Pałac w Śmiełowie
| Oddział Muzeum Narodowe w Poznaniu | |
 Muzeum z lotu ptaka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | 63-210 Żerków |
| Data założenia | 1975 |
Położenie na mapie gminy Żerków _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Żerków") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu jarocińskiego  | |
 52°06′23,22″N 17°34′16,32″E/52,106450 17,571200 | |
| Strona internetowa | |
Pałac w Śmiełowie mieszczący Muzeum im. Adama Mickiewicza – zabytkowy [1] pałac zbudowany w roku 1797 przez czołowego architekta epoki klasycyzmu, autora między innymi pałacu w Dobrzycy i pałacu w Lubostroniu w Wielkim Księstwie Poznańskim, Stanisława Zawadzkiego, sprowadzonego z Warszawy po upadku insurekcji kościuszkowskiej, dla Andrzeja Gorzeńskiego[2]. .
Pałac
Pałac składa się z piętrowego korpusu głównego, połączonego półkolistymi galeriami z oficynami. Budynek główny poprzedzony czterokolumnowym portykiem z kolumnami w wielkim porządku. Inspiracją dla architekta była Villa Badoer we Fratta Polesine projektu Andrea Palladio. Oficyny przykryte tzw. dachem krakowskim (kolankowym). Pałac na planie podkowy o rozpiętości skrzydeł ok. 43m.
Jednym z największych walorów pałacu jest jego położenie, dzięki któremu sprzed pałacu rozciąga się wspaniały widok na łąki w szerokiej dolinie i na pasmo wzgórz z sylwetką kościoła Brzostkowie [2]. W kontraście z harmonijną, klasycystyczną fasadą stoi nieregularny, dość chaotyczny układ wnętrz pałacu, np. ośmioboczny salon występujący ryzalitem w fasadę ogrodową, do którego brak bezpośredniego połączenia z klatki schodowej. Duża liczba wnęk, zakamarków, mniejszych pokoi (częściowo spowodowana wielodzietnością właścicieli) przyczynia się do pogłębienia nastroju tajemniczości. Zatarto również podział na pomieszczenia reprezentacyjne i mieszkalne: parter i pierwsze piętro mają niemal tę samą wysokość. W podziemiach, pod salonem, mieści się ośmioboczna sala o sklepieniu kolebkowym z lunetami, która służyła jako pomieszczenie do zebrań loży masońskiej. Innym elementem symboliki masońskiej jest tak zwany "ołtarz" w klatce schodowej.
Dekorację malarską wnętrz powierzono braciom Franciszkowi i Antoniemu Smuglewiczom. Na uwagę zasługuje program ikonograficzny salonu owalnego (nawiązania do Illiady Homera) oraz, w salonie błękitnym, cykl fresków o tematyce rustykalnej imitujących malarstwo pompejańskie. Niestety zachowały się tylko w dwóch pomieszczeniach na parterze [2].
Oficyna zachodnia mieściła pokoje gościnne, podczas gdy wschodnia, z oddzielnym wejściem od ogrodu, zawierała kuchnię. Przynajmniej część innych budynków gospodarczych (stajnia, wozownia, spichlerz) była również zaprojektowana przez Zawadzkiego. W otoczeniu pałacu znajduje się dobrze utrzymany park krajobrazowy, sięgający lasów nad Wartą.
Syn Andrzeja - Hieronim Gorzeński, uczestniczył w kampanii rosyjskiej Napoleona jako adiutant marszałka Louisa Davouta. Po powrocie do Śmiełowa zajął się prowadzeniem majątku, który zasłynął między innymi z hodowli koni. Działał również w wielu organizacjach patriotycznych. Śmiełów, dzięki swemu położeniu tuż nad granicą dzielącą zabory, wykorzystywany był jako punkt przerzutowy ludzi i literatury wykorzystywanej w działalności niepodległościowej.
Znaczenie to wzrosło po wybuchu powstania listopadowego. Między innymi w Śmiełowie zatrzymał się na kilka tygodni sierpnia 1831 Adam Mickiewicz.
Po wygaśnięciu rodu Gorzeńskich (1887), zadłużony majątek kupił Franciszek Chełkowski. Chełkowscy modernizują gospodarstwo, a w samym pałacu urządzają kolekcję pamiątek związanych z Mickiewiczem i jego pobytem w Śmiełowie, jednocześnie realizując ideę "domu otwartego", który, aż do wybuchu wojny przyciągał wiele wybitnych postaci ze świata kultury i polityki. Śmiełów odwiedzają, między innymi, Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski, Wojciech Kossak, Ludwik Puget, Ludomir Różycki i Władysław Tatarkiewicz.
W 1939, po wkroczeniu Niemców do Wielkopolski, Józef i Maria Chełkowscy zostają internowani, a ich majątek wraz z pałacem zajęty przez okupanta. Po wyzwoleniu, w 1945, pałac splądrowano i podzielono na mieszkania. Później mieścił szkołę, a od 1970 został przejęty przez Muzeum Narodowe w Poznaniu, które przeprowadziło remont pałacu i otwarło tu w 1975 swój oddział - Muzeum im. Adama Mickiewicza w Śmiełowie.
Muzeum
W muzeum zgromadzone są obrazy, rzeźby, druki i wyroby rzemieślnicze związane z Adamem Mickiewiczem. Osobne pokoje poświęcono Panu Tadeuszowi i Dziadom, odwiedzającym pałac Mickiewiczowi i Sienkiewiczowi, Józefowi i Marii Chełkowskich. Do muzeum należy również zabytkowy[1] park otaczający pałac, wraz z Ogródkiem Zosi i pomnikiem Mickiewicza.
Przypisy
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 48 [dostęp 2010-09-13].
- ↑ a b c Tadeusz. S. Jaroszewski. Pałace w Polsce (Przewodnik). Warszawa, 2000, s:200-204, ISBN 83-7200-585-0
Bibliografia
- Muzea Wielkopolski. Poznań: Kwartet, 2004, s. 30-32. ISBN 83-917016-5-4.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.70 N
- S: 51.05 N
- W: 15.68 E
- E: 19.19 E
Autor: Fallaner, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok pałacu w Śmiełowie z powietrza.
Autor:
Mapa gminy Żerków, Polska
Autor: Michał "Cronwood" Babilas at pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pałac w Śmiełowie. Tzw. "ołtarz masoński" w klatce schodowej. Obecnie z popiersiem Tadeusza Kościuszki
Autor:
Mapa powiatu jarocińskiego, Polska
(c) pl, CC BY-SA 3.0
Śmiełów, pałac [składanka 3xfoto: 252-11 (L), 252-12(M),252-13 (R)]
