Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie

Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie^[1]^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Niemcy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, IV
Numer ref.	532
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1990; na 14. sesji
Dokonane zmiany	1992, 1999
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO;

Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie – rezydencje, ogrody i parki w Poczdamie i Berlinie, wpisane w latach 90. XX w. na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[2]. Zajmują ponad 500 ha pomiędzy Sanssouci w Poczdamie a Pawią Wyspą (niem. Pfaueninsel) w Berlinie. Obejmują 150 budowli wzniesionych na zlecenie władców Prus i Brandenburgii pomiędzy 1730 a 1916 r.

Pielęgnacją i restauracją historycznych budowli, parków i zbiorów dzieł sztuki troszczy się Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburgia (niem. Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg).

Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie

Kompleks Sanssouci

Kompleks Sanssouci (fr. bez zmartwień) (ok. 290 ha) leży w północno-zachodniej części Poczdamu. Został założony w poł. XVIII w. przez króla Prus, Fryderyka II Wielkiego. Fryderyk przebudował wzniesiony tu w 1669 r. barokowy pałac. Projekt powierzył Georgowi Wenzeslausowi von Knobelsdorffowi, który nadał rezydencji nowy styl rokoko. W poł. XIX w. pałac został przebudowany przez Fryderyka Wilhelma IV w stylu klasycystycznym. Park, z niemodnego wówczas już ogrodu barokowego, przekształcono w park krajobrazowy.

Główne obiekty na terenie zespołu Sanssouci:

Pałac Sanssouci (1745-1747)	Nowy Pałac (1763-1769)
Pałac Charlottenhof (1826-1829)	Nowa Oranżeria (1851-1864)
Pałac Neue Kammern (1771-1775)	Galeria Malarstwa (niem. Bildergalerie) (1755-1764)
Pawilon chiński (niem. Chinesisches Teehaus) (1755-1764)	Kościół Pokoju (niem. Friedenskirche) (1845-1848)
Antikentempel (1768-1769)	Świątynia Przyjaźni (niem. Freundschaftstempel) (1768-1770)
Łaźnie rzymskie (niem. Römische Bäder) (1829-1840)	Belweder na wzgórzu Klausberg (1770-1772)
Pawilon Smoków (niem. Drachenhaus) na wzgórzu Klausberg (1770-1772)	Historyczny młyn (1736-1739, odbudowany po zniszczeniach wojennych w 1983-1990-1993)
Grota Neptuna (1751)	Zielona Brama (niem. Grünes Gitter)
Kompleks ruin na wzniesieniu Ruinenberg	Forteca^[3] (1893)
Bażantarnia

Pałac Sanssouci
Pałac Charlottenhof
Nowa Oranżeria
Pawilon Smoków

Kompleks Babelsberg

Zespół zamkowo-parkowy w dzielnicy Babelsberg (ok. 114 ha) leży nad Tiefer See na Haweli. Kompleks został założony na początku XIX w. przez przyszłego cesarza Wilhelma I. Zamek – letnią rezydencję dla pary cesarskiej^[4] – zbudowano w 1833 na podstawie planów Karla Friedricha Schinkela. Rezydencja była dwukrotnie przebudowywana, przez Ludwiga Persiusa (1841) oraz Johanna Heinricha Stracka (1845). Projekt parku powierzono znanemu architektowi krajobrazu, Peterowi Josephowi Lennému. Po 1843 prace Lennégo kontynuował książę Hermann von Pückler-Muskau.

Główne obiekty na terenie zespołu Babelsberg:

Park Babelsberg (1833)	Stajnie (1834-1839, 1861)
Pałac Babelsberg (1835-1849)	Mały Zamek (1841-1842)
Matrosenhaus (1842)	Maszynownia parowa (niem. Dampfmaschinenhaus) (1843-1845)
Wieża Flatowturm (1853-1856)	Altana Gerichtslaube (1871)

Mały Zamek
(c) I, Suse, CC BY 2.5
Maszynownia parowa
Altana Gerichtslaube
Wieża Flatowturm

Pałac i park Sacrow

Pałac i park Sacrow wraz z kościołem Zbawiciela (niem. Heilandskirche am Port von Sacrow) leżą w poczdamskiej dzielnicy Sacrow. Kompleks parkowo-pałacowy został rozbudowany w poł. XIX w. przez pruskich architektów Ludwiga Persiusa (pałac i kościół) oraz Petera Josepha Lennégo (park) na zlecenie Fryderyka Wilhelma IV.

Główne obiekty na terenie zespołu Sacrow:

Pałac Sacrow
Kościół Zbawiciela w Poczdamie-Sacrow

Nowy Ogród

Nowy Ogród (102,5 ha) w stylu angielskim leży w północnym Poczdamie pomiędzy Heiliger See a Jungfernsee. Kompleks został założony przez Fryderyka Wilhelma II w 1787. Budowę pałacu powierzono początkowo Karlowi von Gontardowi, a następnie Carlowi Gotthradowi Langhausowi. Projektowaniem parku zajmowali się kolejno Johann August Eyserbeck i Peter Joseph Lenné (po 1815). Na terenie parku znajduje się również pałac Cecilienhof wzorowany na angielskich dworach gotyckich z czasów Tudorów, zbudowany przez Paula Schultze-Naumburga dla następcy tronu Wilhelma Hohenzollerna i jego małżonki Cecylii, księżniczki Meklemburgii i Schwerinu. W dniach od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 w Cecilienhof obradowali uczestnicy konferencji poczdamskiej.

