Osteoporoza

Osteoporoza
Osteoporosis
Ilustracja
Schemat porównujący prawidłową budowę układu kostnego (lewa) ze zmianami w osteoporozie (prawa)
ICD-10

M80
Osteoporoza ze złamaniami patologicznymi

M80.0

Osteoporoza pomenopauzalna ze złamaniem patologicznym

M80.1

Osteoporoza po zabiegu usunięcia jajników ze złamaniem patologicznym

M80.2

Osteoporoza w następstwie unieruchomienia ze złamaniem patologicznym

M80.3

Osteoporoza w następstwie pooperacyjnego zespołu upośledzonego wchłaniania ze złamaniem patologicznym

M80.4

Osteoporoza polekowa ze złamaniem patologicznym

M80.5

Osteoporoza idiopatyczna ze złamaniem patologicznym

M80.8

Inne postacie osteoporozy ze złamaniem patologicznym

ICD-10

M81
Osteoporoza bez złamań patologicznych

M81.0

Osteoporoza pomenopauzalna

M81.1

Osteoporoza po zabiegu usunięcia jajników

M81.2

Osteoporoza w następstwie unieruchomienia

M81.3

Osteoporoza w następstwie pooperacyjnego zespołu upośledzonego wchłaniania

M81.4

Osteoporoza polekowa

M81.5

Osteoporoza idiopatyczna

M81.6

Zrzeszotnienie kości ograniczone (Lequesne’a)

M81.8

Inne postacie osteoporozy

M81.9

Osteoporoza, nieokreślona

ICD-10

M82
Osteoporoza w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej

M82.0

Osteoporoza w przebiegu szpiczaka mnogiego (C90.0)

M82.1

Osteoporoza w przebiegu chorób endokrynologicznych (E00-E34)

M82.8

Osteoporoza w przebiegu innych chorób sklasyfikowanych gdzie indziej

Osteoporoza (łac. osteoporosis, dawna nazwa zrzeszotnienie kości) – stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.

Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nieosiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.

Podział osteoporozy

  • miejscowa
  • uogólniona
    • pierwotna – częstość występowania około 80%
      • osteoporoza idiopatyczna: młodzieńcza/młodocianych, bardzo rzadko występująca u dorosłych
      • osteoporoza inwolucyjna (najczęstsza)
        • osteoporoza pomenopauzalna (typ I osteoporozy) – związana z niedoborem estrogenów w wyniku którego dochodzi do pobudzenia i nadmiernej aktywności osteoklastów, dominuje utrata kości gąbczastej, w mniejszym stopniu kości korowej.
        • osteoporoza w wieku podeszłym (typ II osteoporozy) – przyczyną jest niedobór wapnia związany ze złym wchłanianiem z jelit i nerek, zmniejszenie poziomu witaminy D3, testosteronu, wzmożenie wydzielania parathormonu przez przytarczyce, ubytek kości dotyczy w równym stopniu kości gąbczastej jak i korowej.
    • wtórna – częstość występowania około 20% – choroby współistniejące (reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne, szpiczak, alkoholizm i choroby wątroby, częściowa resekcja żołądka, unieruchomienie oraz stosowanie niektórych leków, na przykład kortykosteroidów)

Przyczyny i czynniki ryzyka osteoporozy

Do przyczyn wystąpienia osteoporozy pierwotnej należą:

Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy:

Spożycie kawy nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju osteoporozy[7]. Osteoporoza występuje rzadziej u osób z nadwagą[8]. Bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie, a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby:

Stwierdzono, że występuje zależność między osteoporozą a zespołem bezdechu sennego[9].

Objawy

W początkowej fazie, choroba przebiega bezobjawowo.

Do najczęstszych objawów klinicznie jawnej osteoporozy należą:

  • bóle kości długich pod wpływem obciążenia
  • obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne kręgów) i ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej (garb starczy)[10]
  • złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej, ale często łamie się kość ramienna – bliższy odcinek i dalszy kości promieniowej)[11].

