Pełczyce (województwo świętokrzyskie)

Artykuł

50°38′45″N 21°22′51″E

- błąd

39 m

WD

50°43'N, 21°23'E

- błąd

19715 m

Odległość

5 m

Pełczyce
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

staszowski

Gmina

Bogoria

Sołectwo

Pełczyce

Liczba ludności (2021)

344[1]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

28-210[2]

Tablice rejestracyjne

TSZ

SIMC

0788471[3]

Położenie na mapie gminy Bogoria
Mapa konturowa gminy Bogoria, po prawej znajduje się punkt z opisem „Pełczyce”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Pełczyce”
Położenie na mapie powiatu staszowskiego
Mapa konturowa powiatu staszowskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Pełczyce”
Ziemia50°38′45″N 21°22′51″E/50,645833 21,380833

Pełczycewieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria[3][4]. Wieś przynależy do parafii Olbierzowice.

Części wsi

Integralne części wsi Pełczyce[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0788488Pełczyce Dolneczęść wsi
0788494Pełczyce Górneczęść wsi

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Pełczyc zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[5]
Nazwa wsi – miastaNazwy części wsi
– miasta
Nazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektu
I. Gromada JURKOWICE
  1. Pełczyce
  1. Kolonia-Pełczyce Górne
  2. Kolonie Pełczyc-
    kie
  3. Kozinek
  4. Pełczyce Dolne
  5. Pełczyce Górne
  6. Smyków
  7. Wróblów
  8. Zakręty
  1. Dworskie — pole
  2. Kolonie Pełczyckie — pole
  3. Kozinek — pole
  4. Pastwiska — pole
  5. Pełczyce Dolne — pole
  6. Pełczyce Górne — pole
  7. Smyków — pole
  8. Wróblów — pole
  9. Zakręty — pole

Położenie

Wieś położona jest na lessowych wzgórzach Wyżyny Sandomierskiej. Przez wieś przepływa rzeczka Pełczynianka wraz z okresowymi dopływami.

Historia

O wsiach Pełczyce Wielkie (Major) i Małe (Parva) wspomina Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis napisanym w latach 1470–1480. Pełczyce Małe były własnością szlachcica o imieniu Piotr. We wsi znajdowały się łany folwarczne, łany kmiece, karczmy i ogrodziarze (czyli zagrodnicy z rolą), z których dziesięcinę pobierał pleban z Olbierzowic. Pełczyce Wielkie należały do Jana Pulya herbu Syrokomla. W Pełczycach Wielkich były również folwarki szlacheckie i łany kmiece przekazujące dziesięcinę do Olbierzowic[6][7].

Według rejestru poborowego powiatu sandomierskiego z 1508 r. właścicielką Pełczyc Wielkich była Elżbieta Krzesimowska, która płaciła 1 grzywnę i 12 groszy podatku[8][7]. Część Pełczyc, Lipniki i inne wsie należały do Pawła Lipnickiego herbu Hołobóg, który płacił 7 grzywien podatku[7].

Według rejestru poborowego z 1578 r. podatki płacili[8][7]:

  • Jakub Lipnicki komornik graniczny i podsędek sandomierski, właściciel Pełczyc Wielkich – za 1 osadnika i 1 łan,
  • Stanisław Krzesimowski, właściciel części Pełczyc Małych – za 2 zagrodników,
  • Andrzej syn Andrzeja, właściciel części Pełczyc Małych – za 2 zagrodników,
  • Chronowska, właścicielka części Pełczyc Małych – za 1 osadnika, 1/4 łana i 2 zagrodników.

Według rejestru poborowego z 1629 podatki płacili[8]:

  • Jan Deszyński – za część wsi Pełczyce Dolne (dawniej Małe) za 0,5 łana, 5 złp. 6 gr,
  • spadkobiercy Stanisława Krzesimowskiego – za część wsi Pełczyce Dolne za 0,5 łana, 4 złp. 20 gr ,
  • Wojciech Dzik – za część wsi Pełczyce Dolne za 0,5 łana, 4 złp. 4 gr,
  • Piotr Złocki – za wieś Pełczyce Wielkie z 1 łana, 4 złote polskie.

Ksiądz Jan Wiśniewski podaje, że Józef Zyczyński na Pełczycach zapisał 100 zł na parafię w Olbierzowicach, a Zofia Badowska na Pełczycach Dużych zapisała na parafię 200 zł i 100 zł na szpital dla ubogich w Olbierzowicach[9]. W 1731 roku jako szlacheccy mieszkańcy Pełczyc wymieniani są Stanisław Złocki oraz Aleksander Chrzanowski[10]. W 1688 roku klasztor Dominikanów z Klimontowa pobierał jako dziesięcinę 20 złotych polskich ze wsi Pełczyce mniejsze i 26 złotych polskich z Pełczyc większych[11].

W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów (I Rzeczpospolita) wieś do 1795 roku wchodziła w skład powiatu sandomierskiego w województwie sandomierskim. Po III rozbiorze wieś znalazła się najpierw w cyrkule sandomierskim w prowincji Nowa Galicja Cesarstwa Austriackiego (lata 1795–1803), a następnie w cyrkule kieleckim (lata 1803–1809).

W latach 1810–1815 wieś znajdowała się w zgromadzeniu gminnym w powiecie sandomierskim, departament radomski Księstwa Warszawskiego. Po 1815 roku wieś w ramach powiatu sandomierskiego w Obwodzie sandomierskim wchodziła w skład województwa sandomierskiego w Królestwie Polskim będącym w unii personalnej z Imperium Rosyjskim.

