Piaskowiec

Piaskowce na szczycie Szczelińca Wielkiego

Naturalne ściany z czerwonego piaskowca we wnętrzu Kanionu Antylopy, Arizona

Piaskowiec jest to drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Występuje zwykle w warstwie wodonośnej lub w miejscach występowania złóż ropy oraz gazu ziemnego^[1].

Podział

Wyróżnia się następujące jej typy:

• piaskowiec kwarcowy, ponad 80% kwarcu, często barwy białej, czasami żółtej (w zależności od rodzaju spoiwa)^[2]
• piaskowiec arkozowy – odmiana bogata w skalenie, zazwyczaj szara, różowa lub czerwonawa^[3]
• piaskowiec szarogłazowy – odmiana bogata w okruchy skał magmowych. Barwa ciemna, szarozielona, niebiesko-szara do niemal czarnej^[4]

Zastosowanie

Jest to od wieków najczęstszy materiał rzeźbiarski. Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych. Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy^[4] (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. Dawniej z piaskowców wyrabiano żarna. W roku 1995 w USA wydobyto 145 000 ton piaskowca^[5].

Powstawanie

Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (cementacji) piasku pochodzącego z wietrzenia skał za pomocą spoiwa. Budowa od drobno- do gruboziarnistej, ziarna wielkości 0,06–2 mm^[6]. Barwa od białej i szarej, poprzez żółtą i jasnobrązową po zieloną, czerwoną, brunatną i czarną.

Skład

W skład piaskowca wchodzą jako szkielet ziarnowy kwarc, ortoklaz, mikroklin, plagioklazy, muskowit, biotyt, minerały ciężkie (magnetyt, ilmenit, cyrkon, granat, turmaliny i monacyt), glaukonit, okruchy skał, szczątki organiczne. Spoiwo może być kwarcowe, ilaste, żelaziste lub kalcytowe.

W Polsce piaskowiec występuje m.in. w następujących miejscach:

• piaskowiec kwarcowy: Mechowo, Kaszuby, Pasmo Łysogórskie, Ciosowa, Tumlin, Bolesławiec^[7], Złotoryja, Lwówek Śląski, Góry Stołowe, Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Karpaty oraz Roztocze
• piaskowiec arkozowy: Kwaczała, Małopolska
• piaskowiec szarogłazowy: Bardo, Góry Świętokrzyskie

• 

  Piaskowiec

• 

  Kamieniołom piaskowca w Długopolu Górnym

• 

  Piaskowiec w Coyote Gulch (Utah)

• 

  Złoża piaskowca w Polsce (kliknij, by powiększyć)

Przypisy

Bibliografia

• Eligiusz Szełęg: Atlas minerałów i skał. Bielsko-Biała: Pascal, 2007, s. 243. ISBN 978-83-7513-138-3.