Profilaktyka

Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości, co osiąga się przez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi i poprawę wewnętrznej struktury kości.

U osób zagrożonych wystąpieniem osteoporozy należy prowadzić profilaktykę. Polega ona na usunięciu lub minimalizacji czynników prowadzących do osteoporozy, a także uzupełnianiu niedoborów żywieniowych wapnia, witaminy D oraz białka. Należy pamiętać o nasilającym osteoporozę wpływie unieruchomienia, dlatego zaleca się szczególnie przed menopauzą uprawianie sportu, aby wzmocnić kości i mięśnie odpowiadające za stabilizację postawy.

Osteoporoza a dieta

Optymalnie i właściwie zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i mineralnych. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest uzależnione od płci, wieku i trybu życia.

Osteoporoza należy do grupy chorób, w których dieta ma duże znaczenie. Podczas konstruowania modelu odżywiania, który ma chronić przed osteoporozą, obowiązują ogólne zasady żywienia racjonalnego. Szczególny nacisk kładzie się jednak na spożywanie pokarmów bogatych w wapń i witaminę D; niekoniecznie jednak nabiału, ale raczej wzbogaconego mleka sojowego, kiełków, zielonych warzyw liściastych[12]. Zaleca się ograniczanie tych produktów, które nie służą naszym kościom np. napojów gazowanych.

Diagnostyka

Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości (BMD, od ang. bone mineral density). Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniom w przebiegu osteoporozy – szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowego-krzyżowego kręgosłupa oraz dalszego odcinka kości promieniowej (to ostatnie niezalecane). Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku). Zdjęcie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania.

Leczenie osteoporozy zwykle rozpoczyna się jeśli T-Score jest równy lub przekracza -2,5 SD lub istnieją inne pozakostne czynniki ryzyka złamań np. skłonność do upadków.

Wykorzystuje się również w diagnostyce badania laboratoryjne poziomów m.in. wapnia, fosforu oraz biopsję kości.

Zaleca się wczesne badanie grubości kości celem podjęcia właściwych działań profilaktycznych, m.in. poprzez właściwą dietę i styl życia.

Leczenie

Metody lecznicze dzielimy na pobudzanie osteoblastów (tworzenie tkanki kostnej) i hamowanie osteoklastów (hamowanie ubytku kości). Metody te są zwykle kompleksowe i często wymagają korekty. Przed wybraniem odpowiedniej strategii leczenia należy określić parametry metabolizmu tkanki kostnej i typ ubytku kości (przewaga ubytku kości lub zahamowania osteosyntezy).

Leki stosowane w leczeniu osteoporozy to:

  • bisfosfoniany:
    • alendronian sodu
    • etydronian disodowy
    • klodronian disodowy
    • kwas ibandronowy
    • kwas zoledronowy
    • pamidronian disodowy
    • ryzedronian sodu
  • preparaty wapnia, zalecane spożycie wynosi 1200 mg/dziennie[13]
  • Preparaty witaminy D – dla osób powyżej 60 lat Międzynarodowa Fundacja Osteoporozy (ang. International Osteoporosis Foundation) zaleca poziom 25OHD w surowicy wynoszący 75 nmol/L (30 ng/ml) osiągnięty przez spożywanie 20 – 25 μg/dzień (800 – 1000 IU/dzień). Do czasu ogłoszenia tych zaleceń w 2010 efektywność wyższych dawek w zapobieganiu upadkom i złamaniom nie została oceniana w badaniach klinicznych. U osób: otyłych, z osteoporozą, o ograniczonej ekspozycji na słońce (obłożnie chorych, kalek), z zaburzeniami wchłaniania oraz u nie-Europejczyków może być koniecznym zwiększenie spożycia do 50 μg/dzień (2 000 IU/dzień). U tych zagrożonych osób Fundacja zaleca pomiar 25OHD w surowicy i powtórzenie pomiaru po 3 miesiącach suplementacji w celu sprawdzenia, czy stężenie witaminy D osiągnęło pożądany poziom. 2,5 μg (100 IU) dodanej witaminy D zwiększy poziom 25OHD w surowicy o około 2,5 nmol/L (1,0 ng/ml)[14].
  • fluorki, obecnie rzadko stosowane ze względu na możliwość powstania zaburzeń mikroarchitektury kości
  • kalcytonina
  • raloksyfen
  • ranelinian strontu
  • teryparatyd, czyli rhPTH (1–34); rozważa się zastosowanie parathormonu (PTH 1–84) lub innych jego fragmentów. U kobiet po menopauzie z ciężką osteoporozą stosowanie teryparatydu zmniejsza ryzyko wystąpienia złamań kręgów bardziej, niż stosowanie ryzedronianu(ang.)[15].
  • przeciwciała monoklonalne[16]

