Polityka zagraniczna Jordanii

Kraje, z którymi Jordania utrzymuje stosunki dyplomatyczne

Polityka zagraniczna Jordanii opiera się na kilku podstawowych celach: zapewnieniu bezpieczeństwa kraju, wspieraniu na Bliskim Wschodzie rozwiązań kompromisowych, umożliwiających powstrzymywanie wzrostu napięć międzynarodowych oraz budowaniu wizerunku Jordanii jako kraju poważanego, postępowego i gotowego do współpracy^[1].

Wprowadzenie

Kwestia aktywnego udziału Jordanii w polityce zagranicznej wynika z położenia państwa, które będąc politycznie w centrum regionu, sąsiaduje z wieloma ważnymi krajami, tj. Izraelem, Egiptem (przez zatokę Akaba), Arabią Saudyjską, Irakiem oraz Syrią. Dodatkowo duże zaangażowanie się Jordanii w sprawy zewnętrzne wymusza fakt, iż większość populacji ma pochodzenie palestyńskie, a od 2011 roku istotny udział populacji to syryjscy uchodźcy. Całość sprawia, że najważniejszy, bliskowschodni, kierunek królestwa skupia się na konflikcie izraelsko-palestyńskim, Iraku, Syrii oraz państwach Zatoki Perskiej^[1].

Gospodarka Jordanu jest poważnie uzależniona od zewnętrznej pomocy, otrzymywanej od USA, UE oraz bogatszych krajów arabskich, ponieważ, mimo wyjątkowej stabilności państwa, kraj stale zmaga się z brakiem wyraźnej ilości surowców naturalnych, wody pitnej oraz z efektami burzliwych wydarzeń zachodzących u sąsiadów^[2][1]. By móc zapewnić sprawność gospodarce król Abdullah II po intronizacji wprowadził królestwo do Światowej Organizacji Handlu w 2000 roku oraz ustanowił dogodniejsze warunki dla specjalnych stref przemysłowych^[1]. Nowy władca od początku swoich rządów postawił na zacieśnianie więzi ze Stanami Zjednoczonymi oraz Unią Europejską i uczynienie z nich istotnych partnerów, co jest szczególnie korzystne dla Ameryki postrzegającej monarchię jordańską jako gwaranta pokoju, a jej ewentualny brak jako wielkie zagrożenie dla całego regionu^[1].

Stosunki jordańsko-amerykańskie

Haszymidzka Jordania postrzegana jest przez Stany Zjednoczone, jak sam stwierdził Henry Kissinger, jako jedno z najbardziej przyjaznych państw w regionie, na którym opiera się stabilność całego regionu. Dodatkowo oznajmił, że Amerykę i Jordanię łączy niezawodna oraz wierna przyjaźń, która była bardzo pomocna przy prowadzeniu dialogu izraelsko-arabskiego^[3].

Wspólnota strategicznych interesów Jordanii i USA sprawia, że obydwa kraje mówią podobnym głosem w temacie stabilizacji Iraku oraz powstrzymania wojny domowej w Syrii. Z tego też bierze się stała współpraca obydwu państw w zakresie militarnym, wywiadowczym i dyplomatycznym. Co więcej, Stany Zjednoczone, utrzymując obecny status quo, mogą być pewni, że ich inny wierny sojusznik, Izrael, będzie bezpieczny od strony niemalże całej wschodniej granicy^[4].

Stosunki jordańsko-unijne

Instytucjonalna współpraca między Jordanią, a Wspólnotą Europejską trwa od 1977 roku, wraz z podpisaniem Porozumienia o współpracy między EWG a Jordańskim Królestwem Haszymidzkim. Podobnie jak w przypadku USA wynika ona z potrzeby posiadania stabilnych partnerów na Bliskim Wschodzie^[5].

Dalszy rozwój wspólnych kontaktów zaowocował procesem barcelońskim z 1995 roku, podpisaniem umowy o stowarzyszeniu Jordanii z UE (1997-2002), wzięciem udziału w programie Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, a później, w 2008, powołaniem Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego, umożliwiającej dalsze rozszerzenie zakresu wspólnie tworzonych projektów^[5].

