Pajęczyna
Pajęczyna (sieć pajęcza, sieć łowna[1]) – struktura przestrzenna wytwarzana przez pająki z nici przędnej, głównie przeznaczona do zdobywania pokarmu.
Powstawanie
Pająki zaczęły tworzyć sieci już miliony lat temu[2], promieniste pajęczyny pojawiły się przeszło 130 mln lat temu[3]. Pająki potrafią wytwarzać do ośmiu rodzajów nici przędnej o różnym zastosowaniu i funkcjach, co przekłada się na możliwości konstrukcyjne[2]. Młodociane pająki mogą konstruować nieco inne sieci niż osobniki dorosłe (jest tak np. u Argiope keyserlingi(ang.))[4]. Przeciętna promienista sieć powstaje w około 30-45 minut[4], ale inne rodzaje, np. sieci splątane powstają nawet kilka dni[5]. Pająki zajmują się swą siecią, naprawiają ją i poddają recyklingowi[2] – zużyta sieć jest często spożywana[6][7].
Wiele taksonów pająków nie wytwarza sieci, np. naśladownikowate polują na inne pająki na ich pajęczynach[3].
Właściwości
Sieci są głównie wykorzystywane do zdobywania pożywienia (przeciętny pająk żywi się jednym owadem dziennie, jednak sieć pozwala uśmiercić znacznie więcej ofiar[8]). Ewentualne defekty, ofiary, drapieżniki bądź inne pająki znajdujące się w zasięgu sieci są wychwytywane poprzez wibracje pajęczyny[2]. Sieci pozwalają także na wyłapywanie dźwięków dookoła nich w promieniu kilku metrów niczym anteny, w tym nawet stwierdzenie kierunku, z którego dochodzą (taką umiejętnością dysponuje np. Larinioides sclopetarius)[9].
Sieci pajęcze cechuje wysoka wytrzymałość i lekkość[2]. Jakość sieci może zależeć od przyjmowanego pokarmu oraz od temperatury otoczenia[8]. Sieci z wyraźnym znakiem „X” obecne np. u Argiope minuta(ang.) mogą zapobiegać atakom ptaków[10].
Rodzaje sieci
Pająki konstruują sieci o różnym stopniu skomplikowania, od najprostszych dwuwymiarowych do złożonych konstrukcji trójwymiarowych[2]. Rodzaj sieci zależy m.in. od typu ofiary, na którą poluje dany gatunek pająka oraz od docelowej lokalizacji[4].
Wybrane rodzaje pajęczyn:
- promienista[1] (ang. orb web[11]) – ze środkiem (pępkiem)[1] i odchodzącymi od niego promieniami, typowa dla krzyżakowatych[12], bywa zaopatrzona w stabilimentum(ang.)[13],
- splątana, nieregularna[1] (ang. cob web[11]) – sieć złożona przestrzennie, typowa dla omatnikowatych[12][3][1],
- płachtowata[1][14] – splątana sieć z poziomą płachtą[5], typowa dla osnuwikowatych[12][5],
- lejkowata[1] – pozioma płachta z tunelem[5], typowa dla lejkowcowatych[1] i Atracidae(ang.)[12],
- rurowa – typowa dla gryzielowatych[12] – pająk czatuje na ofiarę wewnątrz utkanej przez siebie rury[5],
- nora z nićmi sygnalizacyjnymi – typowa dla czyhakowatych(ang.)[5],
- pojedyncza nić – typowa dla rodzaju Phoroncidia(ang.)[4] i Miagrammopes(ang.)[4],
- pajęczyna przenośna – typowa dla rodzaju Deinopis(ang.)[12],
- sieć z kulami lepowymi – występuje u pająków bolas (Mastophora(ang.))[15],
- wieczko pułapki – typowa dla Ctenizidae(ang.)[12],
- trójkątna – występuje u Hyptiotes cavatus(ang.)[12],
- dzwon – występuje u topika[12].
Wpływ na działalność człowieka
Pajęczyny często można spotkać w siedzibach ludzkich, np. w mieszkaniach, gdzie są uważane za oznakę zaniedbania[16]. Próbowano zastosować pajęczyny jako budulec tkanin, jednak nić pajęcza jest pięć razy mniej wytrzymała niż włókno jedwabne, a do tego na kilogram takiej tkaniny potrzeba pajęczyn dostarczonych przez 114 tysięcy pająków[16]. Rozwiązania wykorzystane przez pająki w sieciach znalazły jednak zastosowanie w biomedycynie, inżynierii strukturalnej, elektronice, optyce, sztuce, w tym w muzyce[2].
Galeria
- (c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0
Pajęczyna płachtowata u Neriene emphana
- © 2014 Jee & Rani Nature Photography (License: CC BY-SA 4.0)
Sieć promienista u Argiope sp. ze stabilimentum
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Heiko Bellmann , Pająki i inne pajęczaki, wyd. zaktualizowane, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2021, s. 14, ISBN 978-83-7763-486-8, OCLC 1273295378 .
- ↑ a b c d e f g Isabelle Su i inni, In situ three-dimensional spider web construction and mechanics, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 118 (33), 2021, s. 1, DOI: 10.1073/pnas.2101296118, ISSN 0027-8424, PMID: 34373329, PMCID: PMC8379916 [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ a b c Kůrka i inni 2019 ↓, s. 30.