Badania na grupie 450 pacjentów wykazały, że terapia jądrowym rezonansem magnetycznym (MBST) może zredukować ryzyko złamań u pacjentów z osteoporozą[17].

Fizjoterapia

  • zapobieganie bólowi: ostrożny masaż, masaż podwodny, fango, elektroterapia, ćwiczenia czynne w odciążeniu
  • budowa siły mięśniowej: ostrożne ćwiczenia oporowe, ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia w zamkniętych łańcuchach, pozycja stabilna, kręgosłup najlepiej w pozycji pionowej (zapewnia lepsze przenoszenie obciążeń)
  • postawa i ruchomość w stawach: ćwiczenia mięśni posturalnych, nauka prawidłowej postawy.

Krytyka

Część badaczy wyraża swoje zaniepokojenie związane z ryzykiem błędnych diagnoz osteoporozy[18]. Naciski ze strony producentów leków na osteoporozę mogły mieć wpływ na zmianę kryteriów diagnostycznych, tymczasem leki te w przypadku osób, u których utrata masy kości jest relatywnie niewielka, mogą przynosić więcej problemów zdrowotnych, niż korzyści[19].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010. ISBN 978-83-7430-216-6.
  2. ↑ Berg KM., Kunins HV., Jackson JL., Nahvi S., Chaudhry A., Harris KA., Malik R., Arnsten JH. Association between alcohol consumption and both osteoporotic fracture and bone density.. „The American Journal of Medicine”. 5 (121), s. 406–18, maj 2008. DOI: 10.1016/j.amjmed.2007.12.012. PMID: 18456037. PMCID: PMC2692368. 
  3. ↑ Poole KE., Compston JE. Osteoporosis and its management.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 7581 (333), s. 1251–6, grudzień 2006. DOI: 10.1136/bmj.39050.597350.47. PMID: 17170416. PMCID: PMC1702459. 
  4. ↑ Kamikura M., Sawa F. [Specific absorbance, ratio of absorbances at absorption maxima of sodium copper chlorophyllin (author's transl)]. „Eisei Shikenjo hōkoku. Bulletin of National Institute of Hygienic Sciences”. 93, s. 119–20, 1975. PMID: 1241306. 
  5. ↑ Petty SJ., O'Brien TJ., Wark JD. Anti-epileptic medication and bone health.. „Osteoporosis international : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA”. 2 (18), s. 129–42, luty 2007. DOI: 10.1007/s00198-006-0185-z. PMID: 17091219. 
  6. ↑ Nieves JW. Osteoporosis: the role of micronutrients.. „The American Journal of Clinical Nutrition”. 5 (81), s. 1232S–1239S, maj 2005. PMID: 15883457. 
  7. ↑ Waugh EJ., Lam MA., Hawker GA., McGowan J., Papaioannou A., Cheung AM., Hodsman AB., Leslie WD., Siminoski K., Jamal SA. Risk factors for low bone mass in healthy 40–60 year old women: a systematic review of the literature. „Osteoporosis International : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA”. 1 (20), s. 1–21, styczeń 2009. DOI: 10.1007/s00198-008-0643-x. PMID: 18523710. 
  8. ↑ SA. Shapses, CS. Riedt. Bone, body weight, and weight reduction: what are the concerns?. „J Nutr”. 136 (6), s. 1453-6, Jun 2006. PMID: 16702302. 