Główne obiekty na terenie Nowego Ogrodu:

Pałac Marmurowy (1787-1792)	Oranżeria (1791-1793)
Biblioteka gotycka (1792-1794)	Piramida (1791-1792)
Pałac Cecilienhof (1914-1917)	Grota ogrodowa wykładana muszlami (niem. Muschelgrotte) (1791-1792)
Browar Meierei (1790-1792)	Kolonia holenderska
Kuchnia pałacowa w budynku stylizowanym na ruiny świątyni (1788-1790)	Domy ogrodnicze: Biały Dom, Brązowy Dom, Czerwony Dom, Zielony Dom

Heiliger See
(c) Olebole, CC-BY-SA-3.0
Pałac Marmurowy
Biblioteka gotycka
Pałac Cecilienhof

Inne obiekty na liście UNESCO

Obiekty wokół Parku Sanssouci

Lindenallee
Dawna szkoła ogrodnicza, Kaiserbahnhof
Pałac Lindstedt wraz z otaczającym parkiem
Bornstedt: kościół, cmentarz, teren na północ od Parku Sanssouci, północny odcinek Eichenallee pomiędzy Bornstedt i Katharinenholz
Seekoppel: teren pomiędzy Jeziorem Bornstedt (niem. Bornstedter See) a wzniesieniem Ruinenberg
Voltaireweg na odcinku pomiędzy Parkiem Sanssouci a Nowym Ogrodem
Aleja prowadząca do Parku Sanssouci

Obiekty wokół Nowego Ogrodu

Alexandrowka: kolonia rosyjska Alexandrowka, Kapellenberg
Pfingstberg: belweder na wzgórzu Pfingstberg, świątynia Pomony, domy i wille dworzan książęcych i królewskich, Willa Henkel, okoliczne parki, tzw. Lasek Mirbacha pomiędzy Pfingsterberg a Nowym Ogrodem
Tereny wokół Lasku Mirbacha na północy, rozciągające się do brzegu Jeziora Jungfern oraz na południu graniczące z Grosse i Kleine Weinmeisterstrasse.
Południowy brzeg Jungfernsee
Ogród dawnej willi Jacobsa oraz tereny nabrzeżne biegnące aż do gospodarstwa mlecznego w Nowym Ogrodzie
Koenigswald: tereny leśne graniczące z pałacem i parkiem Sacrow, leżące naprzeciwko brzegów Glienicke, Nikolskoe i Pfaueninsel

Obiekty wokół kompleksu Babelsberg

Teren przed wejściem do parku Babelsberg: obszar dawnej łąki Nuthe
Obserwatorium w Babelsbergu

Pałac Lindstedt
Dworzec kolejowy Kaiserbahnhof
Jeden z domów na Aleksandrowce
Świątynia Pomony

Pałace i zespoły parkowe w Berlinie

Pałac i park Glienicke

Pałac i park Glienicke położony jest w południowo-zachodniej części Berlina, Wannsee, w dzielnicy Steglitz-Zehlendorf. Późno-klasycystyczny pałac zaprojektował Karl Friedrich Schinkel na zlecenie księcia Karola Pruskiego w 1826. Pałacyk myśliwski zbudowano w XVII w. W XIX w. Karol Pruski zlecił jego przebudowę w stylu neogotyckim Ferdinandowi von Arnim. Pałacyk był podarunkiem dla syna Fryderyka Karola.

Główne obiekty na terenie kompleksu Glienicke:

Pałac Glienicke
Pałacyk myśliwski Glienicke
Wzniesienie Böttcherberg

Pałac Glienicke
Park Glienicke
Pałacyk myśliwski
Dom szwajcarski

Pawia Wyspa

Pawia Wyspa (niem. Pfaueninsel) leży na Haweli niedaleko Jeziora Großer Wann, w berlińskiej dzielnicy Steglitz-Zehlendorf. Nazwa wyspy pochodzi od hodowanych tu pawi. W XVIII w. Fryderyk Wilhelm II Pruski wzniósł na wyspie romantyczny pałac (maison de plaisance) otoczony parkiem (ok. 67 ha) projektu Petera Josepha Lennégo. Park był pomyślany jako rozszerzenie i dopełnienie Nowego Ogrodu.

Główne obiekty na terenie Pawiej Wyspy:

Pałac na Pawiej Wyspie
neogotycki dom rycerski (niem. Kavaliershaus), którego jedno ze skrzydeł tworzy późnogotycka fasada Domu Schlieffów, stojącego do 1822 r. w Gdańsku przy ul. Chlebnickiej.
liczne zabudowania gospodarcze, m.in. mleczarnia.

