Pomniki i tablice pamiątkowe poświęcone ofiarom zbrodni OUN i UPA

Pomniki i tablice poświęcone ofiarom zbrodni OUN i UPA to znaki pamięci o ofiarach rzezi wołyńskiej, czystki etnicznej w Małopolsce Wschodniej i partyzanckich walk z UPA w latach 1944–1945.

Według stanu na 2014 rok na około 1500 miejscowości na Wołyniu, gdzie OUN i UPA zabijały Polaków, jedynie w 150-180 istnieją jakiekolwiek upamiętnienia ofiar (krzyże, pomniki)^[1]. W Galicji Wschodniej liczba upamiętnień nie przekracza 15 (na 2000 miejscowości)^[2]. Znaki pamięci są stawiane za zgodą władz ukraińskich przez dawnych mieszkańców Kresów, ich rodziny, organizacje kresowe bądź Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[1] (ta do 2008 roku doprowadziła do zrealizowania kilkunastu upamiętnień^[3]).

Według stanu z 2013 roku na terenie Polski znajduje się ponad 320 znaków pamięci (pomniki, tablice i mogiły) o ofiarach OUN i UPA^[2]. Sz.Siekierka i K.Komański zauważają istnienie dwóch skupisk takich upamiętnień na terenie kraju: zachodnie i północne województwa, do których trafili przesiedleni kresowiacy oraz południowo-wschodnia Polska, gdzie znajdują się miejsca zbrodni lub pochówku osób zabitych przez UPA (województwa lubelskie i podkarpackie – do 2007 roku 135 upamiętnień)^[4]

Upamiętnienia w miejscach zbrodni lub pochówku

Poniższe listy nie muszą być pełne.

Ukraina

Opis pomnika	Data odsłonięcia	Uwagi	Ilustracja	Przypisy
Pomnik nagrobny w Stężarzycach	lata 50.	Znajduje się na cmentarzu prawosławnym, gdzie władze sowieckie przeniosły szczątki ofiar. W późniejszym czasie na mogile ustawiono tablicę pamiątkową z napisem w języku polskim.		[5]
Obelisk w Niemilii	1964[6]	Na zbiorowej mogile władze sowieckie postawiły obelisk z napisem: Tu pochowanych jest 170 mieszkańców wsi Niemilja rozstrzelanych przez Burżuazyjnych Nacjonalistów Ukraińskich w 1943 roku. Wieczna pamięć. Współcześnie pomnik nie istnieje.		[7][8]
Obelisk w Wiśniowcu Starym	28 października 1967	Wzniesiony w Wiśniowcu Starym w miejscu studni, do której wrzucono ciała zabitych.		[9]
Obelisk w Majdanie (powiat koszyrski)	1967 lub 1968	Upamiętnia zbrodnię w Majdanie. Wzniesiony przez władze sowieckie w wyniku starań Wacława Klimaszewskiego, którego żona zginęła w Majdanie. Napis na obelisku głosił: Tu 23 sierpnia 1943 roku krwawymi rękami ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów zakatowano 139 mieszkańców wsi Majdan.		[10][11]
Pomnik nagrobny w Biłce (Białce)	1975	W 1975 r. władze sowieckie ekshumowały szczątki ofiar zbrodni w Lipnikach i pochowały je na cmentarzu prawosławnym w Białce. Napis na obelisku brzmiał: Tu przeniesiono szczątki mieszkańców wsi Lipniki, zabitych przez ukraińskich nacjonalistów w 1943 r. Wieczna pamięć zabitym. Współcześnie (2012) fragment napisu wskazujący sprawców zbrodni jest zatarty.		[12]
Pomnik ofiar zbrodni w Łozowej	lata 80.	Znajdował się na cmentarzu w Szlachcińcach, gdzie przeniesiono grób ofiar. Napis na tablicy: Współmieszkańcom wsi, którzy zginęli z rąk ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów. Zastąpiony w 2008 roku nowym pomnikiem.		[13]
Pomnik-Memoriał w Hucie Pieniackiej	28 lutego 1989	Napis na tablicy w j. ukraińskim: 28 lutego 1944 roku faszystowski okupant wspólnie z bandytami z OUN dokonał okrutnej masakry cywilnej ludności wsi Huta Pieniacka. Spalono 172 zagród, z rąk zabójców w ogniu zginęło ponad 1000 mieszkańców – mężczyzn, kobiet i dzieci. Ludzie bądźcie czujni, nie dopuśćcie do powtórzenia tragedii Huty Pieniackiej.		[14]
Obelisk w Hucie Pieniackiej	przed 1992	Znajdował się na zbiorowej mogile. Napis na tablicy w j. ukraińskim: Tu pochowano szczątki mieszkańców Huty Pieniackiej ofiar zbrodni dokonanej przez faszystów i ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów w lutym 1944 roku.		[15]
Obelisk w Pawliwce (Porycku)	przed 1992	Postawiony na polskim cmentarzu. Napis na tablicy: Radzieckim obywatelom narodowości polskiej, którzy zginęli z rąk ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów 12 lipca 1943 r.		[16]
Pomnik w Kisielinie	1992	Postawiony przez miejscowe władze ukraińskie. Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar zbrodni w Kisielinie. Napis na pomniku: Tu spoczywają obywatele radzieccy narodowości polskiej rozstrzelani przez burżuazyjno-nacjonalistycznych Ukraińców. 11 VII 1943 r. W 1993 roku Włodzimierz Sławosz Dębski dostawił do pomnika krzyże.		[17]
Pomnik w Tołszczowie	1992	Wzniesiony przez miejscowych Ukraińców ku czci zabitych Polaków.		[18]
Pomnik nagrobny w Trójcy	24 czerwca 1992	Znajduje się na zbiorowej mogile. Upamiętnia zbrodnię w Trójcy.		[19]
Pomnik nagrobny w Chodywańcach	1994	Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar z Rzyczek i Zaborza		[20]
Pomnik w Hucie Stepańskiej	1996	Upamiętnia Polaków zabitych w Hucie Stepańskiej i okolicy
Pomnik nagrobny w Zasmykach	1996	Znajduje się na grobie 17 Polaków ekshumowanych w 1996 r. w Lityniu i pochowanych na cmentarzu w Zasmykach		[21]
Pomnik ku czci ofiar zbrodni w Kołodnie	wrzesień 1996	Pomnik znajduje się na cmentarzu w Kołodnie. Upamiętnia zbrodnię w Kołodnie		[22]
Pomnik pamięci pomordowanych z parafii Mosty Wielkie	12 października 1996	Pomnik znajduje się na cmentarzu w Mostach Wielkich		[23][24]
Krzyż w Bazaltowym (Janowej Dolinie)	1998	Upamiętnia zbrodnię w Janowej Dolinie
Pomnik w Torczynie	2000	Pomnik upamiętniający byłych parafian zabitych w czasie wojny; znajduje się na cmentarzu rzymskokatolickim.		[25]
Pomnik w Czerwonogrodzie	22 października 2000	Pomnik z czerwonego kamienia na zbiorowej mogile ofiar zbrodni w Czerwonogrodzie.		[26]
Pomnik w Porycku	11 lipca 2003	Odsłonięty przez prezydentów Aleksandra Kwaśniewskiego i Łeonida Kuczmę. Jest to pierwszy pomnik ofiar ukraińskich nacjonalistów, na który zgodziły się ukraińskie władze[27]. Upamiętnia zbrodnię w Porycku.		[28]
Krzyż na zbiorowej mogile w Rumnie	5 czerwca 2004	Mogiła znajduje się na cmentarzu w Rumnie		[29]
Pomnik nagrobny w Worochcie	2005	Znajduje się na cmentarzu przy cerkwi greckokatolickiej na zbiorowej mogile ofiar zbrodni z 31 grudnia 1944 roku; ufundowany przez Jerzego Wydrę.		[30]
Pomnik w Hucie Pieniackiej	21 października 2005	Upamiętnia zbrodnię w Hucie Pieniackiej		[31]
Pomnik w Berezowicy Małej	5 lipca 2008	Upamiętnia zbrodnię w Berezowicy Małej		[32][33]
Pomnik w Ihrowicy	5 lipca 2008	Upamiętnia zbrodnię w Ihrowicy		[32][33]
Pomnik w Szlachcińcach	5 lipca 2008	Upamiętnia zbrodnię w Łozowej. Pomnik znajduje się na cmentarzu w Szlachcińcach, gdzie przeniesiono grób ofiar.		[13][32][33]
Pomnik w Rybnie	maj 2011	Upamiętnia ofiary zbrodni z 10 listopada 1944		[34]
Pomnik w Podkamieniu	20 maja 2012	Upamiętnia zbrodnię w Podkamieniu		[35]
Pomnik w Baryszu	16 września 2012	Znajduje się na masowym grobie ofiar zbrodni w Baryszu.		[36]
Pomnik nagrobny w Czukwi	16 września 2012	Znajduje się na zbiorowej mogile na miejscowym cmentarzu.		[37]
Pomnik nagrobny w Mariampolu	27 czerwca 2015	Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar zbrodni w Wołczkowie.		[38]
Pomnik nagrobny w Hanaczówce	październik 2015	Znajduje się na zbiorowej mogile zabitych podczas obrony Hanaczowa.		[39]
Pomnik w Ostrówkach	nie odsłonięty	Zbudowany w 2011 roku, oficjalnie nie odsłonięty. Upamiętnia ofiary zbrodni w Ostrówkach i w Woli Ostrowieckiej.		[40]
Pomnik w Palikrowach	?	Znajduje się w miejscu zbrodni w Palikrowach. Napis na tablicy w j. ukraińskim: Tu w tym miejscu 12 marca 1944 r. zostało rozstrzelanych 365 mieszkańców Palikrów.		[41]
Pomnik w Hajowym (Przebrażu)	?	Znajduje się na cmentarzu wojennym; poświęcony żołnierzom AK oraz mieszkańcom Przebraża i okolic poległym, zmarłym i pomordowanym podczas wojny.		[25]
Pomniki nagrobne w Kosowie Huculskim	?	Znajdują się na dwóch zbiorowych mogiłach na cmentarzu.		[42]
Pomnik nagrobny w Krzemieńcu	?	Znajduje się na cmentarzu rzymskokatolickim		[43]
Krzyż i tablica pamiątkowa w Parośli I	?	Znajdują się na masowym grobie ofiar zbrodni w Parośli I		[44]

