Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej

Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
w Warszawie

nr rej. nr rej.: B-254 z 1.07.1965
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Miejsce	Ulica Grochowska
Typ pomnika	Obelisk
Data odsłonięcia	21 maja 1825
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
52°14′45,7″N 21°04′35,3″E/52,246028 21,076472

Tablica na pomniku

Płaskorzeźby na pomniku

Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej (pomnik Pracy) – zabytkowy obelisk znajdujący się na warszawskim Grochowie, przy ulicy Grochowskiej. Odsłonięty w 1825 dla uczczenia budowanej w latach 1820–1823 brukowanej szosy prowadzącej z Warszawy do Brześcia, tak zwanej szosy brzeskiej.

Historia

Pomnik został ustawiony z inicjatywy Stanisława Staszica w 1825, odsłonięty 21 maja 1825 wraz z identycznym obiektem w Terespolu^[1]. Podkreślano, że w ceremonii odsłonięcia brali udział nie tylko inżynierowie czy znane osobistości, ale również robotnicy pracujący przy budowie drogi.

Z okazji ukończenia budowy szosy warszawsko-brzeskiej Mennica Warszawska wybiła dwa medale pamiątkowe. Uczniowie Oddziału Sztuk Pięknych wykonali litografie pomnika, które zostały umieszczone w albumie pod tytułem Rys postawionych pomników i wybitych medalów w Królestwie Polskim w roku 1825.

W literaturze z lat 80. XX wieku podkreślano, że wystawienie pomnika mającego być pamiątką zbiorowego trudu przy tworzeniu przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym było zjawiskiem nowatorskim. Owa nowatorskość miała być związana z poglądami Staszica, który uważał, że na upamiętnienie zasługują również inicjatywy przyczyniające się do rozwoju kraju, a nie tylko poszczególne jednostki czy akty zbrojne.

W 1935 podczas przebudowy ulicy Grochowskiej do obelisku przytwierdzono tablicę, która później zaginęła.

Pomnik restaurowano w latach 1896, 1917 i gruntownie odnowiono w latach 1961–1964 przy przebudowie ulicy Grochowskiej. Następna poważna renowacja obelisku miała miejsce w 1984. Metodą opracowaną przez Instytut Mechaniki Precyzyjnej w 1976 zabezpieczono obelisk przed dalszą korozją.

Opis pomnika

Pomnik ma wysokość około 14 metrów i ustawiony jest na czworobocznym cokole. Wykonany jest z żeliwa i ozdobiony płaskorzeźbami, których twórcą był Paweł Maliński. Z żelaza zostało również wykonane ogrodzenie pomnika w postaci czterech słupków połączonych łańcuchem. Wszystkie elementy obelisku zostały odlane w założonej przez Stanisława Staszica hucie w Samsonowie.

Na froncie obelisku widnieje data ukończenia budowy drogi: MDCCCXXII oraz tablica o treści:

W ROKU WIELKIEJ ZAGŁADY NARODOWEJ
PO ZGONIE MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
ZA CZASÓW PREZYDENTURY R.P. IGNACEGO MOŚCICKIEGO
A PREZYDENTA MIASTA STEFANA STARZYŃSKIEGO
DROGĘ TĘ W OBRĘBIE WARSZAWY PO 112 LATACH UŻYWANIA
ZNOWA UBITO Z BETONU O NAWIERZCHNI GRANITOWEJ
W STOPIĄTĄ ROCZNICĘ POWSTANIA LISTOPADOWEGO
29-XI-1935 TOW. PRZYJACIÓŁ GROCHOWA KOMISJA HIST. ZABYTKOWA

Inne znajdujące się na pomniku napisy informują po polsku i łacinie o powstaniu nakładem narodowym drogi długiej 178 staj.

W górnej części pomnika w miejscu gdzie teraz są owalne wgłębienia znajdowały się herby Królestwa Polskiego. W dolnej części, po bokach pierwotnie mieściły się powiększone awersy i rewersy medali wybitych dla upamiętnienia wydarzenia. Na medalu usuniętym po 1915 znajdował się napis ku czci cara. Inne przedstawiają siedzącą na przyczółku mostu kobietę z kołem i gałązką laurową oraz trzon kolumny.

Południowy bok obelisku (front pomnika) ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi panoramy Warszawy (nad cokołem), Siedlec (w połowie wysokości) i Brześcia (na szczycie) oraz scenami z budowy traktu:

• kamieniarzy przy produkcji kostki,
• niwelację drogi,
• wbijanie pala,
• brukowanie,
• konserwację,
• wóz z kupcem na drodze, który przejeżdża obok pomnika.

Płaskorzeźby ukazują sceny w sposób realistyczny. Są na nich robotnicy w kubrakach, długich butach, konfederatkach, kapeluszach oraz kmiecie czy bosy wąsaty chłop w baraniej czapce pchający taczkę (na scence prezentującej niwelację drogi).

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kasprzycki: Warszawa-Praga, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
• Jerzy Lileyko: Najcenniejsze Zabytki Warszawy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1989, ss. 118–120, ISBN 83-03-02485-X.