W październiku 2010 roku Jordania uzyskała specjalny, „zaawansowany status” w relacjach z Unią, o który wystąpiła dwa lata wcześniej. Była pierwszym krajem regionu śródziemnomorskiego, który otrzymała taką pozycję. Kontynuując kooperację, w 2012 roku zaczęto planować powołanie strefy wolnego handlu UE-Jordania, a także przyjęto królestwo jako członka do Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, co pomogło w prowadzeniu dalszych inwestycji w kraju^[5].

Stosunki jordańsko-syryjskie

Relacje pomiędzy Jordanią, a Syrią, od czasów uzyskania niepodległości przez obydwa państwa, pozostają pełne nieufności, jeśli nie wrogości. Obydwa kraje, mimo dawnych aktów współpracy w postaci działań prowadzonych przeciwko Izraelowi, pozostają w ciągłej rywalizacji przez konflikt interesów (pokrywające się strefy wpływów), różnice ideologiczne oraz odmienne kierunki prowadzonej polityki zagranicznej, szczególnie po normalizacji stosunków z Izraelem^[6][7].

Stosunki jordańsko-polskie

Okres PRL

Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Jordanią 20 lutego 1964 roku, poprzedzone jednak chwilowym zawieszeniem rozmów z powodu upadku rządu Sulejmana al-Nabulsiego, odpowiedzialnego za prace nad porozumieniem. Powrót do rokowań nastąpił w czerwcu 1962 roku, po złożeniu propozycji powołania stałego delegata Ministra Handlu Zagranicznego w Ammanie, na co Jordańczycy wyrazili zgodę w grudniu 1963 roku, zapowiadając przy okazji przyszłe nawiązanie stosunków dyplomatycznych. Pierwszym reprezentantem MHZ został Franciszek Onichowski^[8].

Na ofertę powołania placówki dyplomatycznej strona polska przystała dopiero po dokonaniu tego samego przez Związek Radziecki. Ośmielony pozytywnym stanowiskiem ZSRR rząd polski zlecił Witoldowi Skuratowiczowi zostanie ambasadorem w Ammanie poprzez akredytację, co zostało formalnie zatwierdzone decyzją Rady Państwa 19 października 1964 roku. Z uwagi na stałe rezydowanie Skuratowicza w Bejrucie tymczasowo funkcję zastępcy ambasadora nadzwyczajnego i pełnomocnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Haszymidzkim Królestwie Jordanii obejmował Franciszek Onichowski^[8].

Okres III RP

W czasie transformacji ustrojowej powiązania Rzeczypospolitej z Jordanią miały minimalne znaczenie, chociaż w tym okresie doszło do zmiany siedziby ambasady RP. Z czasem relacje zaczęły ulegać poprawie, wraz z tworzeniem głębszych powiązań politycznych, naukowych i ekonomicznych. Jednym z objawów nadania większego priorytetu kontaktom polsko-jordańskim była wizyta Witolda Waszczykowskiego, ówczesnego ministra spraw zagranicznych, w lipcu 2016 roku, a następnie wizyta prezydenta RP w listopadzie tego samego roku, w trakcie której Andrzej Duda nawiązywał bezpośrednie kontakty z królem Abdullahem II. Następna wizyta przedstawiciela MSZ, Jacka Czaputowicza, odbyła się w maju 2019^[8].

Handel

Jordania należy do największych importerów polskich towarów na Bliskim Wschodzie. Charakterystycznym elementem wymiany handlowej między obydwoma krajami jest bardzo wysoki deficyt handlowy dla królestwa. Z tego powodu UE w lipcu 2016 r. zmniejszyło prawne wymogi dotyczące jordańskich towarów. Mimo to obroty handlowe uległy osłabieniu w 2017 roku do 70 mln euro przez pogorszenie się kondycji gospodarki^[8].

Od stycznia do marca 2019 roku polski eksport wzrósł o 3,9% w stosunku do zeszłego roku^[8].

Struktura towarowa

Kultura

Polska placówka regularnie bierze udział w Festiwalu Filmów Europejskich w Ammanie, tworzonym przez UE. Oprócz tego Ambasada RP samemu organizuje konferencje naukowe oraz koncerty. Działania te jednak pozostają bez odwzajemnienia, ponieważ Jordania nadal nie posiada swojego stałego przedstawicielstwa w Polsce^[8].

Nauka

Polsko-jordańska współpraca w dziedzinie nauki opiera się przede wszystkim na archeologii. Na terenie królestwa stale pracują archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Efekt ich prac omawiany potem jest na specjalnych konferencjach^[8].

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Przypisy