Otfried Preussler

Otfried Preußler
Data i miejsce urodzenia	20 października 1923 Liberec
Data i miejsce śmierci	18 lutego 2013 Prien am Chiemsee
Narodowość	niemiecka
Język	niemiecki
Dziedzina sztuki	literatura dziecięca
Odznaczenia
Strona internetowa

Otfried Preußler (ur. 20 października 1923 w Libercu jako Otfried Syrowatka, zm. 18 lutego 2013 w Prien am Chiemsee^[1]) – niemiecki pisarz, autor literatury dziecięcej niemieckiego obszaru językowego.

Życiorys

Dzieciństwo

Przodkowie Preußlera pochodzili z Czech, a ich rodowód sięga aż do XV w. Wielu z nich zajmowało się wyrabianiem przedmiotów ze szkła oraz rolnictwem. Rodzice Preußlera byli nauczycielami, a ojciec, Josef Syrowatka, który w 1941 roku zmienił nazwisko na Preußler – nawiązując do nazwiska przodków Preißler – interesował się dodatkowo etnologią i badał kulturę swojego regionu. Młody Preußler często towarzyszył ojcu w wędrówkach, w trakcie których poznawał historię regionu gór Izerskich oraz słuchał lokalnych legend, których elementy wykorzystywał później w swojej twórczości. Największy wpływ na twórczość Preußlera miała jednak jego babcia Dora, która w dzieciństwie opowiadała mu historie bazujące na tradycji ludowej. Jak powiedział sam Preußler: „książka z opowieściami babci, która w rzeczywistości nigdy nie istniała, jest dla mnie najważniejszą ze wszystkich książek, z jakimi miałem do czynienia w swoim życiu” („Das Geschichtenbuch meiner Großmutter, das es in Wirklichkeit überhaupt nicht gegeben hat, ist das wichtigste aller Bücher für mich, mit denen ich je im Leben Bekanntschaft gemacht habe.”)^[2]. Dzięki tak wielu literackim bodźcom Preußler zaczął pisać już jako dwunastoletnie dziecko.

Preußler uczęszczał do Rudolphschule w Libercu. Jego ulubionymi przedmiotami były języki obce oraz język niemiecki. Jego marzeniem było zostać profesorem historii terytorium niemieckiego na Uniwersytecie Karola w Pradze.

Wcielenie do wojska i niewola

Po maturze w 1942 roku, którą zdał z wyróżnieniem, Preußler został powołany do Wehrmachtu i wysłany na front wschodni. W roku 1944 trafił do radzieckiej niewoli i był przetrzymywany w wielu różnych obozach, m.in. w Jelabudze w Tatarstanie. W tym czasie chorował na tyfus, malarię i gorączkę plamistą.

Po wyjściu z niewoli w 1949 roku zamieszkał w miasteczku Rosenheim w Górnej Bawarii, gdzie odnalazł swoich wypędzonych z Liberca krewnych oraz ukochaną Anneliese Kind. W tym samym roku ożenił się z nią – para miała trzy córki.

Studia i praca

Preußler zdecydował się zostać nauczycielem. W trakcie studiów dorabiał jako lokalny reporter. Pisał też historyjki do programów radiowych dla dzieci. W latach 1951-53 zdobył kwalifikacje nauczyciela i do 1971 roku pracował jako dyrektor szkoły podstawowej. Potem został rektorem w szkole w Stephanskirchen w Bawarii, która została później nazwana jego imieniem.

Twórczość

Jako pisarz zadebiutował w 1950 roku utworem Der Roßdieb von Fünsing. Bestsellerem okazało się dopiero opowiadanie Der kleine Wassermann wydane w 1956, które w Polsce ukazało się w 2012 roku pod tytułem Przygody Małego Wodnika. Największą sławę przyniosło mu stworzenie w 1959 roku postaci Rozbójnika Hotzenplotza, bohatera cyklu Rozbójnik Hotzenplotz (niem. Der Räuber Hotzenplotz), który został wydany w Polsce w 2012 roku. Jego najbardziej znaną powieścią przeznaczoną dla starszego czytelnika jest wydany w 1971 roku Krabat, który w Polsce ukazał się w roku 1976.

W swojej twórczości Preußler starał się nie tylko pobudzić wyobraźnię młodych czytelników, ale chciał też nauczyć ich przezwyciężania lęków przy pomocy śmiechu, fantazji, solidarności i przyjaźni. Z tego powodu jego historie zawsze mają dobre zakończenie.

Preußler napisał łącznie 32 książki dla dzieci. Jest on obecnie jednym z najbardziej popularnych autorów literatury dziecięco-młodzieżowej. W samych tylko Niemczech jego książki osiągnęły nakład 8 mln egzemplarzy, na świecie liczba ta przekracza 15 mln i zostały przetłumaczone na ponad 55 języków.

