Piotr Dudycz

Piotr Dudycz

„Cezar”

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	23 czerwca 1902 Humniska
Data i miejsce śmierci	2 czerwca 1973 Sanok
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie II RP ZWZ–AK Ludowe Wojsko Polskie
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza
Jednostki	19 Pułk Piechoty Odsieczy Lwowa 2 Pułk Strzelców Podhalańskich, obwód AK Sanok → OP „Południe”
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca strażnicy
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa (kampania wrześniowa, akcja „Burza”)
Odznaczenia

Piotr Dudycz ps. „Cezar” (ur. 23 czerwca 1902 w Humniskach, zm. 2 czerwca 1973 w Sanoku) – podoficer piechoty Wojska Polskiego, oficer Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej, podporucznik Ludowego Wojska Polskiego, funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej.

Życiorys

Byłe więzienie w Sanoku

Urodził się 23 czerwca 1902 w Humniskach^{[1][2][3][4][5]}. Był synem Bazylego i Marii^[6][1]. W 1920 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 19 pułku Piechoty Odsieczy Lwowa^[7]. Od 1920 do 1939 był zawodowym żołnierzem Wojska Polskiego II RP i w tych latach służył w 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku w kompanii przeciwpancernej w stopniu plutonowego^[8][9][10].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 uczestniczył w kampanii wrześniowej w szeregach 2. p.s.p.^[10]. Przebył szlak bojowy jednostki od Olkusza przez Wolbrom, Wiślice, Stopnicę, Tarnobrzeg, Lasy Janowskie, Narol, do Tomaszowa Lubelskiego, pełniąc stanowisko dowódcy plutonu artylerii przeciwpancernej^[11]. Po nastaniu okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną i 18 grudnia 1939 został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej, składając przysięgę przed Władysławem Romańczykiem ps. „Czarny”^[12][13][14]. Przyjął pseudonim „Cezar”^[15][13] (wzgl. „Cesar”^[6]). Prowadził rozpoznanie wojsk niemieckich (transportów, broni)^[13]. Działał także przy organizacji przerzutu osób przez granicę na Węgry^[16][17][18], na początku 1940 był w stopniu sierżanta Wojska Polskiego^[1]. Zamieszkiwał wówczas przy ulicy Młynarskiej 15 w Sanoku^[1]. Na skutek denuncjacji nacjonalisty ukraińskiego został aresztowany w Sanoku przez gestapo i 7 marca 1940 osadzony w więzieniu w Sanoku^[1][19][20]. Podczas śledztwa był torturowany^[21]. Został zwolniony z aresztu 28 marca 1940 (według danych administracji więziennej)^[1]. Według wspomnień Dudycza zwolniono go braku dowodów 15 kwietnia lub w maju 1940 i zobligowano do meldowania się w siedzibie gestapo przez okres trzech tygodni^[16][13][18]. W czerwcu 1940 powrócił do działalności podziemnej^[22]. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej i wyszukiwaniem nowych konspiratorów^[18][12][21].

Od listopada 1942 do maja 1944 pracował w straży więziennej w Sanoku, do której wstąpił za namową Władysława Skałkowskiego ps. „Dąb” oraz uzyskując poparcie miejscowych volksdeutschów^[23][22]. Pracował tam w porozumieniu z komendą obwodu Sanok Armii Krajowej^[24], a kontaktował się w tym zakresie z ww. W. Skałkowskim^[25][26][16], wchodząc w skład sekcji więziennej^[27]. W tym okresie zajmował się przekazywaniem korespondencji (grypsów) pomiędzy osadzonymi a ich bliskimi oraz informowaniem władz podziemia o już uwięzionych, a także o planowanych aresztowaniach^[28]. Według Łukasza Grzywacza-Świtalskiego na przełomie 1943/1944 Dudycz był aresztowany przez Niemców, aczkolwiek udało mu się zbiec (analogicznie w tym czasie byli aresztowani por. Władysław Okwieka vel Perkowski „Zan” i Alojzy Bełza ps. „Alik”)^[29]. Według relacji samego Dudycza został on zatrzymany w czerwcu 1943 jako politycznie podejrzany przez policję ukraińską w Tyrawie Wołoskiej pod Sanokiem i przekazany do żandarmerii w Sanoku, zaś wykorzystując swoje znajomości wpłacił 300 zł. i został zwolniony^[18].

