Panewniki

Panewniki
Panewnik
Część Katowic
Ilustracja
Panewnicka bazylika
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Miasto

Katowice

Dzielnica

Ligota-Panewniki

Data założenia

ok. 1580

W granicach Katowic

1951

Tablice rejestracyjne

SK

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po lewej znajduje się punkt z opisem „Panewniki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Panewniki”
Ziemia50°13′35″N 18°56′23″E/50,226389 18,939722
Portal Polska
Lasy panewnickie

Panewniki (niem. Panewnik) − część zachodniej jednostki pomocniczej Ligota-Panewniki w mieście Katowice. Do 1951 r. Panewniki były samodzielną gminą Panewniki. Otoczone z trzech stron lasami, rozciągające się między rzekami Kłodnica i Ślepiotka. Graniczą z Ligotą, miastem Mikołów, Kochłowicami w Rudzie Śląskiej i Chorzowem Batorym. Dzielą się na: Stare Panewniki, Wymysłów, osiedle Józefa Bema, Nowe Panewniki i Kokociniec. Główną ulicą przechodzącą przez dzielnicę jest ulica Panewnicka.

Historia dzielnicy

Tablica upamiętniająca 650-lecie Ligoty i 430-lecie Panewnik

Panewniki powstały około 1580 roku nad rzeką Kłodnica przy ujściu Ślepiotki. Należały do kuźnicy pszczyńskiej (dziś Stara Kuźnia) w XVI wieku. Początkowo było jednym z osiedli służebnych wytwarzających panwie. W 1586 roku we wsi Panewniki mieszkało 8 zagrodników, w 1620 było ich 9[1]. W 1629 roku pojawił się tu pierwszy chałupnik. W 1700 roku było ich już 5, a 25 lat później już 25. Do połowy XIX w pracował młyn na Kłodnicy, którego właścicielem był zarząd dóbr dominialnych księstwa pszczyńskiego. W 1650 roku zarząd dóbr dominialnych księstwa Pszczyńskiego uruchomił na terenie wsi kuźnię, w której mieścił się piec niski lupowy połączony z młotownią. W XVII wieku kuźnia była nieczynna. Do 1964 roku rósł tutaj dąb pamiętający czasy króla Jana III Sobieskiego, który (według ludowego przekazu) miał wędrować tędy ze swoimi wojskami ulicą Mikołowską (dziś Owsiana) na odsiecz Wiednia.

W 1855 roku w gminie Panewniki mieszkało 648 osób, a sześć lat później 718. W 1908 roku władze gminy podjęły decyzję o budowie nowej szkoły na terenie Kokocińca ukończoną w 1913 roku. W 1905 roku gmina Panewnik liczyła około 1000 mieszkańców. Zamieszkiwała je głównie ludność autochtoniczna, zaliczana urzędowo do ludności polskojęzycznej.

W pierwszych latach XX wieku na ziemi wykupionej od chłopów, rozpoczęto budowę zespołu klasztornego franciszkanów. Powstanie klasztoru i kościoła oraz groty pątniczej (kopia groty NMP z Lourdes we Francji) w pobliżu dworca kolejowego stworzyło możliwości zabudowy terenu między klasztorem a gminą Ligota oraz w kierunku wsi Panewnik. Nową zabudowę, która powstała wokół klasztoru zaczęto nazywać Nowym Panewnikiem, a pierwotną zabudowę Starym Panewnikiem. Pierwotna nazwa Panewnik uległa więc zmianie w początkach XX wieku. W roku 1924 na terenie Nowego Panewnika utworzono gminę. Powstała nowa nazwa - Panewniki (spotykana na mapach dopiero w 1950 roku), która bardziej odpowiadała rzeczywistości. Łączyła bowiem dwa pojęcia w jedno.

