Ostroga regulacyjna
Ostroga regulacyjna – budowla na brzegu rzeki odpychająca nurt rzeki w celu ochrony brzegu przed podmywaniem oraz zwężenia koryta rzeki[1] dla celów żeglugowych. Ostrogi buduje się z kamienia, betonu lub faszyny[2]. Ostroga jest jednym z rodzajów tam – tamą poprzeczną[3].
W Polsce największą liczbę tego typu budowli można zaobserwować na Odrze[3], gdzie w całym biegu rzeki jest ich ok. 10 000.
Mechanizm działania
Rzeka, wraz z wodą, transportuje materiał taki jak kamienie, żwir, piasek. Transport materiałów różnej frakcji uzależniony jest od prędkości wody w korycie - im szybciej płynie woda, tym grubszy materiał transportuje[4]. W przypadku zmniejszenia prędkości wody, materiał danej frakcji jest deponowany.
Prędkość wody w rzece wydatnie spada (często do zera) za przeszkodami takimi jak ostrogi brzegowe. W ten sposób wymuszane jest deponowanie transportowanych osadów (najczęściej piasku) za ostrogą. W środku nurtu rzeki uregulowanej ostrogami prędkość wody wzrasta, co uniemożliwia depozycję osadów, a prowadzi do erozji wgłębnej. Koryto rzeki wypłyca się więc za ostrogami (przy brzegach), a pogłębia w środku nurtu.
Wraz z upływem czasu materiał zdeponowany za ostrogami ulega stabilizacji, zarastaniu i lądowieniu, stając się ostatecznie brzegiem rzeki. Koryto zostaje nawet kilkukrotnie zawężone oraz znacząco pogłębione w środku nurtu.
Cel budowy ostróg regulacyjnych
Można wyróżnić 3 podstawowe cele budowy ostróg:
- Dostosowanie koryta rzeki do potrzeb żeglugi śródlądowej poprzez stworzenie głębszego i prostszego niż w warunkach naturalnych koryta.
- Ochrona brzegów przed erozją boczną poprzez ich umocnienie oraz odsunięcie dawnych brzegów od nurtu rzeki.
- Ochrona przeciwpowodziowa w przypadku powodzi zatorowych.
Trwałość ostróg
W zależności od materiałów, technologii i umiejscowienia trwałość ostróg waha się od kilku lat do dziesięcioleci. Ostrogi, które istnieją wystarczająco długo, są remontowane, zostają zasypane osadami niesionymi przez rzekę i porośnięte lasem. W wielu przypadkach rzeki niszczą jednak ostrogi, zwłaszcza podczas wezbrań i podczas zlodzenia koryta - kry łatwo uszkadzają tego typu budowle.
Negatywne skutki regulacji rzek ostrogami
Regulacja rzeki ostrogami przyczynia się generalnie do zwiększenia prędkości wody. Prowadzi to do wzrostu zagrożenia powodziowego przez wzrost koncentracji fal powodziowych[5] czyli zwiększenie ich wysokości przy krótszym czasie trwania. Rzeka uregulowana, o zawężonym korycie w znaczącym stopniu traci możliwości samooczyszczania[6] na skutek stabilizacji osadów i braku śródkorytowych, dynamicznych łach zamieszkiwanych przez psammon. W związku z brakiem piaszczystych wysp (łach, odsypisk, ławic) w korycie, następuje wymieranie populacji ptaków takich jak rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, ostrygojad, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, śmieszka, mewa siwa [7].
Do negatywnych skutków należy dodać także zanik naturalnego krajobrazu wielokorytowych i wielonurtowych, szerokich rzek roztokowych.
Galeria
Również Wisła w Warszawie
Odra w Słubicach z lotu ptaka
Również na Renie, w Duisburgu w Niemczech
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Małgorzata Robakiewicz, Rola ostróg w regulacji rzek, „Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich”, Polska Akademia Nauk, 2006.
- ↑ Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 145. ISBN 83-02-00870-2.
- ↑ a b Atlas zalewowych obszarów Odry. [dostęp 2013-12-23]. (pol.).
- ↑ Ro Charlton, Fundamentals of Fluvial Geomorphology, wyd. 0, Routledge, 12 listopada 2007, DOI: 10.4324/9780203371084, ISBN 978-0-203-37108-4 [dostęp 2022-11-10] (ang.).
- ↑ Adam Łajczak, Regulacja rzeki a zagrożenie powodziowe, na przykładzie Wisły między Skoczowem i Puławami, „Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich”, Polska Akademia Nauk, 2006.
- ↑ Helmut Fischer i inni, A River's Liver – Microbial Processes within the Hyporheic Zone of a Large Lowland River, „Biogeochemistry”, 76 (2), 2005, s. 349–371, DOI: 10.1007/s10533-005-6896-y, ISSN 0168-2563 [dostęp 2022-11-10] (ang.).
- ↑ Tomasz Wesołowski, Riverine populations of gulls and terns in Poland and problems of their protection, „Var Fagelv. Suppl.”, 1986.
Media użyte na tej stronie
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
To jest fotografia obszaru chronionego w ramach programu Natura 2000 o identyfikatorze
Autor: Oceancetaceen Alice Chodura, Licencja: CC BY 3.0
Buhnen auf der Rheinhauser Rheinseite Duisburgs.
Rhine with groynes near Tolkamer, Netherlands.
Autor: Julia Seeliger, Licencja: CC BY 2.0
Groynes on the left (german) shore of river Oder near Aurith, borrough of Ziltendorf, Germany.
Autor: Piotr Bednarek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Działanie ostróg regulacyjnych na przykładzie koryta Wisły.
Autor: Piotr Bednarek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wisła w trakcie i po regulacji ostrogami.
Autor: Wolkenkratzer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z lotu ptaka głównej części Słubic w 2015 roku.
Autor: Emptywords, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ostrogi na Odrze - widok z mostu kolejowego w Nietkowicach
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
To jest fotografia obszaru chronionego w ramach programu Natura 2000 o identyfikatorze
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Niski stan wody na Wiśle w Toruniu w sierpniu 2015 r.