Pałac na Pawiej Wyspie
Kavaliershaus
Fontanna Martina Friedricha Rabego (1824)
Mleczarnia

Przypisy

↑ Niemcy. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2019-08-08].
↑ 1990 – kompleks Sanssouci, zamek myśliwski Glienicke i Pawia Wyspa, Nowy Ogród, zamek i park Babelsberg; 1992 – Pałac i park Sacrow; 1999 – m.in. Zamek Lindstedt, kolonia rosyjska Aleksandrowka, belweder na górze Pfingstberg, cesarski dworzec kolejowy w Poczdamie.
↑ Zamknięta dla zwiedzających.
↑ Cesarza Wilhelma I i jego małżonki Augusty.

Bibliografia

Hartmut Dorgerloh, Michael Scherf: Prussian Residences. Royal Palaces and Gardens in Berlin and Brandenburg'. Berlin: Deutscher Kunstlerverlag Munich, 2005. ISBN 3-422-06580-6. (ang.)
Stfitung Preußische Schlösser und Gärten, Landeshauptstadt Potsdam (wyd.): Erlebnis Welterbe. Die Schlösser und Parks von Potsdam und Berlin. Poczdam: 2008. ISBN 978-3-9812145-0-5.Sprawdź autora:1.

Linki zewnętrzne

Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburg: Informacje o poczdamskich zespołach parkowo-pałacowych na liście dziedzictwa UNESCO (niem. • ang. • fr.). [dostęp 2009-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2009)].

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[1] Niemcy. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2019-08-08].

[4] 1990 – kompleks Sanssouci, zamek myśliwski Glienicke i Pawia Wyspa, Nowy Ogród, zamek i park Babelsberg; 1992 – Pałac i park Sacrow; 1999 – m.in. Zamek Lindstedt, kolonia rosyjska Aleksandrowka, belweder na górze Pfingstberg, cesarski dworzec kolejowy w Poczdamie.

[5] Zamknięta dla zwiedzających.

[6] Cesarza Wilhelma I i jego małżonki Augusty.

[7] Wspólnie z Wielką Brytanią

[8] Wspólnie z Austrią, Francją, Słowenią, Szwajcarią, Włochami

[9] Wspólnie z Argentyną, Belgią, Francją, Indiami, Japonią i Szwajcarią

[10] Wspólnie z Austrią, Belgią, Czechami, Francją, Wielką Brytanią i Włochami

[11] Wspólnie z Holandią, Danią

[12] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[13] Wspólnie z Polską

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[G]

Kulturowe	Katedra w Akwizgranie Katedra w Spirze Pałac arcybiskupi w Würzburgu, ogrody pałacowe i Plac Rezydencji Kościół pielgrzymkowy w Wies Pałace Augustusburg i Falkenlust w Brühl Katedra Wniebowzięcia Matki Bożej, skarbiec i Kościół św. Michała w Hildesheim Zabytki rzymskie w Trewirze (Porta Nigra, most rzymski, Termy Cesarskie, amfiteatr rzymski, Barbarathermen, Bazylika Konstantyna, kolumna w Igel, Katedra św. Piotra i Kościół Najświętszej Marii Panny) Lubeka miasto hanzeatyckie Granice Cesarstwa Rzymskiego (Wał Hadriana, Wał Antonina i Limes Górnogermańsko-Retycki)^[A] Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie Opactwo i klasztor Altenmünster w Lorsch Kopalnie w Rammelsberg oraz zespół zabytkowy w Goslar Bamberg – miasto i katedra św. Piotra i Jerzego Opactwo Maulbronn Kolegiata, zamek i Stare Miasto w Quedlinburgu Huta żelaza w Völklingen Katedra w Kolonii Budynki Bauhausu w Dessau-Roßlau i Weimarze Zabytki upamiętniające pobyt Lutra w Eisleben i Wittenberdze Klasycystyczny Weimar Wyspa Muzeów w Berlinie Zamek Wartburg koło Eisenach Ogrody Dessau-Wörlitz Wyspa klasztorna Reichenau na Jeziorze Bodeńskim Kompleks przemysłowy kopalni i koksowni Zollverein w Essen Dolina górnego Renu Stare Miasta Stralsundu i Wismaru Ratusz i posąg Rolanda w Bremie Stare miasto w Ratyzbonie wraz z dzielnicą Stadtamhof Modernistyczne osiedla mieszkaniowe w Berlinie Prehistoryczne osady na palach^[B] Fabryka obuwia Fagus w Alfeld Opera Margrabiów Park Wilhelmshöhe w Kassel Karoliński westwerk kościoła i „civitas” w Corvey Speicherstadt i Kontorhausviertel wraz z Chilehaus Dzieła architektury Le Corbusiera^[C] Jaskinie i sztuka epoki lodowej w Jurze Szwabskiej Archeologiczny zespół graniczny Hedeby i Danevirke Katedra w Naumburgu Wspaniałe miasta uzdrowiskowe Europy^[D] Mathildenhöhe Darmstadt
Przyrodnicze	Kopalnia skamielin w Messel Morze Wattowe^[E] Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[F]
Kulturowe i przyrodnicze	Park mużakowski w Bad Muskau^[G]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne