Palestyna

Palestyna

‏فلسطين‎

Państwa	Palestyna,  Izrael
Ważniejsze miasta	Jerozolima, Ramallah, Betlejem, Gaza
Powierzchnia	27,1 tys. km²[1]

Palestyńska moneta z okresu rządów brytyjskich

Flaga brytyjskiego mandatu Palestyna

Flaga współczesnego państwa Palestyna

Kopuła na Skale w Jerozolimie

Banknot palestyńskiego funta

Palestyna (arab. ‏فلسطين‎ Filasṭīn, ang. Palestine, stgr. Παλαιστίνη) – region geograficzny, część Bliskiego Wschodu. Współcześnie Palestyną nazywa się obszar położony między wybrzeżem Morza Śródziemnego a doliną rzeki Jordan, w granicach dwóch państw: Palestyny i Izraela^[1].

W szerszym ujęciu granice Palestyny biegną od Sydonu na wybrzeżu Morza Śródziemnego w głąb lądu do Damaszku, w kierunku południowym do Zatoki Akaba, a następnie na północny zachód do Rafah^[2].

Nazwa

Nazwa Palestyny pochodzi prawdopodobnie od starożytnego ludu Filistynów, którzy osiedlili się na jej wybrzeżu w XII wieku p.n.e. W greckiej wersji Palaistine (Παλαιστίνη) pojawia się w Dziejach Herodota^[3]. W roku 135 po stłumieniu powstania żydowskiego Bar-Kochby rzymski cesarz Hadrian zmienił nazwę prowincji Judea na Syria Palaestina (Syria Palestyńska).

Historia

Projekt podziału Palestyny z 1947, na żółto zaznaczone terytoria arabskie, na pomarańczowo żydowskie

W starożytności obecna Palestyna nosiła nazwę Kanaan. Kanaan został zasiedlony w paleolicie. W mezolicie istniały na tym terenie osiedla kultury natufskiej. Od neolitu rozwijały się, tak jak na całym Bliskim Wschodzie, pierwsze miasta (Jerycho). Korzystne położenie geopolityczne Kanaanu w miejscu, gdzie prowadzą szlaki handlowe pomiędzy Afryką, Azją i Europą, powodowało, że region ten był podbijany przez wiele ludów, m.in.: Egipcjan, Hetytów, Hebrajczyków, Filistynów, Asyryjczyków, Arabów, Turków osmańskich i Brytyjczyków.

Około 2500 p.n.e. zasiedlona została przez Kananejczyków. Około XIII wieku p.n.e. zaczęły ją przemierzać wędrowne plemiona Hebrajczyków. W XII wieku p.n.e. na jej wybrzeżu osiedlili się Filistyni. Pod koniec XI wieku p.n.e. powstało na jej terytorium zjednoczone królestwo Izraela, które wkrótce uległo rozbiciu na królestwo Izraela i królestwo Judy. Około 587 p.n.e. Palestyna została podbita przez Babilonię. Od 538 p.n.e. weszła w skład imperium perskiego. W 332 p.n.e. zdobył ją Aleksander Macedoński. Następnie znalazła się pod władzą dynastii Ptolemeuszów, a później dynastii Seleucydów.

Od 63 p.n.e. pod wpływem rzymskim. Judea początkowo otrzymała status państwa sprzymierzonego, lecz od 6 n.e. stała się rzymską prowincją. W tym regionie działał i zginął Jezus Chrystus. Wojna żydowska w latach 66–73 oraz powstanie Bar-Kochby w latach 132–135 zakończyły się klęską żydów i częściowym ich wypędzeniem z Palestyny^[a]. Od 395 Palestyna stała się częścią cesarstwa wschodniorzymskiego. Stolicą późnostarożytnej Palestyny była Cezarea Nadmorska. W 451 na soborze w Chalcedonie, dzięki staraniom św. Juwenala, Jerozolima została podniesiona do rangi piątego patriarchatu, obejmującego Palestynę, Zajordanie i Synaj. W latach 634–640 Palestyna została podbita przez Arabów. Na współczesnym obszarze Palestyny w okresie wczesnomuzułmańskim istniały okręgi wojskowe Palestyny, ze stolicą w Ar-Ramli oraz Jordanu, ze stolicą w Tyberiadzie. W latach 1099–1291 istniało w Palestynie – założone przez krzyżowców – Królestwo Jerozolimskie, które później zdobyli częściowo Ajjubidzi, a ostatecznie egipscy Mamelucy. W latach 1516–1918 Palestyna wchodziła w skład imperium osmańskiego, nie stanowiąc jednolitej jednostki administracyjnej.