W więzieniu w Sanoku służył też jako strażnik Nestor Kiszka ps. „Neron”, także członek polskiej konspiracji, aczkolwiek obaj z Dudyczem pracując razem do czerwca 1944 nie wiedzieli wzajemnie o swojej współpracy na rzecz AK i działali niezależnie od siebie^[30][31]. Wraz z komendantem obwodu AK Sanok Adamem Winogrodzkim ps. „Korwin”, Władysławem Pruchniakiem ps. „Ireneusz” i innymi konspiratorami „Cezar” uczestniczył w przygotowaniu akcji odbicia z więzienia Władysława Szelki ps. „Borsuk” (rannemu osadzonemu pomagał także w celi podczas jego osadzenia)^{[32][33][34][35]}. W nocy 20/21 lipca 1944 konspiratorzy dokonali przejścia po drabinie przez mur okalający obszar więzienia i znaleźli się na terenie spacerowym^[36][37][35]. Przebywający na służbie w więzieniu Nestor Kiszka i Piotr Dudycz imitując świętowanie urodzin Dudycza mieli uśpić pozostałych częstując ich rzekomym alkoholem, a w rzeczywistości specyfikiem przygotowanym uprzednio przez sanockiego farmaceutę i członka AK, Stanisława Kawskiego ps. „Skrzypek”^[38][32][39]. Ostatecznie cały plan nie powiódł się (jeden ze strażników Nowakowski nie wziął udział w zainscenizowanej imprezie, zaś Dudycz nie dokonał wygaszenia oświetlenia dziedzińca więziennego oraz odcięcia łączności, nie wprowadzono do budynku oczekujących AK-owców), wobec czego przybyli i przygotowani do wkroczenia konspiratorzy wycofali się^{[38][40][39][41][42][43]}.

Po tejże akcji w obawie przed aresztowaniem Piotr Dudycz nie kontynuował już pracy strażnika więziennego i pozostawał w ukryciu^[44]. W stopniu starszego sierżanta był dowódcą oddziału sanocko-leskiego, który w połowie 1944 wszedł w skład oddziału partyzanckiego „Południe”^[45][46][31] (on sam podał datę 7 czerwca 1944^[14]). W tej strukturze objął dowodzenie nad utworzonym na przełomie lipca/sierpnia 1944 i organizowanym w Porażu V plutonem^[a] i uczestniczył w akcji „Burza”^{[47][48][49][50]}. 27 lipca 1944 jego pododdział stoczył potyczkę z Niemcami w rejonie Poraża i Niebieszczan^[51][52]. Jego V pluton dokonał ataku na kompanię Niemców wkraczających do Niebieszczan, po czym zabrał porzuconą przez nich broń i udał się w stronę pobliskiego Poraża^[53]. 16 sierpnia jego patrol zwiadowczy pojmał Chorwata z mieszanego batalionu niemieckiego, doprowadzając go do obozu OP-23^[54]. 20 września 1914 oddział został rozbrojony przez sowietów^[55][b]. W powojennych opracowaniach Piotr Dudycz jako dowódca oddziału był wymieniany w stopniu podporucznika^{[56][57][58][6]}.

