Osiek (powiat średzki)
| Artykuł | 51°0′33″N 16°32′44″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 51°1'N, 16°33'E, 50°58'N, 16°34'E |
| - błąd | 2313 m |
| Odległość | 940 m |
| wieś | |
_rn1.jpg) Fragment wsi Osiek z kościołem | |
| Państwo |  Polska |
|---|---|
| Województwo |  dolnośląskie |
| Powiat | średzki |
| Gmina | Kostomłoty |
| Sołectwo | Osiek |
| Wysokość | 178 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) | 422[1] |
| Strefa numeracyjna | 71 |
| Kod pocztowy | 55-311 |
| Tablice rejestracyjne | DSR |
| SIMC | 0876092 |
Położenie na mapie gminy Kostomłoty _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Kostomłoty") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu średzkiego") | |
 51°00′33″N 16°32′44″E/51,009167 16,545556 | |
Osiek (niem. Ossig) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, w gminie Kostomłoty przy drodze krajowej nr 5.
Podział administracyjny
Do 1936 r. miejscowość należała do powiatu strzegomskiego. Po 1936 r. została włączona do powiatu średzkiego.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wrocławskiego.
Administracja kościelna
Pod względem podziału administracji kościelnej Osiek należy do diecezji świdnickiej. W ramach diecezji świdnickiej Osiek należy do dekanatu Żarów i dalej parafii św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Gościsławiu.
Przed utworzeniem diecezji świdnickiej w 2004 roku Osiek należał do diecezji legnickiej. Do 1972 roku Osiek był siedzibą parafii rzymskokatolickiej.
Nazwa
Zamieszkiwana na terenach Osieka osada kultury łużyckiej prawdopodobnie w czasie zasiedleń na prawie niemieckim (około 1198 - 1201) rozrosła się do rozmiarów wsi. O przebiegu lokalizacji może świadczyć nazwa miejscowości: Osiek. Ta daleko rozpowszechniona nazwa (według TERYT w Polsce jest około 40 miejscowości o tej samej nazwie) jest pochodzenia czeskiego i oznacza wyrąb, karczowanie, wycinanie[2].
Nazwy miejscowości w dziejach:
- 1200 r. - Osech
- 1267 r. - Osek
- 1276 r. - Ossek
- 1315 r. - Ossecz
- 1350 r. - Ossyk
- 1385 r. - Ossik
- 1785 r - Ossig
- 1945 r - Osiek
Historia
Pierwsze ślady osadnictwa na terenach Osieka sięgają epoki kamienia. W późniejszym czasie istniała tutaj osada kultury łużyckiej, o czym świadczą wykopaliska prowadzone na terenie miejscowości. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach w 1200 r., kiedy to biskup Jarosław ponownie zarządził składanie dziesięciny dla kościoła w Pożarzysku[2]. Z tego okresu pochodzi cmentarz szkieletowy założony w południowo - wschodniej części miejscowości. W latach 70. XX wieku prowadzone były na nim prace archeologiczne. Podczas nich odkryto na nim 83 groby, a w nich oprócz szczątków ludzkich, ozdoby z ołowiu, brązu, srebra, szkła, okucia, a także srebrny denar Bolesława Śmiałego[3].
Jak dowiadujemy się z dokumentów w roku 1310, biskup podniósł dziesięcinę do wysokości 6 marek. Część dziesięciny była oddawana również dla kościoła w Rusku. Kolejny dokument, tym razem prawa niemieckiego, mówiący o Osieku pochodzi z roku 1315. W jednym z pism wymienione zostały nazwiska wójta i radców sądowych[2].
O pierwszych mieszkańcach na prawie niemieckim pozostało w zapiskach[2]:
- 09.03.1276 - Karstannus, książęcy komisarz geodezyjny z Osieka, występował w Świdnicy jako świadek
- 27.01.1315 - Siffirid zwany von Baruth, pan w Osieku
- 1385 - Wernher von Owluk, pan z Osieka.
W roku 1319 książę Henryk I jaworski zezwolił panom von Baruth na wykupienie wszystkich dóbr w Osieku. Od tego okresu Osiek należał do rodziny von Baruth. Jednakże Osiek nie pozostał na długo we władaniu tejże rodziny, gdyż już na przełomie XIV/XV wieku miejscowość należała do rodziny von Owluk. W roku 1407 część Osieka należąca do Nicola von Owluk została kupiona przez Benedyktynki z Lubomierza. Druga część wsi, należąca do Konrada von Owluk została zakupiona przez te same siostry rok później. Klasztor we wsi zajmował się m.in. wyższym i niższym sądownictwem. Przez okres 400 lat panowania zakonu nad wsią, przyjeżdżała doń opatka w towarzystwie przynajmniej jednej starszej panny na tzw. Dzień Sądu. Zarząd dóbr fundacyjnych sprawował powołany specjalnie do tego wójt[4].
Kolejne wzmianki o Osieku pochodzą z roku 1602, w związku z zamieszkami religijnymi i wakatem urzędu proboszcza w Osieku. W roku 1666 dziesięcinę płaciło 48 gospodarstw. Wtedy Osiek leżał jeszcze na terenach Svidnicensi tj. Świdnicy. W omawianym okresie w wielu okolicznych miejscowościach wykształciły się samodzielne posiadłości ziemskie lub rycerskie. Rozwoju tego typu własności nie zaobserwowano w Osieku, gdyż dla mieszkańców niejeden rycerz - posiadacz ziemski był rabusiem. Przyczyn tego sądu można doszukiwać się w bliskim sąsiedztwie Pyszczyna, gdzie tamtejszego właściciela - rycerza uważano za złoczyńcę. Osiek będący własnością sióstr Benedyktynek pozostał czystą wsią chłopską z wyznaczonym dziedzicznym sołtysem przez kolejne 400 lat[4].
