Piwo w Niemczech

Piwo na festynie ludowym Cannstatter Volksfest w Stuttgarcie

Piwo w Niemczech – produkcja i spożycie piwa w Niemczech. W Niemczech wytwarza się najwięcej piwa w Europie – w 2015 produkcja wyniosła 95 623 000 hl. W skali światowej pod względem ilości Niemcy znajdowały się na czwartym miejscu (po Chinach, USA i Brazylii)^[1]. Spożycie piwa w Niemczech na głowę wynosi 110 litrów rocznie i jest to drugi wynik na świecie (po Czechach)^[2]. 81% piwa w Niemczech sprzedaje się w sklepach, a 19% w barach, restauracjach itp., co daje wynik podobny do Polski (odpowiednio 85% i 15%). Eksport piwa z Niemiec jest największy w Europie i w 2014 wyniósł 15 439 000 hl^[3].

Ponad 80% chmielu w Niemczech uprawia się w rejonie Hallertau, najczęściej odmiany Herkules (8 062 t w 2015), Perle (3 918 t) i Hallertau Tradition (3 882 t)^[1].

Historia

Biesiadnicy wznoszący kufle (Maßkrug) o objętości 1 litra na Oktoberfeście

Piwo od wieków jest nieodzownym elementem niemieckiej kultury. Używane było w mistycznych rytuałach i pojawiało się w mitologii germańskiej. Niebo wyobrażano sobie jako wielką kadź warzelną, i kiedy czyścił ją bóg piorunów – Thor, powstawały w ten sposób gromy^[4][5]. Kiedy warzył, niebo pokrywało się chmurami. Piwo produkowano na tych terenach z pszenicy, jęczmienia i innych dzikich zbóż od późnej epoki brązu, najprawdopodobniej przed 1000 p.n.e. Germanie rywalizowali o niezamieszkałe tereny leśne z Celtami, wypierając ich z Europy Centralnej. Ze względu na to, że rozprzestrzenili się na dużych terytoriach i plemiona nie miały okazji do kontaktów ze sobą, północne ludy utworzyły kulturę nordycką, część podbita przez Juliusza Cezara stała się częścią Galii, inne zaś rozwijały się w centrum Europy (Alamanowie, Bawarowie, Sasi). Gdziekolwiek żyli, wszyscy Germanie warzyli piwo. Tacyt w dziele De origine et situ Germanorum opisywał Germanów jako niezwykle chętnych do wydawania zakrapianych uczt^[5].

Pierwsza historyczna wzmianka o uprawie chmielu na terenie Niemiec pochodzi z roku 736 z miejscowości Geisenfeld w regionie Hallertau w Bawarii^[6]. Pierwszy dokument dotyczący piwa powstał w roku 764 i informuje o dostawach piwa z Geisingen do klasztoru w Sankt Gallen^[7].

W roku 1516 bawarski książę Wilhelm IV wydał w Ingolstadt zbiór regulacji dotyczących piwa, tzw. Reinheitsgebot (Bawarskie Prawo Czystości). Zgodnie z tym prawem do warzenia piwa mogły być wykorzystane tylko trzy podstawowe składniki: woda, słód jęczmienny i chmiel. Jednak już w 1551 wydano książęce rozporządzenie zezwalające na używanie kolendry i liści laurowych jako dodatków do piwa bawarskiego, a w 1616 również soli, jałowca i kminku^[8]. Dopiero w XIX wieku stopniowo przywracano ograniczenia, które po powstaniu Cesarstwa Niemieckiego zaczęły przyjmować również inne regiony^[9].

Od 1994 w dniu 23 kwietnia na pamiątkę przyjęcia Bawarskiego Prawa Czystości obchodzony jest corocznie Dzień Niemieckiego Piwa (Tag des deutschen Bieres). Największym na świecie piwnym festiwalem jest Oktoberfest organizowany rokrocznie od 1810 w Monachium^[10].

Niemiecka kultura piwna

Najbardziej popularnym stylem piwa w Niemczech jest pilzner i stanowi tam ⅔ produkcji. Browary restauracyjne (Gasthausbrauereien), w przeciwieństwie do ich odpowiedników w innych krajach, serwują piwa przypominające raczej piwa przemysłowe. W prawie każdym można napić się mniej lub bardziej chmielonego pilznera i ciemnego lagera^[4].

W Niemczech rozpowszechnione jest powiedzenie, że dobrego pilsa powinno się nalewać 7 minut. W rzeczywistości taka praktyka powoduje, że piwo staje się zwietrzałe, jednak chodzi tu bardziej o to, że piwo powinno pięknie się prezentować, a więc być nalewane w taki sposób, by uzyskać okazałą pianę, która oblepia szkło^[4].

