Park Branickich w Białymstoku

Park Branickich
Obiekt zabytkowy nr rej. A-260 z 2.12.1958[1]
Ilustracja
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Widok parku. W perspektywie Pałac Branickich
Państwo

 Polska

Miejscowość

Białystok

Powierzchnia

10,0 ha

Projektant

m.in. André Le Nôtre, Pierre Ricaud de Tirregaille

Położenie na mapie Białegostoku
Mapa konturowa Białegostoku, w centrum znajduje się punkt z opisem „Park Branickich”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Park Branickich”
Ziemia53°07′47,81″N 23°09′48,81″E/53,129947 23,163558

Park Branickich barokowy park pałacowy w Białymstoku o powierzchni ok. 10,0 ha znajdujący się w obrębie ulic Legionowej i Akademickiej. Stanowi przedłużenie terenów zielonych miasta - parku Planty[2].

Zespół pałacowo-parkowy

Zespół pałacowo - parkowy Branickich w Białymstoku zwany także Wersalem Podlasia, a także bywa określany mianem Polski Wersal czy Wersalem Północy stanowią liczne zabudowania i ogrody[3]. Jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i bardzo cenny zabytek architektury późnobarokowej[4].

Zespół parkowy

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Ogród francuski
Ogród angielski

Park ze względu na nierówną rzeźbę terenu usytuowany jest na dwóch parterach (poziomach): górnym i dolnym. Część górna ogrodu miała kształt regularnego czworoboku i stykała się bezpośrednio z pałacem. Liczne fontanny, klomby, nadawały jemu wygląd i charakter ogrodu francuskiego[5].

Część dolna, o typie angielskim, obfitowała w altanki, pawilony, belwedery i promenady - bulwary. Aktualnie noszące nazwy Bulwarów Kościałkowskiego i Tadeusza Kielanowskiego. Oprócz ogrodu głównego do parku należało kilka drobniejszych ogrodów kwiatowych oraz sadów. Wśród ozdób parkowych znajdowały się pomniki, posągi, figury, wodospady, sadzawki, a także dwie oranżerie. Przeznaczone były dla egzotycznych roślin takich jak m.in.: ananasy, brzoskwinie, cytryny, daktyle, figi, pomarańcze, wawrzyny, morwa, imbir, morele. Park i poszczególne ogrody urządzało wielu inżynierów i ogrodników, między innymi planista ogrodu wersalskiego André Le Nôtre, jak również architekt (ogrodnik) Pierre Ricaud de Tirregaille.

Podział parku na ogród górny i dolny, z rozwiniętym systemem wodnym oraz zespołem kamiennych rzeźb zachował się do dziś[5]. Osią kompozycji jest aleja główna, wzdłuż której urządzono osiem bukszpanowych, strzyżonych parterów dywanowych, wysypywanych białym i czerwonym piaskiem. Wzdłuż alei ustawione są na postumentach kamienne rzeźby, naprzemiennie - rzeźby figuralne: (Diana I, Diana II, Wenus, Flora, Akteon, Adonis, Apollo, Bachus) i wazony. Większość tych rzeźb wykonał Jan Chryzostom Redler[2]. Główną aleję kończy most flankowany.
Po południowej stronie salonu parterowego, usytuowany jest dawny boskiet z alejkami, kontynuującymi osie widokowe i kompozycyjne części parterowej. Na zakończeniu głównej osi poprzecznej, przy murze ogrodzenia - zrekonstruowany został pawilon włoski. Tylna ściana pawilonu przepruta jest trzema prostokątnymi, zakratowanymi otworami (przez które niegdyś oglądano rozległy widok na zwierzyniec danieli). Taras górny, otoczony od strony parterów bukszpanowych balustradą tralkową, wzmocniony jest murem oporowym biegnącym wzdłuż kanału w kształcie litery "L".
Na terenie parkowo - pałacowym zachowały się pozostałości z okresu świetności parku, do których należą:[5]

Obecny wygląd ogrodu jest wynikiem częściowej próby jego rekonstrukcji, dokonanej w latach 1945 - 1962, według projektu Gerarda Ciołka i stanowi dalekie echo jego pierwotnej świetności. W barokowym założeniu zieleń ogrodu stanowiła element równoważny architekturze pałacu, była jej przedłużeniem i uzupełnieniem. Na całość zespołu pałacowo-ogrodowego Branickich składały się:

  • bogaty wystrój (altany, pawilony, rzeźby),
  • zróżnicowana, strzyżona w geometryczne formy zieleń, ujęta w te same co architektura rygory przestrzenne,
  • system kanałów i stawów,
  • rozległe tereny zwierzyńców.

Zespół pałacowy

Zamek z prawdziwego zdarzenia, murowany, gotycko-renesansowy wzniósł w Białymstoku na polecenie Piotra Wiesiołowskiego budowniczy królewski Hiob Bretfus. Zamek posiadał dwie kondygnacje, dostępu broniła fosa i umocnienia ziemne. Syn Piotra – Krzysztof Wiesiołowski został marszałkiem wielkim litewskim. Zmarł bezpotomnie w roku 1637. W testamencie zapisał swoje dobra skarbowi I Rzeczypospolitej. Za zasługi położone przez Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu w 1659 między innymi dobra białostockie[6]. Jego córka – Aleksandra Katarzyna, w wianie wnosi starostwo tykocińskie oraz dobra białostocki Janowi Klemensowi Branickiemu[6].

Galeria zdjęć

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2020-05-13].
  2. a b Park Branickich w Białymstoku, parki.org.pl [dostęp 2020-11-12] (pol.).
  3. Widok zespołu parkowo-pałacowego z "lotu ptaka".. [dostęp 2013-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-13)].
  4. Ogród Branickich. [dostęp 2011-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-02)].
  5. a b c Ogród pałacowy, miastojutra.pb.bialystok.pl [dostęp 2009-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
  6. a b Historia Białegostoku. Śladami hetmana Branickiego, bialystok.pl [dostęp 2020-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-19] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
Białystok, Pałac Branickich (dziedziniec).jpg
Autor: Imane taken by User:Yaros, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dziedziniec przed Pałacem Branickich w Białymstoku
Figura 3.jpg
Autor: Imane taken by User:Sebastianm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Rzeźba Jana Redlera na dziedzińcu przed Pałacem Branickich w Białymstoku. Herakles i Cerber walczą z hydrą.
Salon ogrodowy Pałacu Branickich.jpg
Szkic parku Branickich autorstwa Pierre Ricaud de Tirregaille z widokiem na pałac.
Bialystok Ogrod2.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok.
Ogród czesc pd.jpg
Autor: Imane taken by User:Sebastianm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok.
Ogród francuski.jpg
Autor: Imane taken by User:Sebastianm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok.
Ogród czesc zach.jpg
Autor: Imane taken by User:Sebastianm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok, Poland.
Bialystok Ogrod3.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok.
Bialystok Ogrod.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok, Poland.
Białystok location map.svg
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Białegostoku, Polska
Salon ogrodowy Ogrodu Branickich.jpg
Szkic parku Branickich autorstwa Pierre Ricaud de Tirregaille
Ogrod2.jpg
Autor: Imane taken by User:Sebastianm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Parterre garden of the Branicki Palace in Białystok, Poland.