Podróże w czasie jako motyw literacki i filmowy

Samochód De Lorean przebudowany na wehikuł czasu z trylogii Powrót do przyszłości
TARDIS, statek kosmiczny i równocześnie wehikuł czasu z serialu Doktor Who

Podróże w czasie, zarówno w przyszłość, jak i przeszłość, oraz związane z nimi możliwości i paradoksy są często istotnym wątkiem w literaturze fantastycznonaukowej.

Pierwsze opisy w literaturze

Opowiadanie Memoirs of the Twentieth Century irlandzkiego pisarza Samuela Maddena z roku 1733 stanowi zbiór listów angielskich ambasadorów z różnych krajów. Występują w nim też listy z roku 1997 i 1998 dostarczone przez anioła stróża narratorowi, w których opisane jest życie ambasadorów w latach 90. XX wieku.

Francuski pisarz Louis-Sébastien Mercier w 1771 roku w noweli L’An 2440, rêve s’il en fut jamais (Rok 2440: Marzenie jeśli kiedykolwiek jakieś było) opisuje dzieje mężczyzny, który zasypia po burzliwej dyskusji z pewnym filozofem i budzi się w Paryżu roku 2440. Dwudziestoletnią podróż w czasie, również we śnie, odbywa Rip Van Winkle w opowiadaniu Washingtona Irvinga napisanym w 1819 r.

W 1838 roku w czasopiśmie Dublin Literary Magazine ukazało się krótkie opowiadanie Missing One’s Coach: An Anachronism anonimowego autora, w którym bohater zostaje przeniesiony wstecz o tysiąc lat. Zdarzenia mają jednak też senny charakter, choć przez pisarza Augusta Derletha zostały sklasyfikowane w 1951 roku jako opis podróży wstecz w czasie.

W powieści Charlesa Dickensa Opowieść wigilijna (1843) skąpiec Ebenezer Scrooge zostaje przeniesiony do własnej przeszłości i przyszłości i ma charakter zbliżony do współczesnych opisów podróży w czasie, choć Scrooge nie jest w stanie wpłynąć bezpośrednio na zdarzenia w przyszłości i przeszłości, a pozostaje jedynie biernym obserwatorem.

Bardziej jednoznaczna podróż w czasie została w 1861 roku opisana przez francuskiego botanika Pierre’a Boitarda w książce Paris avant les hommes (Paryż przed człowiekiem), w której bohater zostaje przeniesiony w prehistoryczne tereny Paryża przed ich zaludnieniem.

Bardziej nowoczesny przykład fikcyjnej podróży w czasie widać też w krótkim opowiadaniu Edwarda Page’a Mitchella z 1881 roku opublikowanym w czasopiśmie New York SunThe Clock That Went Backward (Zegar który chodził w tył). Również A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court (1889) Marka Twaina, w którym bohater znajduje się w czasach króla Artura stanowi jeden z pierwszych przykładów tej tematyki w literaturze. Opowiadanie to, dzięki popularności autora, zostało odebrane w szerokich kręgach czytelników.

Pierwszą opowieścią, w której podróż w czasie dokonuje się za pomocą wehikułu czasu, to El Anacronópete hiszpańskiego pisarza Enrique Gaspara y Rimbau z roku 1887. Najbardziej popularnym przykładem wczesnej literatury o podróżach w czasie stała się powieść Wehikuł czasu autorstwa angielskiego pisarza Herberta George’a Wellsa, która ukazała się w 1895 roku. Choć Wells pracował nad zagadnieniem już od 1888 roku, publikując wpierw prekursora bestsellera – mniej popularną powieść The Chronic Argonauts.

Powieść Tourmalin’s Time Cheques z 1891 r. napisana przez Thomasa Ansteya Guthrie (ukazała się pod pseudonimem autora – F. Anstey) zajmuje się po raz pierwszy paradoksami wynikającymi z podróżowania wstecz w czasie.

Literatura współczesna i film

Na kanwie powieści Wellsa powstały niezliczone utwory z tematyką podróży w czasie. Z ogromną popularnością spotkała się trylogia amerykańska Powrót do przyszłości, której pierwsza część weszła na ekrany kin w roku 1985. Rolę Wehikułu czasu przejął w filmie specjalnie zmodyfikowany samochód sportowy. Trylogia podejmuje zagadnienie paradoksów związanych z podróżą wstecz w czasie oraz prawdopodobnie tzw. wieloświatów – równolegle obok siebie istniejących wszechświatów.

Innym szeroko spopularyzowanym przykładem jest Captain Future powieść amerykańska z lat 40. XX wieku. Światową popularność zyskał oparty na niej japoński serial animowany z 1978 roku.

W literaturze współczesnej po motyw podróży w czasie sięgnął m.in. Dean Koontz. W jego powieści „Grom” wynalazku umożliwiającego podróże w czasie dokonali w czasie II wojny światowej niemieccy narodowi socjaliści, a główny bohater usiłuje na różne sposoby przeszkodzić im w wykorzystaniu wynalazku do wygrania wojny i zdobycia władzy nad światem.

Motyw podróży w czasie pojawia się również w utworach Harry’ego Harrisona z cyklu Stalowy Szczur np. Stalowy Szczur ocala świat gdzie bohaterowie podróżują w obu kierunkach[1].

Literatura

Nie wszystkie wczesne opisy są jednoznacznym nawiązaniem do współczesnego obrazu podróży w czasie znanego z dzisiejszej literatury science-fiction

Film oraz inne media

Filmy

Seriale

Gry komputerowe

Zobacz też

Przypisy

  1. Harrry Harrison: Stalowy Szczur ocala świat. Amber, 1972. ISBN 83-7082-621-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dr Who (316350537).jpg
Autor: aussiegall from sydney, Australia, Licencja: CC BY 2.0
We have a cool Tardis money box sitting on the cupboard which I was playing with today. Thought it would a fun to take a picture of it and do a touch of photoshopping.
De Lorean filter.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0