Oznaczenie zgodności z Reinheitsgebot (nazywane Niemieckim Prawem Czystości, które wymienia również czwarty składnik – drożdże), odwołując się do tradycji, stanowi narzędzie marketingowe^[11]. Jednakże ograniczenia związane z tym prawem obowiązują do dziś^[12]. Piwa wyprodukowane w Niemczech niespełniające tych wymagań nie mogą być oficjalnie nazywane piwem^[13], ale niektóre tradycyjne niemieckie piwa jak Berliner Weiße czy gose są dopuszczone jako „piwa szczególne”^[14] (z wyjątkiem Bawarii^[15]).

Niemcy są na ogół przywiązani do swoich lokalnych piw i nie ulegają łatwo reklamom piw dostępnych w całym kraju^[4]. Przemysł piw rzemieślniczych oferujący piwa specjalne nie jest rozwinięty – Niemcy są dumni z mnogości własnych, tradycyjnych stylów piwa^[16], a poza tym są ograniczani Niemieckim Prawem Czystości.

Najpopularniejsze marki piwa 2009-2012

Style piw niemieckich

Niemieckie piwo pszeniczne (Weizenbier)

Niemiecka ustawa z 1952 r. o podatku od piwa wyróżniała: Einfachbier (piwo zwykłe do 2% zawartości ekstraktu), Schankbier (piwo wyszynkowe od 5,5-7% zawartości ekstraktu), Vollbier (piwo pełne od 8-11% zawartości ekstraktu) oraz Starkbier (piwo mocne od 14-16% zawartości ekstraktu)^[18]. Piwa w innych przedziałach procentowego stężenia ekstraktu były zabronione. Dopiero nowelizacja w roku 1993 odeszła od tego nazewnictwa i pozwoliła na warzenie piwa o innej zawartości ekstraktu (tzw. Lückenbiere)^[19]. Obecny zwyczajowy podział piw ze względu na wysokość ekstraktu brzeczki podstawowej wyróżnia:

• Einfachbiere – 2,0–5,5%;
• Schankbiere – 7,0–8,0%;
• Vollbiere – 11,0–14,0%;
• Starkbiere – ponad 16,0%^[20]
• Biermischgetränke (napoje na bazie piwa).

Piwa dolnej fermentacji

• Dortmunder/Export
• Dunkel – niemiecki ciemny lager
• Helles – niemiecki jasny lager
• Kellerbier – niefiltrowany lager
• koźlak – Bockbier, w tym m.in. Doppelbock, Eisbock (koźlak lodowy), Maibock (koźlak majowy)
• piwo marcowe – Märzenbier, Oktoberfestbier
• pilzner
• Rauchbier – najbardziej znane z browaru Schlenkerla w Bambergu
• Schwarzbier – niemiecki ciemny lager
• zoigl

Piwa górnej fermentacji

• Altbier
• Berliner Weiße
• gose
• Kölsch
• Malzbier – piwo, w którym fermentacja przebiegła tylko w niewielkim stopniu
• Roggenbier – piwo ze słodu żytniego
• Weizenbier/Weißbier – piwo pszeniczne, w tym m.in. Hefeweizen – pszeniczne piwo niefiltrowane, Kristallweizen – pszeniczne piwo klarowne

Aspekty prawne

W Niemczech osoby, które ukończyły 16. rok życia mogą legalnie nabywać i konsumować piwo, wino oraz szampan. Jednak już od 14. roku życia mogą to robić w obecności i za przyzwoleniem rodzica lub prawnego opiekuna. Aby legalnie kupować i spożywać napoje zawierające destylowany alkohol (np. wódka, whisky, likier) trzeba mieć ukończony 18. rok życia^[21]. Z wyjątkiem specjalnie oznaczonych miejsc ustalonych na mocy lokalnego prawa nie jest zabronione spożywanie alkoholu w miejscach publicznych, o ile nie towarzyszy temu zakłócanie porządku publicznego^[22].

Piwowarstwo domowe w Niemczech jest legalne i zwolnione z obowiązku uiszczenia podatku, jeśli objętość wyprodukowanego piwa na własny użytek nie przekracza 200 litrów w skali rocznej^[23]. Stawka podatku za hektolitr piwa wynosi 0,787 € za każdy stopień Plato, choć dla małych browarów dostępne są ulgi^[24]. Dla porównania, zakładając standardową stawkę, przy piwie o ekstrakcie 12% wyniesie ona w Niemczech około 0,047 € za butelkę 0,5 l, natomiast w Polsce (przy stawce akcyzy 7,79 zł) – 0,467 zł.

Przypisy