Plac Bankowy w Warszawie

Plac Bankowy w Warszawie
Śródmieście Północne
Obiekt zabytkowy nr rej. 4/1 z 1.05.1965
Ilustracja
Plac Bankowy, widok w kierunku północno-wschodnim
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Bankowy w Warszawie”
Ziemia52°14′35,1″N 21°00′08,5″E/52,243080 21,002368
Plac Bankowy w 1833 na obrazie Wincentego Kasprzyckiego
Plac Bankowy przed 1939, po prawej nieistniejąca ul. Rymarska
Plac w latach 60. XX wieku

Plac Bankowy – plac w śródmieściu Warszawy położony pomiędzy aleją „Solidarności” a wylotami ulic Senatorskiej i Elektoralnej.

Opis

Plac powstał w 1825 w miejscu dziedzińca pałacu Ogińskich w związku z budową w miejscu istniejących pałaców Leszczyńskich i Ogińskich trzech monumentalnych gmachów zaprojektowanych przez Antonia Corazziego: pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, pałacu Ministra Skarbu oraz gmachu Giełdy i Banku Polskiego[1].

Plac miał trójkątny kształt, który nadała mu biegnąca po skosie nieistniejąca obecnie ulica Rymarska. Pośrodku placu znajdował się skwer, na który po 1897 przeniesiono z Krakowskiego Przedmieścia – w związku z budową pomnika Adama Mickiewicza – fontannę z 1866.

W czasie okupacji niemieckiej, wykorzystując zniszczenia w czasie obrony Warszawy w 1939, w tym zwłaszcza zniszczenie i rozbiórkę oficyn pałacu Błękitnego, dokończono projekt przebicia do placu przez Ogród Saski ulicy Marszałkowskiej[2][3].

Zabudowa placu ucierpiała podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[4] oraz w 1944, w trakcie oraz po powstaniu warszawskim. Po 1945 odbudowano monumentalne gmachy rządowe wzniesione w dobie Królestwa Polskiego, położone w zachodniej pierzei placu. Zlikwidowano natomiast ulicę Rymarską[5] i rozebrano budynki znajdujące się po wschodniej stronie placu[6]. Został on w ten sposób poszerzony i uzyskał kształt prostokąta[6].

W latach 1946–1947 przebito w kierunku północnym ulicę Marcelego Nowotki (obecnie ul. gen. Władysława Andersa) i położono na niej tory tramwajowe. Północną pierzeję placu wyznaczyła oddana do użytku w 1949 Trasa W-Z. Wszystkie trzy zniszczone gmachy Corazziego zostały odbudowane, a częściowo zrekonstruowana w latach 1947–1950 kamienica Kosseckiej znajdująca się w południowej pierzei placu została zaadaptowana na hotel Saski[1][7]. Fontanna została przeniesiona w obecne miejsce, tj. na skwer przed kinem „Muranów”.

21 lipca 1951 przed pałacem Ministra Skarbu Bolesław Bierut odsłonił pomnik Feliksa Dzierżyńskiego dłuta Zbigniewa Dunajewskiego. Był to pierwszy w stolicy monument działacza ruchu rewolucyjnego[8]. Wcześniej, 19 lipca[9], Stołeczna Rada Narodowa zmieniła nazwę placu na plac Feliksa Dzierżyńskiego (w 1905 Dzierżyński wygłosił przemówienie do zgromadzonych na placu robotników)[10]. Nieopodal, w dawnym gmachu Giełdy, otwarto Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego[1].

W latach 1976–1991 po wschodniej stronie placu, w miejscu nieodbudowanej Wielkiej Synagogi, wzniesiono Błękitny Wieżowiec[11], przed którym w 1993 został odsłonięty pomnik Stefana Starzyńskiego[12].

W listopadzie 1989 pomnik Feliksa Dzierżyńskiego został zburzony. W tym samym miesiącu powrócono do historycznej nazwy placu[13].

W 2001 w pobliżu miejsca, w którym znajdował się monument Dzierżyńskiego, odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego, który w latach 1829–1831 pracował w pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu[14].

Ważniejsze obiekty

Przypisy

  1. ↑ a b c Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 44.
  2. ↑ Stanisław Łoza: Szkice warszawskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958, s. 58.
  3. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004, s. 171. ISBN 83-88372-28-9.
  4. ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 280.
  5. ↑ Tadeusz Podgórski: Zwiedzamy Warszawę. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956, s. 223.
  6. ↑ a b Grzegorz Sołtysiak, Jerzy S. Majewski: Warszawa. Ballada o okaleczonym mieście. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Baobab, 2006, s. 168. ISBN 978-83-7626-380-9.
  7. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 158. ISBN 83-908950-1-3.
  8. ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 133. ISBN 83-7005-211-8.
  9. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 63, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  10. ↑ Zygmunt Stępński: Siedem placów Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 22. ISBN 83-01-05336-4.
  11. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1989-2001. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2002, s. 153. ISBN 83-908950-5-6.
  12. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 180. ISBN 83-88973-59-2.
  13. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.
  14. ↑ Lidia Sadkowska-Mokkas: Przystanek Warszawa. Subiektywny przewodnik literacki. Warszawa: Wydawnictwo Poligraf, 2015, s. 16, 19. ISBN 978-83-7856-294-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Plac Bankowy, 1833, Wincenty Kasprzycki, MHW 17899.jpg
wys.: 80,5 cm / szer.: 114 cm, płótno, olej
Plac Bankowy w Warszawie przed 1939.jpg
Plac Bankowy w Warszawie, po prawej widoczna ul. Rymarska
Plac Bankowy w Warszawie 2019.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Plac Bankowy w Warszawie
Plac Feliksa Dzierżyńskiego Bankowy w latach 60.jpg
Plac Feliksa Dzierżyńskiego (Bankowy) w Warszawie