Pałac Na Wyspie
 nr rej. 2/2 z 1 lipca 1965 | |
.jpg) (c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0 Pałac Na Wyspie, elewacja południowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Agrykola 1 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy | po 1683 |
| Ukończenie budowy | 1689 |
| Ważniejsze przebudowy | 1788–1793 |
| Zniszczono | 1944 |
| Odbudowano | 1945–1960 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°12′53″N 21°02′08″E/52,214722 21,035556 | |
| Strona internetowa | |
Pałac Na Wyspie, pałac Na Wodzie, pałac Łazienkowski – klasycystyczny pałac w Łazienkach Królewskich w Warszawie.
Pierwotnie barokowy pawilon Łaźni (Hippokrene), zbudowany według projektu Tylmana z Gameren w 1683–1689 dla marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, przebudowany w 1772–1793 przez Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera dla króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[1].
Zespół pałacowy leży na sztucznej wyspie otoczonej przez staw. Jest połączony z lądem dwoma mostami zwieńczonymi kolumnami. Przy jeziorze znajduje się również Amfiteatr, a przed przebudową pałacu, w roku 1767, utworzono ogród francuski.
Historia
Pałac został rozbudowany na życzenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w latach 1772–1793 przez przebudowę barokowego pawilonu Łaźni, zaprojektowanego i zbudowanego w latach 1683–1689 przez Tylmana van Gameren dla marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W latach 1788–1793 pałac rozbudowano w stylu klasycystycznym według projektu Dominika Merliniego. Autorami dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej byli m.in. Marcello Bacciarelli i Jan Bogumił Plersch.
Pałac był od 1775 letnią rezydencją króla. W lecie, od 1784 roku, w sali jadalnej, która dawnej pełniła funkcję sypialni, odbywały się organizowane przez władcę obiady czwartkowe[1][2]. Wszelkie większe przyjęcia, zwłaszcza tańce i bale, organizowano w sali balowej[3]. Na piętrze budynku znajdowały się apartamenty Stanisława Augusta Poniatowskiego. Władca miał tam swój gabinet, bibliotekę, garderobę i sypialnię. Na piętrze wydzielone zostało również mieszkanie dla bibliotekarza oraz przestrzeń dla osobistego strażnika monarchy[4][5].
Po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego był własnością kolejno księcia Józefa Poniatowskiego i jego siostry księżnej Marii Teresy Poniatowskiej. W 1817 pałac wraz z Łazienkami został sprzedany carowi Aleksandrowi I. W 1846 w wyniku przebudowy zachodniego pawilonu w pałacu powstała cerkiew św. Aleksandra Newskiego zaprojektowana przez Andrzeja Gołońskiego[6].
W dwudziestoleciu międzywojennym był, wraz z parkiem, własnością Państwowych Zbiorów Sztuki.
Jesienią 1944 roku sprzęty znajdujące się w pałacu zostały wywiezione przez stacjonujących w nim Niemców do III Rzeszy. Po upadku powstania warszawskiego Niemcy oblali wnętrza pałacu Na Wyspie benzyną i podpalili[7]. W pożarze uległy zniszczeniu najstarsze i najcenniejsze pomieszczenia – pokój kąpielowy wyłożony holenderskimi płytkami ceramicznymi, wnętrze pochodzące z XVII w. z pierwotnej wersji pałacu projektu Tylmana z Gameren, oraz Sala Salomona gdzie zniszczeniu uległy malowidła Marcello Bacciarellego. W ścianach spalonego budynku nawiercono ok. 1000 otworów na dynamit[7]. Niemcy nie zdołali jednak wysadzić pałacu w powietrze.
Odbudowę pałacu, pod kierownictwem architekta Jana Dąbrowskiego rozpoczęto po zakończeniu wojny, a zakończono w 1965[8]. Pierwszy etap odbudowy zakończono w maju 1960 i udostępniono zwiedzającym sale na parterze[9]. Bogate wnętrze zostało zrekonstruowane. Nie odtworzono zniszczonego w pożarze 1944 malowidła Jana Bogumiła Plerscha na plafonie przedstawiającego Dianę w kąpieli i podglądającego ją Akteona oraz malowideł Marcello Bacciarellego w Sali Salomona. W lutym 1960 kustoszem pałacu został Marek Kwiatkowski[8].
Pałac został włączony w charakterze oddziału do Muzeum Narodowego, a od roku 1995 jest samodzielną instytucją.
W latach 2012–2015 prowadzono w pałacu prace renowacyjne. Wzmocniono wtedy m.in. zapadające się tarasy nad stawem wbijając w dno 150 dębowych pali usztywnionych żelbetową opaską. Położono nowe blaszane pokrycie dachu, wymieniono wszystkie instalacje oraz poddano konserwacji rzeźby znajdujące się na attykach. Remont objął wszystkie pomieszczenia zabytku, m.in. w Sali Balowej odsłonięto XVII-wieczne malowidła Jana Bogumiła Plerscha[10].
Pomieszczenia
- Gabinet Portretowy
- Galeria Obrazów
- Kaplica
- Pokój Bachusa
- Pokój kąpielowy
- Przedsionek
- Przedpokój
- Rotunda
- Sala Balowa
- Sala Jadalna
- Sala Salomona
Galeria
Łazienka Lubomirskiego ok. 1775 przed przebudową, widok od południa, na obrazie Bernarda Canaletta
Marcin Zaleski, Wnętrze sypialni króla w pałacu w Łazienkach, (1847)
Sala kąpielowa Pałacu na Wodzie (1875)
Sala Salomona w Pałacu na Wodzie (1892)
Nieistniejąca cerkiew św. Aleksandra Newskiego (1880)
Spalony przez Niemców pałac Na Wyspie w 1945
(c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0Zegar słoneczny z 1786 przed pałacem
(c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0Widok od północy
_05.jpg)
Przypisy
- ↑ a b Wielka Encyklopedia PWN. Tom 16. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 272. ISBN 83-01-13826-2.
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje, www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje, www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje, www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Pałac na Wodzie, vinci.org.pl [dostęp 2019-03-20].
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 16. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 273. ISBN 83-01-13826-2.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 449–450. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Marek Kwiatkowski. Już prawie ćwierć wieku walczę o Łazienki... Spotkanie z doc. dr. hab. Markiem Kwiatkowskim. „Kronika Warszawy”. 2(58), s. 43, 1984.
- ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Łazienki piękniejsze i bez asfaltu. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 11 września 2015.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Symbol dworu do legendy mapy
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Galeria obrazów w Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich w Warszawie (2/2 z 1.07.1965)
Pałac na Wodzie w Warszawie po zniszczeniach wojennych
Stanisław Herakliusz Lubomirski bathing pavilion in Warsaw.
(c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0
Palac Lazienki,Warszawa,Polska,UE.
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Łazienkach Królewskich w Warszawie
.jpg)
(c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0
Palac Lazienki,Warszawa,Polska,UE.
.jpg)
(c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0
Palac Lazienki,Warszawa,Polska,UE.