W roku 1810 doszło do zniesienia poddaństwa dziedzicznego oraz kasaty duchowych fundacji i klasztorów. Dobra klasztorne w Osieku stanęły do sprzedaży. Chłopi z Osieka kupili je wraz z prawem łowieckim za 39.350 talarów. Podczas gdy grunty podzielone zostały między chłopami, folwark przeszedł w ręce sołtysa dziedzicznego Steinera. Wielkość ówczesnych gospodarstw była mała i średnia. Zagrody budowane były w XIX wieku w formie tzw. podwórka frankońskiego, które otoczone były budynkami, murami i bramą w kształcie czworoboku, co umożliwiało bezpiecznie przechowywanie i przetwarzanie zwiezionych zbiorów i zapasów[2].
W 1830 r. w Osieku było 114 domów i 699 mieszkańców, w tym 1 mieszkaniec wyznania ewangelickiego. W 1845 miejscowość liczyła już 131 domów i 833 mieszkańców, w tym 9 ewangelików od 28 października 1836 r. uczęszczających do ewangelickiego kościoła w Mieczkowie. Wśród ludności było 28 rzemieślników i 6 kramarzy. W końcu XIX w. wykształciło się we wsi 10 większych gospodarstw z areałem liczącym od 33 do 92 ha (podobna struktura gospodarstw utrzymała się do 1945 r.)[5].
W XIX w. utworzona została Gmina Osiek i w związku z tym faktem nadany został wsi herb. Po reformie administracyjnej w 1936 r. Osiek został włączony do powiatu średzkiego. Do 1945 r. ulice w Osieku miały swoje nazwy[5].
Wkraczające w 1945 oddziały radzieckie VII Gwardyjskiego Korpusu Pancernego dopuściły się zbrodni wojennej, gwałcąc kobiety i mordując 6-7 dziewcząt oraz 12 chłopców[6].
Osiek od XIV wieku był siedzibą parafii katolickiej, utworzonej wraz z wybudowaniem kościoła w roku 1315. Niektóre źródła jako pierwszą datę wybudowania kościoła podają rok 1350[2]. Od początku XX wieku we wsi znajdował się również dom zakonny Sióstr Elżbietanek. W roku 1988 wybudowany został w środkowej części miejscowości duży Ośrodek Kultury i Sportu im. Wincentego Witosa, w którym znalazły siedzibę Ludowy Zespół Sportowy, Wiejskie Koło Gospodyń, filia ZSL (obecnego Polskiego Stronnictwa Ludowego) - już nieistniejąca oraz nieistniejący "Klub rolnika". W ośrodku miała być umieszczona Biblioteka Publiczna, jednak jej księgozbiory umieszczono przy Szkole Podstawowej.
Osoby związane z Osiekiem
- Jan Bernard Lange - urodzony w 1817 r. w Osieku drukarz. Zasłynął jako założyciel pierwszej drukarni w Gnieźnie i jeden z najznakomitszych 'ojców druku' w Wielkopolsce[7].
- Max Heinzel - urodzony w 1833 r. w Osieku poeta[8].
- Izabela Skrybant-Dziewiątkowska z zespołu Tercet Egzotyczny - mieszkająca w Osieku od 1945 roku do lat 60. XX wieku. Jej ojciec był organistą w kościele parafialnym. Rodzice są pochowani na cmentarzu parafialnym.
Galeria
Nieoficjalny herb wsi Osiek
Kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP
Kapliczka przed kościołem pw. Wniebowzięcia NMP
Kolumna Maryjna
Przypisy
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ a b c d e f Ludwig Hartmann, Chronik von Ossig, Kreis Neumarkt, Schlesien, 2003.
- ↑ Konrad Ostańkowicz, Ślady działalności misyjnej na Śląsku w X wieku, „Słowo powszechne”, 26 października 1974.
- ↑ a b Ludwig Hartmann, Schlesische Heimat, Stadt und Kreis Neumarkt, 1994.
- ↑ a b Bogna Oszczanowska, Beata Sebzda, Donata Trenkler, Studium wartości kulturowych Gminy Kostomłoty, Powiat Średzki, woj. dolnośląskie, 2010.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 249. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ B.J.K., Wspomnienie o półwiekowym istnieniu księgarni i drukarni J.B Lange w Gnieźnie poświęcone pamięci jej założyciela Jana Bernarda Langego (1817-1881), 1899.
- ↑ Eduard Engel, Geschichte der Deutschen Literatur: von den Anfängen bis in die Gegenwart - 2. Band: Das 19. Jahrhundert und die Gegenwart, BoD – Books on Demand, 2 stycznia 2017, s. 242, ISBN 978-9925-0-3766-7 [dostęp 2020-08-19] (niem.).
Linki zewnętrzne
- Siedziba gminy: Kostomłoty
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Flaga województwa dolnośląskiego
Autor: MarekOsiek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb miejscowości Osiek, Gmina Kostomłoty, Powiat Średzki
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Osiek, kapliczka przed kościołem pw. Wniebowzięcia NMP
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Osiek, kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP
Autor: Robert Niedźwiedzki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół w Osieku k. Kostomłotów.
