Pietrzwałd (województwo warmińsko-mazurskie)

Artykuł

53°34′59.9″N 19°55′0.1″E

- błąd

4 m

WD

53°34'N, 19°58'E

- błąd

20683 m

Odległość

1 m

Pietrzwałd
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

ostródzki

Gmina

Ostróda

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-100[1]

Tablice rejestracyjne

NOS

SIMC

0485279

Położenie na mapie gminy wiejskiej Ostróda
Mapa konturowa gminy wiejskiej Ostróda, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pietrzwałd”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pietrzwałd”
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego
Mapa konturowa powiatu ostródzkiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pietrzwałd”
Ziemia53°34′59,9″N 19°55′00,1″E/53,583306 19,916694

Pietrzwałd (niem. Peterswalde) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Ostróda. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Pietrzwałd. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyńskim.

Historia

Wieś Pietrzwałd, według posiadanych źródeł powstała w 1363 roku. Winrich von Kniprode nadał Gablocie, Günterowi, sołtysowi Piotrowi sześćdziesiąt włók ziemi w Pietrzwałdzie. Od imienia sołtysa nadano wsi nazwę, która w okresie ulegała kolejnym przekształceniom. W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach w roku 1366, podlegała pod komturię w Ostródzie, były to dobra rycerskie o powierzchni 30 włók[2]. W 1366 r. Piotr, Günter i Glabota otrzymali potwierdzenie prawa własności. W 1453 roku pruscy właściciele majątku w Pietrzwałdzie przystąpili do Związku pruskiego, za co komtur groził im zamknięciem w wieży. W 1498 r. komtur dzierzgoński Ludwik von Seinsheim sprzedał Janowi von Diebenowi (Sampławskiemu) 12 włók na prawie chełmińskim.

W 1500 r. Andrzej z Lipowa sprzedał 16 włók w Pietrzwałdzie jakiemuś człowiekowi z Mazowsza. W 1588 roku było w Pietrzwałdzie 11 gospodarzy, 11 zagrodników i 9 rodzin bez ziemi. W 1591 roku bez zgody księcia wybudowano kościół wyglądem przypominający karczmę, za co pan starościński z Królewca polecił zamknąć 12 wolnych kmieci (którzy udali się do Królewca prosić o przydzielenie pastora). Parafii nie powołano, a mieszkańcy musieli chodzić na nabożeństwa do Smykowa. Zezwolił on jednak na utrzymanie nauczyciela szkoły wyznaniowej, wygłaszał on kazania i jednocześnie udzielał chorym ostatniej przysługi. W latach 1591–1616 pastorem był Feliks Horn. W XVI w. przebudowano bryłę kościoła i nadano jej kształt ośmiokąta. W 1614 r. zakupiono dzwon do kościoła. W 1615 r. wybudowano wolno stojąca dzwonnicę. Od 1621 r. we wsi byli tylko sami Polacy[3], w tym czasie była to wieś czynszowa. Ośmiu wolnych chłopów płaciło po jednym talarze czynszu od włóki. W 1624 r. kapelanem był Jan Hieronimo, dotychczasowy nauczyciel w powiecie szczycieńskim. W 1623 kapelanem został pastor z Marwałdu. W 1640 r. geometra Stefan Dombrowski, który wcześniej wiernie służył elektorowi na Sambii i w Niderlandach, otrzymał 3 i 3/4 włóki z prawem warzenia piwa i spirytusu. W 1641 wolni musieli oddawać świadczenia czynszowe także w naturze. W 1688 r. spłonęły w pożarze zabudowania wszystkim wolnym kmieciom.

W 1708 r. we wsi mieszkało 26 wolnych. Na początku XVIII w. wybudowano nowy, drewniany kościół (z tego okresu pochodzi tryptyk, zakupiony w Grotau - zachowały się z niego jedynie niektóre rzeźby). W 1736 r. we wsi mieszkało 24 wolnych. Pastor ze Smykowa tutejsza parafię obsługiwał tylko cztery razy w roku. Z tego powodu mieszkańcy domagali się, by nauczyciel pełnił częściowo obowiązki duszpasterskie. W 1753 roku zakupiono drugi dzwon. W 1807 chłopi z Pietrzwałdu schwytali kilkunastu napoleońskich żołnierzy, którzy w okolicy rabowali i dokonywali gwałtów i utopili ich w miejscowym stawie. Po wykryciu zbrodni marszałek Louis Nicolas Davout nakazał rozstrzelać czterech chłopów i spalić wieś[4].

W 1820 r. we wsi były 32 domy i 225 mieszkańców. W 1880 r. wieś liczyła 837 mieszkańców.

W 1939 r. we wsi mieszkało 688 osób.

Po II wojnie światowej, w 1948 roku powstała grupa Świadków Jehowy, którą tworzyły ukraińskojęzyczne rodziny[5][6].

Zabytki

  • drewniany kościół barokowy parafii św. Piotra w okowach (o konstrukcji zrębowej z XVIII w., zrekonstruowany w 1924 r.), strop pokryty polichromią), a ołtarz (z początku XVIII w.) do niego zakupiono w Grotau. Z ołtarza do dnia dzisiejszego zachowały się tylko niektóre fragmenty. Dzwony na dzwonnicy pochodzą z 1614 i 1753 r. Barokowy kościół jest cennym zabytkiem architektonicznym.

Bibliografia

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 938 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
  3. Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 175
  4. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 244
  5. Grzegorz Jasiński, Wyznanie Świadków Jehowy na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej (do 1950 roku), „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, luty 2019, s. 243-284.
  6. Polityka władz wobec Świadków Jehowy na Warmii i Mazurach w świetle sprawozdania Wojewody Olsztyńskiego do Ministerstwa Ziem Odzyskanych z 16 stycznia 1948 roku.

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Ostróda County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Ostróda County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.10 N
  • S: 53.35 N
  • W: 19.50 E
  • E: 22.30 E
Pietrzwald kosciol.jpg
Autor: Ki Cool, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pietrzwałd - kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny p.w. św. Piotra w Okowach, pocz. XVIII