Grobowiec Piotra Dudycza

W okresie od 17 października 1944 do 18 lipca 1946 był żołnierzem Ludowe Wojsko Polskie^[14]. Skierowany do Wojsk Ochrony Pogranicza służył w 9 Oddziale Ochrony Pogranicza z siedzibą w Nowym Sączu^[9]. W 1945 pełnił funkcję komendanta strażnicy WOP Łupków^[59]. 9 września 1946 aresztowany przez Informację 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty z Sanoka i przewieziony do Głównego Zarządu Informacji^[9]. Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z 19 czerwca 1947 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności^[9]. Był osadzony w Zakładzie Karnym we Wronkach^[60]. 25 września 1950 został zwolniony z odbywania kary^[9]. Po wyjściu na wolność przez lata pracował w PSS „Społem” w Sanoku jako referent handlowy^[2]. Według danych Inwentarza Instytutu Pamięci Narodowej za okres od 1951 od 1953 był funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej^[4]. Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 16 kwietnia 1958 wyrok WSO z 19 czerwca 1947 oraz wyrok NSW z 4 lipca 1947 zostały uchylone, a sprawa została umorzona z powodu braków dostatecznych dowodów^[9]. 17 marca 1958 został dołączony do Komisji Zdrowia i Pomocy Społecznej Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku jako członek spoza rady^[61]. W Sanoku był działaczem komitetu blokowego^[62]. Od 1950 należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację^[63] i był działaczem tej organizacji^[64]. 7 grudnia 1958 wybrany sekretarzem komisji weryfikacyjno-odznaczeniowej oddziału powiatowego w Sanoku ZBoWiD^[65], 17 marca 1963 członkiem komisji rewizyjnej^[66], 6 lutego 1966 sekretarzem komisji rewizyjnej (w toku zmian w nomenklaturze z 1964 oddział powiatowy został zastąpiony oddziałem)^[67]. Był autorem pracy pt. Kronika ruchu oporu AK w sanockiem^[68].

Po wojnie w okresie PRL do końca życia nadal zamieszkiwał w Sanoku przy ul. Młynarskiej 15^[69][3][c]. Tam zmarł 2 maja 1973^[3][6][5]. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Sanoku^[3][5]. W jego grobie spoczęła także jego żona Julia Dudycz z domu Gbur (1895-1988)^[8][70]. Oboje mieli córkę Danutę Zofię (ur. 21 września 1934, zm. 28 listopada 1934)^[8].

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (18 listopada 1971^[18], za wojnę obronną 1939^[7], udekorowany 29 stycznia 1972 podczas posiedzenia plenarnego Zarządu Okręgu ZBoWiD w Rzeszowie^[64])
• Krzyż Partyzancki (27 sierpnia 1959)^[71]
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945^[9]
• Medal za Wolność i Demokrację^[d]
• Odznaka Grunwaldzka (16 lipca 1946)^[18]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[18]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[18]
• Medal za Długoletnią Służbę^[18]
• Krzyż Armii Krajowej (nadany przez Kapitułę Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Londynie, przekazany w marcu 1970 żołnierzom AK z Sanoka)^[72]
• Dyplom Przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej (5 sierpnia 1946)^[7]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych D Drwięga-Dżugan 1957-1989, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 58). s. 1-292.
• Łukasz Grzywacz-Świtalski: Z walk na Podkarpaciu. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1971, s. 1-404.
• Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 1-291.
• Andrzej Zagórski: W latach drugiej wojny światowej i konspiracji. Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 699-749. ISBN 83-86077-57-3.
• Wykaz żołnierzy września 1939 roku oraz zmobilizowanych na obczyźnie w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie ZSRR. W: Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Krosno: PUW „Roksana”, 1997, s. 1-239. ISBN 83-87282-47-2.
• Alojzy Bełza. Wspomnienie o sierż. Władysław Szelce ps. „Borsuk”, „Czajka”. „Biuletyn Informacyjno–Historyczny”. Nr 1/41, s. 28-37, 2005. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Krosno. ISSN 1429-0324. 
• Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 131-320, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
• Nestor Kiszka: Relacja Nestora Kiszki. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 222-236. ISBN 978-83-903080-5-0.
• Jerzy Schramm: Wspomnienia z działań zbrojnych na Podkarpaciu i w Bieszczadach w roku 1944 w OP „Południe” mjr „Korwina” mającym odtworzyć drugi sanocki Pułk Strzelców Podhalańskich uzupełnione relacjami kolegów z naszego Akowskiego oddziału. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 502-518. ISBN 978-83-903080-5-0.
• Piotr Dudycz: Wspomnienia po okupacji wrześniowej. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 519-521. ISBN 978-83-903080-5-0.
• Władysław Pruchniak: Okoliczności aresztowania dowódcy placówki nr IV Niebieszczany kol. Władysława Szelki. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 558-560. ISBN 978-83-903080-5-0.
• Zdzisław Stropek: Informacja dotycząca uwolnienia z sanockiego więzienia (w czasie niemieckiej okupacji) Władysława Szelki („Borsuka”), komendanta placówki AK w Niebieszczanach, w dniu 21 lipca 1944 r.. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 561-563. ISBN 978-83-903080-5-0.