Polski Bank Przemysłowy

Polski Bank Przemysłowy, do 1918 Bank Przemysłowy dla Królestwa Galicji i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskim – bank działający w latach 1910-1918 na terenie Galicji, a w latach 1918-1933 bank komercyjny działający na terytorium II Rzeczypospolitej.

Historia

Powstanie Banku Przemysłowego poprzedziła kilkuletnia dyskusja prasowa i debata w Sejmie Krajowym Galicjii^[1]. Ostatecznie 23 czerwca 1910 powstał we Lwowie Bank Przemysłowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim (Industriebank für das Königriech Galizien und Lodomerien samt dem Grossherzogtume Krakau) którego głównym zadaniem miało być wspieranie rozwoju gospodarczego Galicji a przede wszystkim przemysłu galicyjskiego^[2]. Statut nowej instytucji przewidywał poza normalnym działaniami bankowymi – tworzenie a także udział finansowy w istniejących już przedsiębiorstwach przemysłowych oraz emisję papierów wartościowych tychże firm. Oprócz tego bank miał wspierać rozwój rzemiosła, górnictwa, handlu i rozwój komunikacji^[3]. Kapitał akcyjny wynosił 10 mln koron, jednocześnie przewidywano jego podniesienie do wysokości 26 mln koron^[4]. Został on wniesiony w 50% przez Wydział Krajowy, po 10% dały gminy Lwowa i Krakowa, 30% jeden z czołowych banków wiedeńskich – Niederösterreichische Escompte Gesellschaft^[1]. W latach 1910-1918 na czele Banku stała Rada Zawiadowcza której prezesem był Dawid Abrahamowicz, wiceprezesami Maksymilian Krassny i Franciszek Zamoyski, zaś członkami: Juliusz Leo, Jan Lewiński, Józef Neumann, Jan Kanty Steczkowski i Felix Stransky. Dyrektorami firmy pozostawali: Marcin August Szarski i Stanisław Karłowski^[4].

Poza centralą mieszczącą się we Lwowie bank utworzył dwa oddziały: krakowski (utworzony 1 stycznia 1912 na bazie przejętego Domu Bankowego Mendelsburg) oraz drohobycki (utworzony 4 lutego 1913). Pierwszy z nich zaangażowany był głównie na terenie Zagłębia Krakowskiego, drugi w Zagłębiu Drohobyckim^[1]. Ponadto przed 1914 Bank Przemysłowy miał swoje udziały w wielu firmach na terenie Galicji m.in. w Cukrowni „Chodorów”, Towarzystwie Wyrobu Zapałek „Helios”, Fabryce Maszyn L. Zieleniewski, Elektrowni Okręgowej w Sierszy, Towarzystwie Eksploatacji Soli Potasowych w Kałuszu. Podczas I wojny światowej bank podporządkował sobie Dom Bankowy H. Ripper i Ska w Krakowie^[2].

W 1918 zmieniono nazwę na Polski Bank Przemysłowy SA (PBA). Rozszerzył on wówczas działalność na całe terytorium II Rzeczypospolitej. Wzmocnieniem jego pozycji stało się wykupienie z rąk czeskiego Union-Banku a następnie przyłączenie Śląskiego Banku Przemysłowego w Bielsku. W połowie lat dwudziestych PBA miał już 14 oddziałów mieszczących się Borysławiu, Dąbrowie Górniczej, Drohobyczu, Jaśle, Krakowie (2 oddziały), Krośnie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Sanoku, Sosnowcu, Stryju i Warszawie. Szczególnie prężnym okazał się oddział warszawski^[2]. Od 1921 działał też oddział w Gdańsku (Polnische Industriebank) przy Langer Markt 35 (ob. Długi Targ) (1921-1925), następnie przy Langer Markt 9/11 (1927-1939). Od 1924 bank był współudziałowcem Bank von Danzig.

W tym czasie PBA uczestniczył finansowo w prawie 60 firmach, m.in. od 1920 był właścicielem Fabryki Porcelany w Ćmielowie, oraz wraz z Ziemskim Bankiem Kredytowym zainwestował w powstanie Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów. Podczas kryzysu w 1925 roku bank poniósł bardzo duże straty i otrzymał pomoc państwową. W sierpniu 1926 85% akcji PBP przeszło w ręce koncernu naftowego Devildera, a do Rady Banku weszli przedstawiciele inwestora francuskiego: Delair Cambaceres, Pierre Bonconne i Pierre Lacaille. Prezesem Rady Nadzorczej był Marcin August Szarski a dyrektorem Francuz Georges Cachier. Przeniesiono także w 1929 centralę Banku ze Lwowa do Warszawy^[2]. Dzięki tym posunięciom wzmocniła się pozycja banku na rynku, zaś po podwyżce kapitału do 12 min zł, stał się on czwartym co do wielkości bankiem komercyjnym w Polsce. Upadek jednak w marcu 1931 koncernu Devildera podkopał finansowe podstawy banku. Mimo uzyskania powtórnie pomocy państwowej oraz zamknięcia wszystkich oddziałów pozawarszawskich bank nie był w stanie utrzymać się na rynku w rezultacie w październiku 1933 postawiono go w stan likwidacji^[2].

Prezesi

• 1910-1918 – Dawid Abrahamowicz
• 1918-1921 – Władysław Jahl
• 1921-1926 – Zygmunt Lewakowski
• 1926-1933 – Marcin Szarski

Dyrektorzy

• 1910-1918 – Marcin Szarski i Stanisław Karłowski
• 1918-1926 – Marcin Szarski
• 1926-1933 – Georges Cachier

Siedziba

W 1921 siedziba banku mieściła się we Lwowie przy ul. 3 Maja 9 (obecnie ul. Siczowych Strilciw, Вулиця Січових Стрільців). W Warszawie mieścił się przy ul. Senatorskiej 42 (1930)^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Morawski: Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku. Wydawnictwo „Muza”, 1998, s. 167–168. ISBN 83-7079-947-7. – wersja elektroniczna