Pancerniki typu Queen Elizabeth

Pancerniki typu Queen Elizabeth

HMS „Barham”, „Malaya” i „Argus” podczas manewrów floty brytyjskiej w pobliżu Balearów w poźnych latach 20.
Kraj budowy	Wielka Brytania
Użytkownicy	Royal Navy
Zbudowane okręty	5
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 27 500 ton pełna: 33 000 ton
Długość	197 m
Szerokość	27,6 m
Zanurzenie	9,2 m
Napęd	turbiny parowe, 24 kotły, 4 wały o mocy łącznej 75 000 koni parowych zapas ropy: 3400 ton
Prędkość	25 węzłów
Zasięg	5000 mil morskich przy prędkości 12 węzłów
Załoga	950–1300 oficerów i marynarzy
Uzbrojenie	8 dział kalibru 381 mm (układ 4xII) 12 pojedynczych dział Mk XII kalibru 152 mm 2 pojedyncze działa przeciwlotnicze kalibru 76 mm 3 pojedyncze działa salutacyjne kalibru 47 mm (3-funtowe) 4 wyrzutnie torped kalibru 533 mm

Pancerniki typu Queen Elizabeth – seria pięciu okrętów Royal Navy, generacji drednotów, określanych też jako superdrednoty. Prototypowy okręt otrzymał imię królowej Elżbiety I. W porównaniu do swoich poprzedników typu Iron Duke miały większą siłę ognia, grubszy pancerz i wyższą prędkość. Także w porównaniu z okrętami niemieckimi (typem König) były lepszymi okrętami. Jedynie typ Bayern miał porównywalne parametry, jednak ze względu na kotły opalane węglem, a nie ropą, były o 2 węzły wolniejsze. Pancerniki typu Queen Elizabeth są uważane także za pierwsze okręty określane jako szybkie pancerniki. Okręty te jako pierwsze pancerniki na świecie były uzbrojone w działa kalibru 381 mm (15 cali) o długości luf 42 kalibry. Pancerniki typu Queen Elizabeth czasami są opisywane jako konstrukcja dorównująca przełomowością HMS „Dreadnought”, ponieważ rozwiązania użyte przy ich budowie zostały użyte podczas projektowania kolejnych typów pancerników.

I wojna światowa

Okręty tego typu brały udział I wojnie światowej, w czasie której tworzyły 5. Eskadrę Pancerników (ang. 5th Battle Squadron), dowodzoną przez admirała Hugh Evana-Thomasa. W jej składzie cztery z nich wzięły udział w bitwie jutlandzkiej (piąty pancernik – HMS „Queen Elizabeth” – właśnie wrócił z kampanii dardanelskiej i wymagał przeglądu). W trakcie bitwy okręty starły się z niemiecką 1. Grupą Rozpoznawczą dowodzoną przez Franza von Hippera. W czasie walki pancerniki zdołały czterokrotnie trafić krążownik liniowy SMS „Lützow” i ciężko uszkodzić „Seydlitz” oraz kilka innych niemieckich okrętów. Trzy okręty typu Queen Elizabeth zostały uszkodzone w czasie starcia, ale wszystkie wróciły do bazy, choć „Warspite” został trafiony 15 ciężkimi pociskami.

Dwudziestolecie międzywojenne

Pomiędzy wojnami okręty przeszły znaczne modernizacje, czasem określane jako budowanie nowego okrętu w starym kadłubie. Zmiany dotyczyły: wstawienia nowej maszynowni, bardziej wydajnych kotłów, pogrubienia pokładów pancernych, zamontowania bąbli przeciwtorpedowych, nowych nadbudówek, kominów, nowej artylerii średniej i przeciwlotniczej oraz wielu innych przeróbek.

II wojna światowa

W II wojnie światowej okręty wzięły także dzielny udział, choć ze względu na swój wiek (ok. 23 lata) i zmniejszającej się roli pancerników w stosunku do lotnictwa, był to udział innego rodzaju niż w I wojnie światowej. Pancerniki typu Queen Elizabeth nie mogły walczyć na równych warunkach z nowoczesnymi pancernikami, takimi jak „Bismarck”. Pancerniki nie miały także wystarczającego pancerza przeciwtorpedowego – torpedy z II wojny światowej były lepsze niż te z I wojny. Z tego powodu w listopadzie 1941 roku „Barham”, po storpedowaniu przez U-Boota, zatonął w ciągu 5 minut wraz z ponad 800 członkami załogi. Z drugiej strony okręty były bardzo prężne: „Warspite” przeżył trafienie niemiecką bombą szybującą – bomba tego samego typu zatopiła włoski nowoczesny pancernik „Roma”. Z kolei „Queen Elizabeth” i „Valiant” zostały podniesione z dna i wróciły do służby po zatopieniu w płytkiej wodzie przez włoskich nurków w porcie aleksandryjskim w 1941 roku.

Okręty tego typu

Eksplozja komór amunicyjnych dział kalibru 381 mm na HMS „Barham” 25 listopada 1941 roku

• „Barham” otrzymał 5 trafień i wystrzelił 337 pocisków w czasie bitwy jutlandzkiej. W II wojnie światowej uczestniczył w bitwie pod Matapan. 25 listopada 1941 roku, w wyniku trafienia 3 torpedami wystrzelonymi przez U-331, okręt przewrócił się na lewą burtę i zatonął po eksplozji komór amunicyjnych.
• „Malaya” otrzymał 8 trafień w bitwie jutlandzkiej, ale odniósł małe uszkodzenia. W II wojnie światowej eskortował konwoje i został uszkodzony torpedą wystrzeloną przez U-106 w 1941 roku.
• „Queen Elizabeth” nie uczestniczył w bitwie jutlandzkiej, ale wziął udział w kampanii dardanelskiej w I wojnie światowej. W II wojnie światowej został zaminowany i zatopiony przez włoskich nurków w porcie aleksandryjskim w 1941 roku. Został następnie podniesiony z dna, naprawiony i służył na Dalekim Wschodzie do 1945 roku.
• „Valiant” szczęśliwie nie otrzymał trafień w bitwie jutlandzkiej. W czasie II wojny światowej wziął udział w zniszczeniu francuskiej floty w Mers-el-Kebir. Później, podobnie jak „Queen Elizabeth”, został zaminowany i zatopiony w porcie aleksandryjskim w 1941 roku. Został podniesiony z dna, naprawiony i służył na Dalekim Wschodzie do 1944 roku.
• „Warspite” to najprawdopodobniej okręt mający najbardziej zaszczytną karierę w Royal Navy w XX wieku. W czasie bitwy jutlandzkiej został ciężko uszkodzony. W II wojnie światowej wziął udział w wielu bitwach, w tym w bitwie o Narwik, u przylądka Matapan, o Kretę i o Salerno. W tej ostatniej został trafiony przez bombę szybującą Fritz X. Nigdy już nie został do końca naprawiony i stał się okrętem wsparcia ogniowego, ostrzeliwującym wybrzeże. Brał udział w lądowaniu w Normandii i w późniejszych operacjach w innych częściach wybrzeża Francji.

Bibliografia

• DK Brown: The Grand Fleet: Warship Design and Development 1906-1922. Caxton Editions, 2003. ISBN 1-84067-531-4.
• Winston S Churchill: The World Crisis, 1911-1918. Free Press, 2005. ISBN 0-7432-8343-0.
• Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1906-1921. Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5.
• NJM Campbell: Jutland: An Analysis of the Fighting. Conway Maritime Press, 1986. ISBN 0-85177-379-6.