Pałac Krasińskich w Warszawie

Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)

nr rej. 256/2 z 1 sierpnia 1965
Elewacja ogrodowa pałacu Krasińskich
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	pl. Krasińskich 5
Styl architektoniczny	barok
Architekt	Tylman z Gameren
Rozpoczęcie budowy	1677
Ukończenie budowy	1695
Pierwszy właściciel	Jan Dobrogost Krasiński
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)
52°14′57″N 21°00′13″E/52,249167 21,003611

Plac Krasińskich około 1900, w głębi pałac Krasińskich

Pałac Krasińskich przed 1939

Pałac Krasińskich^[1], także pałac Rzeczypospolitej^[1] – barokowy pałac zbudowany w latach 1677–1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego według projektu Tylmana z Gameren.

Do 2019 siedziba zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej (rękopisy i stare druki).

Historia

Pałac wzniesiono w stylu barokowym w latach 1677–1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego, a autorem jego był architekt Tylman z Gameren. Budowę rozpoczęto wiosną 1677 i do 1682 gotowy był w stanie surowym korpus główny. W marcu 1699 roku w czasie karnawału na balu w pałacu brał udział król August II Mocny, a następnie odbyła się w nim uroczystość z okazji podpisania pokoju w Karłowicach^[2]. Dekorowanie wnętrz przerwała III wojna północna i obrabowanie pałacu przez Szwedów w 1702 roku^[2]. Po śmierci Dobrogosta pałac przeszedł w 1717 roku na własność jego wnuka starosty opinogórskiego Błażeja Jana Krasińskiego. W 1763 roku jedynym właścicielem stał się biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński.

W dniu 5 grudnia 1765 pałac został zakupiony przez Rzeczpospolitą na siedzibę Komisji Skarbowej Koronnej i wtedy też przeprowadzono remont i ostatecznie zakończono dekorowanie wnętrz wg projektu Jakuba Fontany^[2]. Od tej pory nosił nazwę pałacu Rzeczypospolitej^[3][4]. W 1766 Ogród Krasińskich udostępniono publiczności. W grudniu 1782 roku pałac spłonął. Po pożarze, który strawił dużą część wnętrza, pałac został do grudnia 1783 roku odbudowany według projektu Dominika Merliniego. Podczas tych prac pokryto dach blachą w miejsce dachówki i zlikwidowano lukarny w elewacjach bocznych^[2]. W 1796 wyłożono w nim księgi do złożenia podpisów poddańczych po hołdzie oddanym królowi Prus Fryderykowi Wilhelmowi II^[5].

W dobie Królestwa Polskiego odbywały się tutaj w latach 1827–1828 posiedzenia sądu sejmowego. W 1835 pałac został odnowiony po uszkodzeniach z czasów walk powstałych w trakcie powstania listopadowego. W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe w 1861 roku w pałacu mieszkał naczelnik rządu cywilnego Aleksander Wielopolski^[2]. W latach 1917–1939 był siedzibą Sądu Najwyższego^[6] a jego oficyna Sądu Okręgowego^[7]. W 1929 roku przeprowadzono restaurację pałacu^[2]. We wrześniu 1939 roku pałac został uszkodzony. W dniu 27 sierpnia 1944 podczas powstania warszawskiego pałac został zbombardowany przez samoloty niemieckie, w wyniku czego zginęło 27 powstańców batalionu Parasol. W wyniku walk w ruinach w ciągu następnych dni pałac został prawie całkowicie wypalony. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na 85%^[8].

Odbudowę rozpoczęto w 1948 według projektu Mieczysława Kuźmy i Zbigniewa Stępińskiego i ukończono ją w 1961^[2]. W 1958 budynek został przejęty przez Bibliotekę Narodową^[9].

Znajduje się w nim ocalałe ok. 5% z liczącej 40 tysięcy rękopisów Biblioteki Załuskich i Muzeum Polskiego w Rapperswilu, księgozbiór Biblioteki Wilanowskiej, a także inne zebrane później stare druki i zbiory graficzne. Na uwagę zasługują zwłaszcza bezcenne iluminowane polskie i zagraniczne średniowieczne manuskrypty. Znajduje się tam również zbiór tematyczny poświęcony okresowi Wielkiej Emigracji (1831–1883) i pamiątki piśmiennicze po Cyprianie Kamilu Norwidzie.

W sali wilanowskiej znajduje się szklana urna zawierająca na wpół spopieloną książkę^[10].

W latach 2014−2016 budynek został poddany rewitalizacji. Trwają prace związane z projektem „Modernizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) przy Placu Krasińskich 3/5 w Warszawie”. Celem projektu jest m.in. stworzenie interaktywnej przestrzeni wystawienniczej, w której udostępnione zostaną najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej^[11].

Architektura

Elewacja frontowa pałacu skierowana jest na plac Krasińskich (dawny dziedziniec pałacowy), dokładnie na wprost nowoczesnego gmachu Sądu Najwyższego.

Oś główną budynku podkreśla ryzalit z trójkątnym tympanonem zwieńczonym rzeźbami gdańskiego rzeźbiarza Andreasa Schlütera. Elewacja od strony ogrodu została rozwiązana podobnie. Oba tympanony nawiązują do dziejów domniemanego protoplasty rodu Korwinów Rzymianina Marka Waleriusza Maksimusa Korwusa i jego walk z Galami. Zespół pałacowy jest jednym z najokazalszych założeń entre cour et jardin w Warszawie.

Galeria

Przypisy