Pierre de Fermat

Pierre de Fermat
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 sierpnia 1601
Beaumont-de-Lomagne

Data i miejsce śmierci

12 stycznia 1665
Castres

Pierre de Fermat (ur. 17 sierpnia 1601 w Beaumont-de-Lomagne, zm. 12 stycznia 1665 w Castres) – francuski prawnik i matematyk-amator, fizyk matematyczny, a z wykształcenia lingwista[1], od 1631 radca parlamentu (ówczesna nazwa sądu) w Tuluzie.

Jego główny obszar badań to teoria liczb, w której udowodnił kilka twierdzeń i sformułował znaczące hipotezy, m.in. słynne wielkie twierdzenie Fermata. Współtworzył też nowe dziedziny matematyki: on i Blaise Pascal rozwinęli podstawy rachunku prawdopodobieństwa, niezależnie od Kartezjusza opracował geometrię analityczną, a jego koncepcje w optyce geometrycznej przyczyniły się do powstania rachunku wariacyjnego.

Dorobek badawczy

Wykazał, że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka; podał metodę znajdowania ekstremum funkcji.

Autorstwo geometrii analitycznej

Większość jego prac matematycznych została opublikowana dopiero po śmierci przez syna, Samuela. Fermat nie publikował swoich odkryć, przez co pozostawały nieznane. Niektóre z nich zostały następnie niezależnie odkryte przez Kartezjusza, co wywołało spór o pierwszeństwo[2]. Było tak m.in. z kartezjańskim układem współrzędnych i wieloma innymi zastosowaniami algebry w geometrii. Fermat już w 1636 wprowadził metodę prostokątnego układu współrzędnych, przeprowadził dowód, że równaniom pierwszego stopnia odpowiadają proste, a równaniom drugiego stopnia linie odpowiadające przecięciu stożka płaszczyzną (np. elipsy, hiperbole, parabole)[3]. Spór między Fermatem a Kartezjuszem zakończył się ostatecznie pogodzeniem obu uczonych i wzajemnym uznaniem zasług. Obecnie obaj uznawani są za ojców geometrii analitycznej[2].

Upamiętnienie

Pomnik Fermata w Beaumont-de-Lomagne.
Nazewnictwo
Sztuka

W rodzinnym Beaumont-de-Lomagne w 1881 roku postawiono Fermatowi pomnik.

Przypisy

  1. Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-30].
  2. a b Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.
  3. Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.

Bibliografia

  • Neil Schlager, Josh Lauer (red.), Science and Its Times. Understanding the Social Significance of Scientific Discovery, t. III. 1450-1699, Farmington Hills, MI: Gale Group, 2000.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Beaumont-de-Lomagne - Monument à Fermat.jpg
Autor: Didier Descouens, Licencja: CC BY-SA 4.0
The Monument to Pierre de Fermat by Alexandre Falguière in Beaumont-de-Lomagne Tarn-et-Garonne France.
Pierre de Fermat.jpg
A portrait of Pierre de Fermat, French lawyer and mathematician