Krytyka

W 1968 roku Ottfried Preußler spotkał się z falą krytyki. Zarzucano mu, że w swoich historiach umieszcza jedynie fantastyczne postacie czarownic, duszków, wodników, które nie są odpowiednie dla dzieci żyjących na przełomie XX/XXI w. Krytycy oczekiwali bardziej „dojrzałego” podejścia do literatury dziecięcej. Preußler nie miał jednak zamiaru zmieniać charakteru swoich opowiadań. Twierdził, że taki sposób opowiadania historii jest nie tylko odpowiedni, ale i odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż zdolność do snucia marzeń i fantazjowania jest unikalną zdolnością każdego człowieka.

Spuścizna

Dorobek literacki Preußlera oraz jego korespondencja znajdują się w Bibliotece Państwowej w Berlinie. Zbiory te, liczące łącznie 113 pudeł, zostały przekazane w przez córkę Preußlera Susanne Preußler-Bitsch. Dzień, w którym zostały udostępnione, został nazwany dniem Otfrieda Preußlera i jest świętowany do dziś na pamiątkę wkładu pisarza w rozwój kultury.

Korespondencja pisarza ze szwedzką autorką książek dla dzieci Astrid Lindgren została przeniesiona do prywatnego archiwum Biblioteki Królewskiej w Sztokholmie.

W 2013 roku imieniem Ottfried Preußlera zostało nazwane gimnazjum państwowe w Pullach.

Recepcja w Polsce

Pierwsze dzieła Otfrieda Preußlera ukazały się w Polsce 1960 roku, gdy wydawnictwo Nasza Księgarnia wydało Malutką Czarownicę w tłumaczeniu Hanny i Andrzeja Ożogowskich. W następnych latach Nasza Księgarnia wydała kolejne utwory Preußlera (Krabat, tłum. Janina Zeltzer i Krzysztof Radziwiłł, 1976; Mały duszek, tłum. Hanna i Andrzej Ożogowscy, 1979; Hubert w wielkim kapeluszu, tłum. Hanna i Andrzej Ożogowscy, 1986; Hubert i jego przyjaciel Kudłacz, tłum. Andrzej Ożogowski, 1988).

Kolejne pozycje tego autora zostały wydane przez wydawnictwo Bona. W 2011 roku ukazał się wznowiony Mały Duszek w tłumaczeniu Hanny i Andrzeja Ożogowskich, z ilustracjami Franza Josefa Trippa, oraz wznowienie Krabata (tłum. Janina Zeltzer i Krzysztof Radziwiłł, ilustracje Katarzyna Bajerowicz). W 2012 roku zostały wydane: Przygody Małego Wodnika (tłum. Joanna Borycka – Zakrzewska, ilustracje Winnie Gebhardt) oraz Rozbójnik Hotzenplotz (tłum. Joanna Borycka – Zakrzewska, ilustracje Franz Josef Tripp).

Nakładem wydawnictwa Dwie Siostry, w 2009 roku, w ramach serii Mistrzowie Ilustracji, ukazało się nowe wydanie Malutkiej Czarownicy (tłum. Hanny i Andrzeja Ożogowskich) z ilustracjami Danuty Konwickiej. Wydanie to zostało wznowione w 2011 roku.

Poza wieloma wydaniami w formie książkowej, Malutka Czarownica jest również chętnie wystawiana w polskich teatrach m.in. w: Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie (2008)^[3]; Teatrze Animacji w Poznaniu (2009)^[4]; Teatrze Groteska w Krakowie (2010)^[5].