W 1827 roku Pełczyce Górne (dawne Wielkie) liczyły 11 domów i 70 mieszkańców, a Pełczyce Dolne (dawne Małe) liczyły 16 domów i 59 mieszkańców[7].

Po reformie administracji Królestwa Polskiego w 1837 roku wieś wchodziła w skład nowo utworzonego Okręgu sandomierskiego w powiecie sandomierskim w guberni sandomierskiej. Po kolejnej reformie, w roku 1844, wieś znalazła się w gminie Górki w Okręgu sandomierskim, w powiecie sandomierskim nowej guberni radomskiej. Stan ten trwał do 1915 roku.

W 1885 r. Pełczyce Górne obejmowały 334 morgi, w tym 231 mórg należących do dworu i 13 osadników oraz 103 morgi włościańskie. Wieś liczyła 8 domów i 71 mieszkańców[7]. We wsi znajdował się również folwark należący do Rocha Wacława Żardeckiego[12]. Natomiast Pełczyce Dolne obejmowały 327 mórg, w tym 253 morgi należące do dworu i 15 osadników oraz 74 morgi włościańskie. Wieś liczyła 14 domów i 96 mieszkańców[7].

W 1897 roku folwark Pełczyce Górne liczył 229 mórg i 120 sążni. W następnych latach grunty folwarku zostały rozsprzedane miejscowym chłopom. Resztówkę folwarku liczącą 8 mórg i 267 sążni sprzedał w ostatni właściciel folwarku Stefan Chajęcki w 1919r miejscowemu gospodarzowi (Stanisław Chmielnicki).

W okresie I wojny światowej po porażkach armii rosyjskiej, wieś w latach 1915–1918 znajdowała się na obszarze okupowanym przez Cesarstwo Austro-Węgierskie zwanym Generalnym Gubernatorstwem Lubelskim.

Po odzyskaniu niepodległości w II Rzeczypospolitej wieś wchodziła w skład gminy Jurkowice w powiecie sandomierskim w województwie kieleckim.

Według spisu z 1921 roku[13] istniały:

  • kolonia Pełczyce Dolne licząca 14 domów i 90 mieszkańców,
  • wieś Pełczyce Dolne licząca 20 domów i 123 mieszkańców, w tym 7 wyznania mojżeszowego,
  • kolonia Pełczyce Górne licząca 13 domów i 73 mieszkańców,
  • wieś Pełczyce Górne licząca 15 domów i 94 mieszkańców.

Po przegranej kampanii wrześniowej w 1939 r. wieś w latach 1939–1944 znalazła się pod okupacją III Rzeszy w utworzonym w Generalnym Gubernatorstwie Dystrykcie radomskim i powiecie opatowskim. Wieś na dzień 1 marca 1943 r. liczyła 500 mieszkańców[14].

W PRL wieś znajdowała się w gminie Jurkowice i ponownie w powiecie sandomierskim, w województwie kieleckim. Na dzień 28 marca 1954 r. gromada Pełczyce liczyła 463 mieszkańców oraz zajmowała powierzchnię 442 hektarów (w tym 383,85 hektara gruntów ornych)[15]. Po reformie administracyjnej w 1954 r. weszła w skład gromady Jurkowice. W wyniku kolejnej reformy w 1956 r. wraz z gromadą Jurkowice znalazła się w powiecie staszowskim, a następnie w 1973 r. weszła w skład gminy Bogoria, by w 1975 r., wraz z gminą Bogoria, znaleźć się w nowo utworzonym województwie tarnobrzeskim.

Przypisy

  1. Wieś Pełczyce w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-10-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 908 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Por. Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 12, 77-96.
  6. Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tom II, s. 348.
  7. a b c d e f g Pełczyce 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 938.
  8. a b c Zbigniew Anusik „Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629”, Przegląd Nauk Historycznych 2012, R. XI, NR 2, s. 73.
  9. Jan Wiśniewski „Dekanat sandomierski”, Wydawnictwo Jedność 2000 r., s. 114, ISBN 83-7224-241-0.
  10. Jan Wiśniewski „Dekanat sandomierski”, Wydawnictwo Jedność 2000 r., s. 115, ISBN 83-7224-241-0.
  11. Wawrzyniec Kukliński „Miasto prywatne Klimontów i jego kościoły”, Drukarnia W. Byrzyńskiego w Sandomierzu, Sandomierz 1911, s. 167,
  12. Metryka parafii Olbierzowice z 1907r, akt numer 78
  13. Wacław Skarbimir Laskowski „Słownik krajoznawczy powiatu sandomierskiego”' Sandomierz 1929, s. 37-38.
  14. Jerzy Władysław Więckowski, red. naukowa Alina Fitowa „Podobwód Armii Krajowej Klimontów „CZEREMCHA” (zarys dziejów)”, PHU SzostakDruk, Staszowskie Towarzystwo Kulturalne, Wydanie I, Kraków 2009, s. 38.
  15. „Protokół z odbytego posiedzenia Gminnej Komisji Podziału Administracyjnego w Jurkowicach, w dniu 28 marca 1954”, Akta gminy Jurkowice, Archiwum Państwowe w Kielcach Oddział w Sandomierzu, nr zespołu: 114

Literatura

  1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Staszów County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Staszów County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.73 N
  • S: 50.30 N
  • W: 20.85 E
  • E: 21.54 E
POL gmina Bogoria COA.svg
Herb gminy Bogoria