- ↑ a b c d e Mike Gray , Spider webs, The Australian Museum [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f Kůrka i inni 2019 ↓, s. 29.
- ↑ Helen Smith , Why do spiders eat their own webs?, [w:] BBC Wildlife [online], Discover Wildlife [dostęp 2022-11-10] (ang.).
- ↑ M.G. Paoletti , Invertebrate biodiversity as bioindicators of sustainable landscapes : practical use of invertebrates to assess sustainable land use, wyd. 1st ed, Amsterdam: Elsevier, 1999, s. 247, ISBN 0-444-50019-7, OCLC 43542329 [dostęp 2022-11-10] .
- ↑ a b Bayda Hameed , Adi̇Le Akpinar , Derya İŞler Ceyhan , The web amount and quality of web spiders (Agelenidae, Pholcidae), Agelena labyrinthica (Clerck, 1757) and Holocnemus pluchei (Scopoli, 1763), depending on food and temperature, „Turkish Journal of Zoology”, 46 (4), 2022, s. 369, DOI: 10.55730/1300-0179.3088, ISSN 1300-0179 [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ Carissa Wong , Spiderwebs may be the world's most sensitive ‘ears’, „New Scientist”, 253 (3374), 2022, s. 15, DOI: 10.1016/S0262-4079(22)00271-8 [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ Bingjun Wang i inni, Conspicuous cruciform silk decorations deflect avian predator attacks, „Integrative Zoology”, 17 (5), 2022, s. 689–703, DOI: 10.1111/1749-4877.12621, ISSN 1749-4877 [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ a b Alison Hawkes , How to Recognize Spiders By their Webs - Bay Nature Magazine, Bay Nature [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Jason Bittel , Spiderwebs and spider silk, explained, National Geographic, 12 września 2019 [dostęp 2022-10-30] (ang.).
- ↑ Artur Hampel , Tajemnice pajęczej sieci, puszcza.tv [dostęp 2022-11-01] (pol.).
- ↑ Strojny 1986 ↓, s. 69.
- ↑ Ewa Konarzewska-Michalak , Prof. Paweł Szymkowiak. Tajemnicza sieć pająka, Życie Uniwersyteckie [dostęp 2022-10-30] (pol.).
- ↑ a b Strojny 1986 ↓, s. 61.
Bibliografia
- Antonín Kůrka i inni, Pavouci České republiky, wyd. 1, Praha: Academia, 2015, ISBN 978-80-200-2384-1, OCLC 907517275 [dostęp 2022-11-03] .
- Władysław Strojny , Nasze zwierzęta, wyd. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986, ISBN 83-09-00045-6, OCLC 749664249 .
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Rhalah, Licencja: CC BY-SA 4.0
Short movie of spiderweb building by an Silver argiope (Argiope argentata).
Autor:
Watchduck You can name the author as "T. Piesk", "Tilman Piesk" or "Watchduck". |
Spider web of sheet weaver spiders, taken some autumn morning 2009 in Weimar, Germany.
© 2014 Jee & Rani Nature Photography (License: CC BY-SA 4.0)
Argiope includes rather large and spectacular spiders that often have a strikingly coloured abdomen. These spiders are distributed throughout the world. Most countries in tropical or temperate climates host one or more species that are similar in appearance. The etymology of the name is from a Greek name meaning "silver-faced."
Autor: Li F, Xu X, Zhang Z, Liu F, Zhang H, Li D (2018) Two new species of the purse-web spider genus Atypus Latreille, 1804 from Hainan Island, China (Araneae, Atypidae). ZooKeys 762: 47-57. https://doi.org/10.3897/zookeys.762.23282, Licencja: CC BY 4.0
Figure 5; Microhabitat and general somatic morphology of Atypus jianfengensis sp. n. A microhabitat B female (HN-2017-010) C purse-web.
Autor: Judy Gallagher, Licencja: CC BY 2.0
Net-casting Spider - Deinopis longipes, Caves Branch Jungle Lodge, Belmopan, Belize. This spider uses cribellate silk to create an orb-web net. It hangs from its perch using leg pair 4. As you can see in this picture, it holds this net in shape with leg pairs 1 and 2. Using leg pair 3, it casts the net, usually on prey that walks beneath the spider's net. It's an interesting prey strategy.
Autor: Lamiot, Licencja: CC BY-SA 4.0
Spider web, typical of egestria sp) 26 juillet 2016 near Lille (région Hauts-de-France, northern France)
Autor: Basile Morin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hippasa holmerae (Lawn wolf spider) in its funnel web, seen in Don Som (Si Phan Don), Laos
Autor: Boschfoto, Licencja: CC BY-SA 4.0
Radnetz in den herbstlichen Wäldern des Naturwaldreservats Seebuchet.
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0
Araneus.diadematus web, from Commanster, Belgian High Ardennes .
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0
Neriene emphana web, from Commanster, Belgian High Ardennes .
Autor: Phil, Licencja: CC BY 2.0
Dictyna sp (Dictynidae) in web.
Bricket Wood Common, Hertfordshire, 13.05.2010.