Publikacje

• 1943/44: Erntelager Geyer (powieść Hitlerjugend, ukazała się nakładem Berliner Verlag Junge Generation)
• 1951: Das kleine Spiel vom Wettermachen
• 1951: Das Spiel vom lieben langen Jahr
• 1951: Der fahrende Schüler im Paradies
• 1951: Kasperl hat ein gutes Herz
• 1951: Frau Nachbarin, Frau Nachbarin, wo will sie mit den Blumen hin?
• 1951: Der Perserschah
• 1951: Es geistert auf der Mitteralm
• 1951: Lieb Nachtigall, wach auf
• 1951: Lustig ist die Fasenacht
• 1951: Dass die Lieb’ nicht vergeht, dass die Treu sich bewährt. Ein Polterabendspielchen für Kinder
• 1951: Das fremde Bleichgesicht
• 1953: Das Spiel von den sieben Gesellen
• 1954: Ei guten Tag, Frau Base
• 1956: Der kleine Wassermann (Przygody Małego Wodnika, tłum. Joanna Borycka – Zakrzewska, wyd. Bona, 2012)
• 1957: Die kleine Hexe (Malutka Czarownica, tłum. Hanna Ożogowska i Andrzej Ożogowski, wyd. Nasza Księgarnia, 1960)
• 1958: Bei uns in Schilda.
• 1958: Thomas Vogelschreck.
• 1962: Kater Mikesch
• 1962: Der Räuber Hotzenplotz (Rozbójnik Hotzenplotz, tłum. Joanna Borycka – Zakrzewska, wyd. Bona, 2012)
• 1966: Das kleine Gespenst (Mały Duszek, tłum. Hanna Ożogowska i Andrzej Ożogowski, wyd. Bona, 1979)
• 1968: Die Abenteuer des starken Wanja
• 1968: Das Geheimnis der orangenfarbenen Katze
• 1969: Neues vom Räuber Hotzenplotz
• 1969: Kater Schnurr mit den blauen Augen
• 1971: Krabat (Krabat, tłum. Janina Zeltzer i Krzysztof Radziwiłł, wyd. Nasza Księgarnia, 1976)
• 1972: Die dumme Augustine
• 1973: Hotzenplotz 3
• 1975: Das Märchen vom Einhorn
• 1978: Die Flucht nach Ägypten. Königlich böhmischer Teil
• 1981: Hörbe mit dem großen Hut (Hubert w wielkim kapeluszu, tłum. Hanna Ożogowska i Andrzej Ożogowski, wyd. Nasza Księgarnia, 1986)
• 1981: Pumphutt und die Bettelkinder
• 1983: Hörbe und sein Freund Zwottel (Hubert i jego przyjaciel Kudłacz, tłum. Andrzej Ożogowski, wyd. Nasza Księgarnia, 1988)
• 1984: Der goldene Brunnen. Ein Märchenspiel
• 1985: Kindertheaterstücke
• 1985: Der Engel mit der Pudelmütze. Sechs Weihnachtsgeschichten
• 1987: Herr Klingsor konnte ein bißchen zaubern.
• 1988: Zwölfe hat’s geschlagen.
• 1989: Dreikönigsgeschichten. Die Krone des Mohrenkönigs / Das Lied der Zikade
• 1989: Die Glocke von grünem Erz
• 1990: Jahrmarkt in Rummelsbach.
• 1993: Mein Rübezahlbuch.
• 1993: Das Eselchen und der kleine Engel.
• 1993: Brot für Myra. Eine Geschichte vom heiligen Nikolaus
• 1995: Die Glocke von Weihenstetten
• 1995: Die Zenzi mit dem Wackelzahn. Z ilustracjami Rolfa Retticha
• 1996: Vom Drachen, der zu den Indianern wollte
• 1997: Der Engel mit der Pudelmütze. Sechs Weihnachtsgeschichten.
• 2000: Das große Balladenbuch (we współpracy z Heinrichem Pleticha i Friedrichem Hechelmann)
• 2001: Dreizehn Geschichten von Hexen und Zaubermeistern.
• 2001: Dreizehn Geschichten von Schätzen und ihren Hütern.
• 2001: Wasserschratz und Tatzenkatze.
• 2001: Wo steckt Tella? Z ilustracjami Petra Probsta.
• 2002: Eins, zwei, drei im Bärenschritt.
• 2002: Dreizehn Geschichten von armen Seelen und mancherlei Geisterspuk.
• 2010: Ich bin ein Geschichtenerzähler, wydane przez Susanne Preußler-Bitsch i Regine Stigloher.
• 2011: Der kleine Wassermann – Frühling im Mühlenweiher, wydane przez Preußlera, Daniela Nappa i Regine Stigloher.
• 2013: Der kleine Wassermann – Sommerfest im Mühlenweiher, wydane przez Preußlera, Daniela Nappa i Regine Stigloher.
• 2014: Der kleine Wassermann – Herbst im Mühlenweiher, wydane przez Preußlera (pośmiertnie), Daniela Nappa i Regine Stigloher.
• 2016: Das kleine Gespenst – Tohuwabohu auf Burg Eulenstein, wydane przez Preußlera (pośmiertnie), Daniela Nappa i Susanne Preußler-Bitsch.

Ekranizacje

Wiele z utworów Preußlera zostało sfilmowanych, niektóre nawet kilka razy. Do najbardziej znanych ekranizacji jego książek należą Uczeń czarnoksiężnika (2008), którego reżyserem jest Marco Kreuzpainter oraz Mały Duszek (2013) Alaina Gsponera.

• 1964: Kater Mikesch (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1967: Der Räuber Hotzenplotz (film)
• 1968: Die Abenteuer des starken Wanja (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1969: Das kleine Gespenst (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1969: Die kleine Hexe (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1974: Der Räuber Hotzenplotz
• 1975: Die kleine Hexe (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1977: Krabat
• 1979: Neues vom Räuber Hotzenplotz
• 1983: Die kleine Hexe
• 1985: Kater Mikesch (serial telewizyjny w formie teatrzyku kukiełkowego)
• 1986: Die kleine Hexe
• 1986: Kleine Baba Jaga
• 1987: Geist von Eulenberg
• 1991: Kleine Hexe
• 1992: Das kleine Gespenst
• 1993: Die dumme Augustine
• 2006: Der Räuber Hotzenplotz
• 2008: Krabat (Uczeń czarnoksiężnika)
• 2013: Duszek (Das kleine Gespenst)
• 2016: Die kleine Hexe

Bibliografia

• Marek Zybura red., Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku, wyd. PWN, Warszawa/Wrocław, 1996
• Walther Killy red., Deutsche Autoren vom Mittelalter bis zur Gegenwart, Bertelsmann Lexikon Verlag, Güterloch/München, 1994

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Otfried Preußler (niem.). preussler.de. [dostęp 2019-04-04].