Pawłowicze (Litwinki)

Artykuł

53°31′27″N 23°32′40″E

- błąd

38 m

WD

53°30'N, 23°34'E

- błąd

20662 m

Odległość

5 m

Pawłowicze
kolonia wsi
Ilustracja
Pałac w Pawłowiczach
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sokólski

Gmina

Kuźnica

Część miejscowości

Litwinki

Liczba ludności (31 grudnia 2013)

13[1]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-123[2]

Tablice rejestracyjne

BSK

SIMC

0033324[3]

Położenie na mapie gminy Kuźnica
Mapa konturowa gminy Kuźnica, po lewej znajduje się punkt z opisem „Pawłowicze”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Pawłowicze”
Położenie na mapie powiatu sokólskiego
Mapa konturowa powiatu sokólskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Pawłowicze”
Ziemia53°31′27″N 23°32′40″E/53,524167 23,544444

Pawłowiczekolonia wsi Litwinki w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Kuźnica[4][3].

W latach 1975–1998 kolonia administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia w Zalesiu[5].

Zabytki

  • Pałac Wołłowiczów z 1610 roku, jeden z nielicznych zabytków woj. podlaskiego z początku XVII w., przebudowany w stylu klasycystycznym w 2 poł. XVIII wieku, remontowany w 1910 r. Pałac w 1610 roku zbudował Paweł Wołłowicz herbu Bogoria, z którego to okresu zachowała się tablica fundacyjna na fasadzie, z umieszczoną łacińską inskrypcją o treści: „Paweł Wołłowicz sobie i swoim jakimkolwiek również wdzięcznym spadkobiercom zbudował w roku pańskim 1610. Czego pragniesz dla siebie, czyń drugiemu".[6] Pałac miał dwa piętra i stanął na osi drogi dojazdowej wiodącej od gościńca zaleskiego i stanowił on element renesansowej kompozycji przestrzennej. Być może w II połowie XVI w. funkcjonował przy tym dworze zbór kalwiński gdyż Wołłowiczowie byli gorącymi zwolennikami kalwinizmu, a według lokalnych przekazów ustnych kamień usytuowany przy wjeździe do założenia z wyrytym na nim krzyżykiem ma upamiętniać nieistniejący „kościół”. W latach 1630-1658 właścicielem majątku Pawłowicze był Eustachy Kazimierz Wołłowicz, syn Pawła. Po nim dobra przejął jego syn – Aleksander Hieronim Wołłowicz (po 1658 r.). W bliżej nieznanym czasie doszło do połączenia dóbr Andrzejewo z dobrami Pawłowicze i w początkach XVIII w. majętność ta znalazła się w rękach rodziny Łapów, jednak Stanisław Łapa dzierżył Pawłowicze, a Władysław Łapa Andrzejewo. W 1775 r. całość dóbr pozostawała własnością Komara, miecznika Wiłkomirskiego. Przed 1784 r. dobra te stały się własnością Downarowiczów, chorążych rzeczyckich. W XVIII wieku Downarowiczowie przebudowali pałac i zbudowali dwie oficyny w stylu klasycystycznym oraz założyli park. Dawny dwór – kamienicę przebudowano i rozbudowano, dzięki czemu powstał reprezentacyjny pałac z drewnianym gankiem w elewacji głównej, boniowaniem z tynku w przyziemiu oraz fryzem z rygalitów i rozet ponad piętrem. W tej samej linii co pałac wzniesiono oficyny – północną z kamienia polnego i południową z cegły. Przed pałacem umieszczono dwa dziedzińce (wstępny i honorowy), które przecinała aleja lipowa poprowadzona na osi pałacu, a kończąca się przy bramie i kamiennym murze ogrodzenia. Budynki gospodarcze umieszczono przy drodze z Nowego Dworu do Zalesia i Sokółki. Zapewne w tym samym okresie zamieniono dawny zbór kalwiński na kaplicę katolicką. Na przełomie XIX i XX wieku w pobliżu pałacu zbudowano nowe murowane stajnie. W 1900 roku właścicielką Pawłowicz została Elżbieta Kułakowska. W roku 1910, w trzechsetną rocznicę budowy pałacu przeprowadzono jego gruntowny remont (w elewacji ogrodowej w narożniku południowym wypruto wtedy balkon-taras). Pałac i oficyny zostały zniszczone w 1944 roku, a następnie rozpoczęto ich rozbiórkę. Po interwencji prof. Pawła Kułakowskiego (syna ostatnich właścicieli) rozbiórkę wstrzymano, a założenie zostało odbudowane przez WKZ w latach 1959-66 bez oficyny północnej i stajni[7]. Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa, a w oficynie mieszkania dla nauczycieli. Pałac jest jedynym w okolicach Białegostoku zachowanym przykładem rezydencji powstałej w czasach renesansu, z którego to okresu do dzisiaj pozostały obramienia okien na piętrze.
  • aleja dworska 200-letnich lip, klonów i dębów,
  • zabudowania dworskie,
  • pozostałości parku,
  • Kościół w Zalesiu z 1604 roku fundacji Hieronima Wołłowicza (4 km na północ od Pałacu).

Przypisy

  1. Ludność. Gmina Kuźnica. [dostęp 2014-05-09].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 659 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b GUS. Rejestr TERYT
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Opis parafii na stronie diecezji
  6. Tablica sprzed ponad 400 lat z dworu w Pawłowiczach ma być wpisana do rejestru zabytków [FOTO], wuoz.bialystok.pl, 30 czerwca 2022.
  7. Pawłowicze - ogród pałacowy, www.testowy.minigo.pl [dostęp 2017-11-25].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Powiat sokólski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu sokólskiego, Polska
Kuźnica (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Kuźnica, Polska
Pawłowicze.jpg
Autor: Lotek70, Licencja: CC0
Pawłowicze - pałac, obecnie szkoła, 1610, XVIII, 1959-1978,