Pałac Goldsteinów

Pałac Goldsteinów
Symbol zabytku nr rej. A/1315/83 z 3 grudnia 1983[1][2]
Ilustracja
Pałac Goldsteinów w Katowicach
Państwo

 Polska

Miejscowość

Katowice

Adres

plac Wolności 12a

Ukończenie budowy

1872[3]

Pierwszy właściciel

bracia Abraham i Józef Goldstein

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „pałac Goldsteinów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „pałac Goldsteinów”
Ziemia50°15′32,80″N 19°00′49,09″E/50,259111 19,013636

Pałac Goldsteinów (czasami nazywany „Pałacem Przemysłowców” lub „Willą Goldsteinów”) − neorenesansowy pałac braci Abrahama i Josefa (Josepha) Goldsteinów[4], położony w zachodniej części śródmieścia Katowic, na rogu placu Wolności i ul. Jana Matejki[5].

Historia

Goldsteinowie przybyli z Królestwa Polskiego do Katowic, by założyć kolejny z sieci swych tartaków, które posiadali po obu stronach granicy prusko-rosyjskiej. Budowę pałacu ukończono w 1872 roku.

Bracia Goldsteinowie mieli tartaki w wielu miastach, w tym także w Katowicach, na tyłach pałacu. W 1892 miał miejsce pożar tartaku. W 1893, ze względu na duże straty poniesione w wyniku pożaru, Goldsteinowie przenieśli firmę do Wrocławia, a posiadłość sprzedali firmie „Kohlen Produzenten Georg Von Giesches Erben”[6]. Przed II wojną światową mieściła się w nim „Izba Przemysłowo-Handlowa”, natomiast w latach 1952−1990 Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz kino „Przyjaźń”. W piwnicach pałacu od roku powstania, czyli 1975 występował teatr awangardowy „12a” (nazwany od numeru budynku)[7] działający w ramach działalności klubu studenckiego „PULS”, w którym odbywał też się m.in. pierwszy festiwal Rawa Blues. Na przełomie wieków działał w Pałacu Big Bank oraz biura Śląskiego Domu Maklerskiego, mieściła się tu też restauracja „Kolumb”, a od 2010 ma tu swoją siedzibę urząd stanu cywilnego[8]. Właścicielem pałacu jest miasto[9].

Architektura

Pałac jest reprezentacyjną budowlą z lat siedemdziesiątych XIX wieku (między 1870 a 1875[10]). Ma dwie kondygnacje. Elewacje zewnętrzne są zdobione bogatą dekoracją sztukatorską i kamieniarską. W bocznej elewacji znajdują się rzeźby przedstawiające trzy postacie kobiece – alegorie przemysłu, nauki i sztuk pięknych. Postacie trzymają: młotek, lokomotywę, książkę, pochodnię, zwój i paletę malarską[11].

We wnętrzu jest natomiast reprezentacyjna klatka schodowa i hall z bogatą dekoracją malarską z dużą ilością złoceń. Sala posiedzeń posiada strop kasetonowy, wykładany bogato złoconym kurdybanem. O majętności właścicieli pałacu świadczą również marmury, z których zrobione zostały posadzki, oraz wykorzystanie piaskowca, wysokiej jakości drewna i liczne złocenia. Na każdej kondygnacji znajdowało się osiem lub dziewięć pokojów „pańskich”, kuchnia, spiżarnia, łazienka oraz dwa pokoje dla służby. Obecna sala posiedzeń na I piętrze jest prawdopodobnie dawną salą balową.

Architekt pałacu jest nieznany, lecz historycy podejrzewają, że pochodził z Berlina.

Zobacz też

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2011-08-15].
  2. Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  3. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 228. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  4. Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
  5. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-08-15]
  6. Joseph Chrust, „The Goldstein Villa on Plac Wolnosci”, w: www.jewishgen.org, dn. 2 maja 2007
  7. Andrzej Jabłoński: XXX URODZINY TEATRU 12A. Uniwersytet Śląski. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-20)].
  8. Otwarcie Urzędu Stanu Cywilnego (pol.) www.katowice.eu [dostęp 2011-02-18]
  9. „Pałac Goldsteinów czeka na gospodarza”, w: serwisy.gazeta.pl/metroon, dn. 29 lipca 2005
  10. Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 21. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
  11. Jadwiga Lipońska-Sajdak, „Miasto pierwszego drapacza chmur”, w: miasta.gazeta.pl/katowice/, dn. 2 maja 2007

Bibliografia

  • Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 21-23. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
  • Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 30. ISBN 83-85831-35-5.
  • W co zainwestują Katowice w 2010 roku? (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-08-15]
  • Katowice − „Informator”, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 15.
  • Jan F. Lewandowski. Pałac zmiennych czasów. „Gazeta Wyborcza”, 19 listopada 2011. Agora. ISSN 0860-908X. 

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Upper Silesia coat of arms.png
Historical coat of arms of Upper Silesia (Oberschlesien). The region is now in Poland and there exists the voivodship of Silesia, but it has different borders.
Kattowitz Villa Grundmann.jpg
Willa Friedricha Wilhelma Grundmann w Katowicach.
Katowice - Pałac Goldsteinów 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zabytkowy pałac braci Goldsteinów w Katowicach przy Placu Wolności.