W okresie międzywojennym w Panewnikach ożywiło się życie kulturalne. W roku 1923 założono chór mieszany "Wanda", który, oprócz występów śpiewaczych, organizował często przedstawienia amatorskie. We wrześniu 1939 roku hitlerowcy dokonali mordu w lasach panewnickich na harcerzach i powstańcach. Po wojnie ekshumowano ich zwłoki i przewieziono na cmentarz przy ulicy Panewnickiej. W roku 1961 odsłonięto pomnik na wspólnej mogile dla uczczenia pamięci pomordowanych.

Nowy etap w dziejach Panewnik rozpoczął się w Polsce Ludowej, zwłaszcza po przyłączeniu gminy w 1951 roku do Katowic. W latach sześćdziesiątych przy ulicy Medyków, na granicy Ligoty i Panewnik rozpoczęto budowę zespołu klinik i budynków teorii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach (od niedawna pod zmienioną nazwą na Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach) oraz domów akademickich należących zarówno do SUM jak i do Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Powodem budowy domów dla studentów poza Śródmieściem były obawy o widoczne dla dużej liczby mieszkańców domniemane manifestacje niezadowolenia studentów z polityki peerelowskich dygnitarzy państwa.

Szczególne zainteresowanie wzbudzają te okolice w okresie świąt Bożego Narodzenia. Wtedy to właśnie na głównym ołtarzu kościoła można podziwiać największą w Europie szopkę, zbudowaną wewnątrz świątyni[2][3][4]. Z boku świątyni można także oglądać ruchomy żłóbek, żywą szopkę oraz wystawę małych szopek z różnych stron świata.

Obiekty zabytkowe

W Panewnikach znajdują się następujące historyczne obiekty, objęte ochroną konserwatorską:

Zobacz też

Przypisy

  1. Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Oficyna "Artur", 1996, s. 196. ISBN 83-905115-0-9.
  2. PAP: Największa w Europie szopka u franciszkanów w Panewnikach (pol.). wiadomosci.wp.pl, 24 grudnia 2008. [dostęp 2010-03-19].
  3. Magdalena Foltys: Największa szopka w Katowicach - Panewnikach (pol.). mmsilesia.pl, 6 stycznia 2009. [dostęp 2010-03-19].
  4. Paweł Kiliański: Największa szopka w Europie? Wyłącznie w Katowicach (pol.). wiadomosci24.pl, 28 grudnia 2009. [dostęp 2010-03-19].
  5. a b c Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obszarze fragmentu terenu górniczego Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. KWK "Wujek", obejmującego obszar położony w rejonie ulic: Panewnickiej - Piotrowickiej w dzielnicy Ligota w Katowicach (pol.). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-04-23].
  6. a b Katowice − Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 79, 80.
  7. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach (pol.). www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-04-23].
  8. Budowa kościoła i klasztoru (pol.). www.parafia.panewniki.pl. [dostęp 2010-10-26].
  9. Bonawentura Krzemień, Norbert Kubica: Katalog Prowincji Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Polsce. Katowice: Prowincja Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) w Katowicach Panewnikach, 2006, s. 31-32. ISBN 83-901128-9-2.

Bibliografia

  • Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Oficyna Artur, 1996, s. 194−202. ISBN 83-905115-0-9.
  • Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: "Śląsk", 1980, s. 126−130. ISBN 83-216-0147-2.

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Katowice-Panewniki COA 1930.svg
Coat of arms from circa 1930 of Katowice's district - Panewniki.
Forest in Katowice-Panewniki.jpg
Autor: Krzysztof Blachnicki, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Forest in Katowice-Panewniki
Katowice - panewniki klasztor - pomnik.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica 650-lecia Ligoty i 430-lecia Panewnik - Katowice
Katowice - Kościół i Klasztor w Panewnikach Kal pan14.JPG
Autor: Lahcim nitup [zdjęcie wykonano sprzętem, którego właścicielem jest Piotr Zdanowicz], Licencja: CC BY-SA 3.0
Franciscan monastery in Katowice Panewniki