Pawieł Tkaczenko

Pawieł Dmitrijewicz Tkaczenko

Павел Дмитриевич Ткаченко

Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1901 stacja Nowosawicka
Data i miejsce śmierci	1926 Kiszyniów
Zawód, zajęcie	działacz partyjny

Pomnik Pawła Tkaczenki w Benderach na tle nazwanego jego imieniem domu kultury

Pawieł Dmitrijewicz Tkaczenko (ros. Павел Дмитриевич Ткаченко, rum./mołd. Pavel Tcacenco, wł. Isaak Antipow; ur. 7 kwietnia 1901 na stacji Nowosawickiej, zm. 1926) – rosyjski działacz rewolucyjny, bolszewik, organizator ruchu komunistycznego w międzywojennej Rumunii.

Życiorys

Był synem kolejarza Jakowa Antipowa i Smaragdy. Wychował się w Benderach i tam w wieku 14 lat rozpoczął pracę na kolei, równocześnie ucząc się w szkole realnej. Po jej ukończeniu w 1916 rozpoczął studia prawnicze w Piotrogrodzie. W roku następnym wziął udział w rewolucji lutowej oraz październikowej, od sierpnia 1917 był członkiem Czerwonej Gwardii, zaś w 1918 wstąpił do partii bolszewickiej^[1].

W tym samym roku wrócił do Bender. Przewodził organizacji bolszewików w mieście^[2]. W 1919 brał udział w powstaniu benderskim zainspirowanym przez bolszewickich agitatorów. Po jego stłumieniu udał się do Kiszyniowa i pod przybranym nazwiskiem Pawieł Dmitrijewicz Tkaczenko podjął pracę w fabryce^[1]. W październiku 1919 został wybrany na członka komitetu obwodowego partii komunistycznej, zaś w 1920 został jego sekretarzem. Redagował komunistyczne gazety – rosyjskojęzyczną „Biessarabskij kommunist” oraz rumuńskojęzyczną „Bolşevicul basarabean”^[1][3].

W 1920 został aresztowany, zbiegł jednak z więzienia. Został zaocznie skazany na śmierć w procesie 48 rumuńskich komunistów. Wziął udział w przygotowaniu zjazdu komunistów rumuńskich w Jassach w 1921 i został na nim wybrany do tymczasowego komitetu centralnego Komunistycznej Partii Rumunii^[1]. Podczas zjazdu został aresztowany, a następnie skazany na dwa lata więzienia w procesie, jaki odbył się po zamachu anarchisty Maxa Goldsteina (niezwiązanego z partią) na budynek senatu w Bukareszcie (tzw. proces Dealul Spirii)^[3]. W kwietniu 1923 po raz drugi uciekł z więzienia, został schwytany i ostatecznie zwolniony w czerwcu tego samego roku. Po tych wydarzeniach nielegalnie przekroczył granicę rumuńsko-radziecką, by wziąć udział w tworzeniu Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej^[1][2]. Był jednym z dziesięciu sygnatariuszy notatki z 4 lutego 1924 r., w której grupa komunistów urodzonych w Besarabii apelowała do najwyższych władz ZSRR o utworzenie autonomicznej republiki mołdawskiej^[4], by mogła ona posłużyć jako narzędzie rozszerzenia rewolucji na Rumunię, a w dalszej perspektywie na całe Bałkany^[5].

Na kongresie Komunistycznej Partii Rumunii w Wiedniu w 1924 został zaocznie wybrany na członka komitetu centralnego partii. W związku z tym wrócił do Rumunii, by podjąć pracę w sekretariacie i biurze politycznym partii^[1]. Razem z Borisem Stefanowem faktycznie kierował organizacją. Został aresztowany przez polityczną policję rumuńską Siguranțę^[6] 15 sierpnia 1926 w Bukareszcie, a następnie w niejasnych okolicznościach zastrzelony na stacji kolejowej^[2] Vesterniceni w Kiszyniowie^[7]. Miejsce jego pochówku jest nieznane^[1].

Upamiętnienie

Imię Pawła Tkaczenki nosi ulica oraz pałac kultury w Benderach^[1]. W okresie radzieckim w mieście tym znajdowało się również muzeum pamięci Tkaczenki i innego komunistycznego działacza besarabskiego Grigorija Starego^[8]. Ponadto ulica Tkaczenki znajdowała się w Kiszyniowie (po 1991 przemianowana na ul. Ciuflea), był on także patronem jednego z kin w stolicy Mołdawskiej SRR^[3]. Pomniki Tkaczenki znajdują się w Benderach (wzniesiony w 1961), Tyraspolu^[1] i Kiszyniowie, na miejscu jego rozstrzelania. Pomnik ten został zniszczony po 1990 r. i odnowiony w 2013 r. przez Partię Komunistów Republiki Mołdawii^[3][7].

Przypisy