Polskie Kompanie Wartownicze

Edmund Harwas (pierwszy z prawej) w Polskich Kompaniach Wartowniczych (Niemcy, 1946)

Polskie Kompanie Wartownicze (również Polskie Oddziały Wartownicze^[1]) – polskie jednostki wojskowe przy amerykańskich wojskach okupacyjnych w Niemczech oraz we Francji i Belgii, istniejące od maja 1945. Od listopada 1945 kompaniami wartowniczymi dowodziła polska Główna Sekcja Łącznikowa z pułkownikiem Franciszkiem Soboltą jako dowódcą, podległa Naczelnemu Dowództwu Amerykańskich Sił Zbrojnych w Europie z siedzibą w Heidelbergu.

Skład i zadania

Polskie kompanie wartownicze formowano z byłych jeńców wojennych, przetrzymywanych w czasie II wojny światowej w niemieckich obozach jenieckich, więźniów obozów koncentracyjnych, przymusowych robotników wywiezionych do III Rzeszy, uciekinierów z Polski Ludowej pod rządami komunistów. W ich skład weszli także byli żołnierze Brygady Świętokrzyskiej będącej oddziałem zbrojnym Narodowych Sił Zbrojnych. Ich stan liczebny zwiększał się, osiągając w styczniu 1946 około 40 tysięcy żołnierzy^[1]. W dalszych miesiącach następowała ich stopniowa demobilizacja, tak że w grudniu 1947 liczyły około 11–12 tysięcy ludzi^[1].

Do zadań polskich kompanii wartowniczych należała służba przy ochronie obiektów wojskowych, magazynów, składów, portów, a także obozów i więzień dla niemieckich przestępców wojennych, budowa nowych obiektów wojskowych, eskortowanie konwojów z materiałem wojskowym. Żołnierze polskich kompanii wartowniczych uzbrojeni byli w lekką broń, a umundurowani w ufarbowane na czarno amerykańskie mundury wojskowe z polskimi orzełkami i naszywkami „Poland”.

W ramach polskich kompanii wartowniczych prowadzono również działania oświatowo-kulturalne, takie jak nauka języka angielskiego (od 1948 obowiązkowa), prowadzenie różnych specjalistycznych kursów (na przykład na kierowców i mechaników samochodowych, różnych rzemiosł), prowadzenie zajęć sportowych. Wydawano też własne pismo pod tytułem „Ostatnie Wiadomości”. W ramach polskich kompanii wartowniczych utworzono również Fundusz Społeczny dla pomocy w kształceniu członków oddziałów wartowniczych, opiekę w przypadkach losowych i stypendia dla młodzieży. Fundusz wspierał finansowo Polski Uniwersytet na Obczyźnie i przyznawał specjalne nagrody literatom, plastykom i naukowcom. Wśród laureatów byli między innymi Jerzy Stempowski, Wacław Grubiński i Kazimierz Wierzyński.

Likwidacja kompanii

Polskie kompanie wartownicze funkcjonowały ponad 22 lata, choć z czasem zaczęto stopniowo redukować ich liczbę. Pod koniec lat 50. XX wieku jednostki były przekształcane stopniowo w Oddziały Służby Technicznej i w tej formie organizacyjnej funkcjonowały do 1967, gdy zostały ostatecznie zlikwidowane. Część byłych wartowników zatrudniono jako personel techniczny w amerykańskich bazach wojskowych; pozostali wyjeżdżali głównie do USA i Kanady, część pozostała w Europie i podjęła naukę w szkołach technicznych i wyższych.

Zobacz też

• Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia

Przypisy

Bibliografia

• Rafał Gan-Ganowicz: Kondotierzy, Warszawa 1999, Wydawnictwa Alfa, ISBN 83-7179-170-4.

Linki zewnętrzne

• Wojciech Jerzy Muszyński: Polskie serce pod obcym mundurem. [dostęp 2018-11-20]. (pol.).