Zdobyta przez siły brytyjskie w kampanii synajsko-palestyńskiej podczas I wojny światowej stała się w 1920 roku brytyjskim mandatem, pierwotnie wraz z terytorium wydzielonej z niej w 1922 Transjordanii. Zainteresowanie Brytyjczyków Palestyną wynikało z położenia blisko Kanału Sueskiego oraz staraniami działaczy żydowskiego ruchu nacjonalistycznego (syjonizmu), którzy organizowali imigrację Żydów do Palestyny licząc na utworzenie tam własnego państwa narodowego. Dlatego jeszcze w trakcie wojny, w 1917, w tzw. deklaracji Balfoura, minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii wyraził intencję utworzenia w Palestynie narodowej siedziby Żydów, którzy od wieków żyli w większości w diasporze, w samej Palestynie utrzymując ciągłą, lecz minimalną, obecność. Sprzeciwiała się temu, jak również narastającej od schyłku XIX wieku imigracji Żydów, stanowiąca zdecydowaną większość populacji Palestyny ludność pochodzenia arabskiego, wśród której zaczęły narastać antyżydowskie i antybrytyjskie nastroje, objawiające się w zbrojnych powstaniach. Opór Arabów skłonił Brytyjczyków do ograniczania imigracji żydowskiej, co jednak zaowocowało w okresie II wojny światowej atakami terrorystycznymi skrajnych organizacji syjonistycznych.

Tragedia Holokaustu przyspieszyła starania międzynarodowe o stworzenie państwa żydowskiego, zaś spotęgowana nią imigracja Żydów europejskich sprawiła, że zaczęli oni stanowić znaczną część ludności regionu. Nie mogąc pogodzić sprzecznych roszczeń Arabów i Żydów do terytorium Palestyny, Wielka Brytania zdecydowała się przekazać kwestię Palestyny do ONZ.

W 1947 Organizacja Narodów Zjednoczonych przedstawiła projekt podziału Palestyny na dwie części: żydowską i arabską^[4], zakładający oddanie ponad połowy terytorium Palestyny państwu żydowskiemu (Izraelowi) oraz umiędzynarodowienie Jerozolimy. Doprowadziło to do wybuchu walk między stroną arabską i żydowską w Palestynie, m.in. do Masakry w Dajr Jasin. W przeddzień wygaśnięcia mandatu brytyjskiego (1948) sąsiednie państwa arabskie: Egipt, Transjordania, Irak, Liban i Syria zaatakowały powstające państwo Izrael, poniosły jednak klęskę. Izrael utrzymał całe przeznaczone dla siebie przez ONZ terytorium, a także zajął zachodnią Jerozolimę i znaczną część ziem przewidzianych dla państwa arabskiego, usuwając przy tym, lub nie zezwalając na powrót zbiegłej przed działaniami wojennymi, autochtonicznej ludności arabskiej. Pozostałą część Palestyny podzieliły między siebie Transjordania, która, po zajęciu Zachodniego Brzegu Jordanu przyjęła niedługo potem nazwę Jordanii, oraz Egipt, który sprawował kontrolę nad Strefą Gazy.

Podczas wojny sześciodniowej w 1967 Izrael zajął całe terytorium Zachodniej Palestyny i zajęte wtedy terytorium okupuje do dnia dzisiejszego, mimo protestów społeczności międzynarodowej. Na okupowanych terenach, zasiedlanych niezgodnie z prawem międzynarodowym przez Izraelczyków, wybuchły dwa powstania palestyńskie (tzw. intifady), skierowane przeciwko izraelskiej okupacji.

Wojska Izraela opuściły strefę Gazy we wrześniu 2005 roku. 20 maja 2011 prezydent USA Barack Obama ogłosił, iż jego zdaniem powołanie państwa palestyńskiego w granicach sprzed 1967 roku doprowadziłoby do pokoju w tym rejonie.

Zobacz też

• Państwo Palestyna i Autonomia Palestyńska (władze tego państwa)
• Syropalestyna
• Palestyńczycy
• Konflikt izraelsko-palestyński

Uwagi

Przypisy