Ostryż długi

Ostryż długi
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Rodzaj

ostryż

Gatunek

Ostryż długi

Nazwa systematyczna
Curcuma longa L.
Sp.Pl.2 1753[3]
Synonimy
  • Curcuma domestica Val.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status none DD.svg
brak danych
Ostryż

Ostryż długi (Curcuma longa L.) – nazywany także ostryżem Zohary, kurkumą długą, ostryżem indyjskim, kurkumą, szafranem indyjskim – gatunek byliny z rodziny imbirowatych. Rośnie dziko w Indiach, jest uprawiany w wielu krajach o klimacie tropikalnym[5].

Morfologia i biologia

Pokrój
Roślina o wysokości do 1 m i prostej, wzniesionej i nierozgałęzionej łodydze[6].
Kłącze[7]
Jajowate, podłużnie jajowate, gruszkowate lub cylindryczne, często krótko rozgałęzione. Długość do 6 cm, szerokość do 15 mm. Kłącze główne wykazuje blizny po bocznych rozgałęzieniach. Powierzchnia jest punktowana i brunatnawożółta, żółta lub brunatnawoszara, delikatnie prążkowana. Przełam jest ziarnisty, gładki, niewłóknisty, lekko błyszczący, jednolicie pomarańczowożółty. Posiada wąską korę, ciemniejszą na zewnątrz.
Liście
W dolnej części łodygi wyrasta naprzemiennie, rzędami 4-6 liści pochwiasto obejmujących łodygę. Mają długość do 50 cm[6].
Kwiaty
Pęd kwiatowy jest bezlistny, na jego szczycie wyrasta duży kłos kwiatowy. Kwiaty żółte, dość długie, o rurkowatym kielichu. Są 3-krotne, mają jeden słupek i pręcikowie złożone z jednego płodnego pręcika i 4 prątniczków tworzących warżkę. Przysadki białe, o różowych szczytach[6].
Owoc
Owocem jest torebka[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski[7]

Kłącze ostryżu długiego (Curcumae longae rhizoma) – całe, stabilizowane (przez gotowanie lub poddanie działania pary wodnej), wysuszone kłącze z usuniętymi korzeniami i warstwą zewnętrzną. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 25 ml/kg olejku eterycznego i cechować się 2,0% obecnością pochodnych dicynamoilometanu, w przeliczeniu na kurkuminę.

Działanie

Kurkuminie przypisywane jest działanie przeciwzapalne, a jej pochodnej – desmetylokurkuminie – działanie antyoksydacyjne. W krajach azjatyckich uważa się, że długotrwałe przyjmowanie kurkumy zmniejsza zachorowalność na nowotwory, szczególnie przewodu pokarmowego. Alkoholowe wyciągi z kłącza kurkumy stosuje się także przy leczeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego: uczucie pełności, wzdęcia i zaparcia spowodowane niedostatecznym wydzielaniem żółci i niedrożnością dróg żółciowych, przy zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, kamicy żółciowej, zaburzeniach trawiennych wywołanych niedoborem żółci, w stanach atonicznych i skurczowych mięśni gładkich dróg żółciowych oraz w pooperacyjnym zastoju żółci[8].

Roślina przyprawowa

Zmielona, wysuszona bulwa ma nazwę kurkuma i jest używana jako aromatyczna przyprawa do potraw[6] oraz jako dodatek do mieszanek przyprawowych takich jak curry czy garam masala.

Wartość odżywcza

Wartość odżywcza
Ostryż długi
(w 100 g)
Wartość energetyczna1461 kJ (349 kcal)
Białka6,3 g
RDA19–3031–5051–7070+
K14%14%14%14%
M11%11%11%11%
Węglowodany
Przyswajalne0 g
RDA19–3031–5051–7070+
K0,0%0,0%0,0%0,0%
M0,0%0,0%0,0%0,0%
Błonnik2,6 g
AI19–3031–5051–7070+
K10%10%12%12%
M6,8%6,8%8,7%8,7%
Tłuszcze5,1 g
Makroelementy
Wapń150 mg
RDA19–3031–5051–7070+
K15%15%13%13%
M15%15%15%13%
Magnez278 mg
RDA19–3031–5051–7070+
K90%87%87%87%
M70%66%66%66%
Mikroelementy
Żelazo67 mg
RDA19–3031–5051–7070+
K372%372%838%838%
M838%838%838%838%
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

Roślina barwierska

  • Dawniej używany był do barwienia tkanin[6]. Jako żółty barwnik stosowany przez Izraelitów wymienia go biblijna Pieśń nad Pieśniami (4,13-14)[10].
  • Używany jako wskaźnik odczynu (pH) do wyrobu papierków wskaźnikowych, które w roztworach alkalicznych barwią się na czerwono, a w obojętnych są żółte[6].

Roślina kosmetyczna

Obecnie stosowana głównie do barwienia szminek do ust, podkładów pod makijaż i płukanek do włosów. Olejek kurkumowy bywa stosowany do wyrobu perfum o typie orientalnym[11].

Roślina ozdobna

Obecnie jest uprawiany jako ozdobna roślina pokojowa także w krajach o zimniejszym klimacie, również w Polsce[8].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-18] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
  4. Curcuma longa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-11-20].
  6. a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  8. a b Dr Tomasz Baj. Ostryż długi kurkumą zwany. Lecznicza przyprawa. [dostęp 2014-11-30].
  9. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  10. Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  11. Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 90. ISBN 83-09-00765-5.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Curcuma longa 001.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Curcuma longa, Zingiberaceae, Turmeric, Indian Saffron, inflorescence; Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany. The scalded and dried rootstocks are used in homeopathy as remedy: Curcuma longa (Curc-l.)
Koeh-199.jpg
Kurkuma. A Pflanze, verkleinert; B Blatt, nat. Grösse; C Blüthenähre, desgl.; 1 Blüthe, etwas vergrössert; 2 dieselbe im Längsschnitt, desgl.; 3 inneres Perigon der C. aromatica von den Lappen und Staminodien befreit, mit dem fruchtbaren Staubgefäss, vergrössert; 4 Staubgefäss derselben Pflanze, von der Seite, desgl.; 4a Staubbeutel der C. longa von verschiedenen Seiten, desgl.; 5 Fruchtknoten im Längsschnitt mit den unfruchtbaren untersten Staubgefässen (Staminodien), desgl.; 6 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.
Status none DD.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5