  9. ↑ Chen YL, Weng SF, Shen YC, Chou CW, Yang CY, Wang JJ, Tien KJ.. Obstructive Sleep Apnea and Risk of Osteoporosis: A Population-Based Cohort Study in Taiwan. „J Clin Endocrinol Metab.”, 2014 Apr 15 Epub ahead of print. PMID: 24735427. 
  10. ↑ DH. Kim, AR. Vaccaro. Osteoporotic compression fractures of the spine; current options and considerations for treatment.. „Spine J”. 6 (5). s. 479-87. DOI: 10.1016/j.spinee.2006.04.013. PMID: 16934715. 
  11. ↑ Witold Pawłowski i inni, Fractures in old age: a public health perspective, „Archives of Medical Science - Aging”, 1(1), 2018, DOI: 10.5114/amsa.2018.79431.
  12. ↑ hsph.harvard.edu. hsph.harvard.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-24)]. dostęp 2.06.2011
  13. ↑ Calcium and Vitamin D: Important at Every Age National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases
  14. ↑ B. Dawson-Hughes i współpracownicy. IOF position statement: vitamin D recommendations for older adults. „Osteoporosis International”, IV 2010. DOI: 10.1007/s00198-010-1285-3. Sprawdź autora:1.
  15. ↑ David L Kendler i inni, Effects of teriparatide and risedronate on new fractures in post-menopausal women with severe osteoporosis (VERO): a multicentre, double-blind, double-dummy, randomised controlled trial, „The Lancet”, 391, 2017, s. 230–40, DOI: 10.1016/S0140-6736(17)32137-2.
  16. ↑ Bandeira L, Lewiecki EM, Bilezikian JP. Romosozumab for the treatment of osteoporosis.. „Expert Opin Biol Ther”. 17 (2), s. 255-263, 2017 Feb. DOI: 10.1080/14712598.2017.1280455. PMID: 28064540 (ang.). 
  17. ↑ Dalibor Krpan, Werner Kullich, Nuclear magnetic resonance therapy (MBST) in the treatment of osteoporosis. Case report study, „Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism: The Official Journal of the Italian Society of Osteoporosis, Mineral Metabolism, and Skeletal Diseases”, 14 (2), 2017, s. 235–238, DOI: 10.11138/ccmbm/2017.14.1.235, ISSN 1724-8914, PMID: 29263740, PMCID: PMC5726216 [dostęp 2018-01-16].
  18. ↑ Ray Moynihan i inni, Selling sickness: the pharmaceutical industry and disease mongeringCommentary: Medicalisation of risk factors, „British Medical Journal”, 324 (7342), 2002, s. 886–891, DOI: 10.1136/bmj.324.7342.886, ISSN 0959-8138, PMID: 11950740 [dostęp 2017-02-13] (ang.).
  19. ↑ A.I.H. Ahmed i inni, Screening for Osteopenia and Osteoporosis: Do the Accepted Normal Ranges Lead to Overdiagnosis?, „Osteoporosis International”, 7 (5), s. 432–438, DOI: 10.1007/s001980050029, ISSN 0937-941X [dostęp 2017-02-13] (ang.).

Linki zewnętrzne

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Blausen 0686 Osteoporosis 01.png
Autor:

BruceBlaus. When using this image in external sources it can be cited as:

, Licencja: CC BY 3.0
Osteoporosis. See a full animation of this medical topic.