Polska

Opis pomnika	Data odsłonięcia	Uwagi	Ilustracja	Przypisy
Pomnik nagrobny w Hrubieszowie	1947	Znajduje się na cmentarzu komunalnym, na zbiorowej mogile kolejarzy z Gozdowa.		[45]
Tablica pamiątkowa w Gozdowie	1949	Znajduje się na budynku szkoły, upamiętnia kolejarzy zabitych przez UPA		[46]
Pomnik w Ropience	1969	Napis na tablicy w j. polskim: W latach 1944–1947 faszyści w UPA zamordowali na terenie gromad Ropienki i Wańkowa ponad 80 osób. Pamięci pomordowanych społeczeństwo obu gromad. 1969 r.		[47]
Symboliczna mogiła w Lipsku	22 maja 1974	Upamiętnia zabitych 21-22 maja 1944		[48]
Pomnik w Baligrodzie	1984	Upamiętnia ofiary zbrodni w Baligrodzie.	(c) Mareksilarski at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0	[49]
Pomnik w Kryłowie	9 maja 1990	Upamiętnia masową zbrodnię z 23 marca 1945, w tym zabicie m.in. Stanisława Basaja ps. „Ryś"		[50]
Pomnik w Nowym Bruśnie	1994	Upamiętnia ofiary z Nowego Brusna i Rudki		[51]
Pomnik nagrobny w Chodywańcach	1994	Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar z Rzyczek i Zaborza		[20]
Pomnik w Rudce	19 kwietnia 1994	Upamiętnia ofiary mordu z 19 kwietnia 1944		[52]
Pomnik w Łachowcach	1995	Upamiętnia ofiary mordów z 9 kwietnia 1944 i 22 maja 1945		[53]
Tablica pamięci 8 ofiar z Temeszowa	26 maja 1996	Upamiętnia ofiary mordu z 28 maja 1946		[54]
Pomnik w Borownicy	14 lipca 1996	Upamiętnia zbrodnię w Borownicy		[55]
Pomnik pamięci ofiar z wsi Staszic Kolonia	14 czerwca 1997	Upamiętnia ofiary ukraińskich nacjonalistów i Niemców		[56]
Pomnik w Gozdowie	2004	Upamiętnia kolejarzy zabitych przez UPA	(c) Przemysław Czopor, CC BY 3.0
Pomnik w Brodzicy	2005	Upamiętnia ofiary UPA i spalenie wsi 18 maja 1945 roku		[57]
Obelisk na szczycie Jeleniowatego	2009	Upamiętnia zbrodnię w Mucznem		[58]
Pomnik w Kalwarii Pacławskiej	czerwiec 2013			[59]
Pomnik w Polanicy Zdroju pamięci ofiar mordów wołyńskich oraz tablica upamiętniająca poległych żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej	1 września 2013	Polanica Zdrój. Cmentarz komunalny. Pomnik w hołdzie Ofiarom mordów wołyńskich oraz poległym żołnierzom 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej. Na dole tablica poświęcona pamięci gen. bryg. Wojciecha Jana Kiwerskiego dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej		[2]
Pomnik nagrobny w Bełżcu	?	Znajduje się na zbiorowej mogile 39 osób, ofiar napadu sotni UPA na pociąg osobowy relacji Bełżec-Rawa Ruska		[60]
Pomnik nagrobny w Chodywańcach	?	Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar z Chodywaniec		[61]
Pomnik nagrobny w Łubczach	?	Znajduje się na zbiorowej mogile ofiar mordu z 5 kwietnia 1944.		[62]
Pomnik w Obrowcu	?	Upamiętnia ofiary mordu z 1 kwietnia 1944.		[63]
Tablica w Oszczowie	?	Upamiętnia mord z 17 marca 1944, znajduje się na kaplicy cmentarnej.		[64]
Pomnik w Telatynie	?	Upamiętnia ofiary z gminy Telatyn		[65]
Pomnik nagrobny w Wasylowie Wielkim	?	Znajduje się na masowym grobie ofiar zbrodni w Wasylowie Wielkim		[66]
Tablica pamiątkowa w Cieszanowie	?	Znajduje się w kościele św. Wojciecha		[67]
Tablice pamięci w Dynowie	?	Upamiętniają 33 mieszkańców Bartkówki zabitych na Wołyniu oraz parafian dynowskich. Tablice znajdują się w kościele św. Wawrzyńca.		[68]
Tablica pamięci w Nowosielcach	?	Upamiętnia ofiary mordu z 29 grudnia 1945, znajduje się w kościele parafialnym		[69]

Upamiętnienia symboliczne

Poniższe listy nie muszą być pełne.

Pomniki

Opis pomnika	Lokalizacja	Data odsłonięcia	Uwagi	Ilustracja	Przypisy
Pomnik poległych żołnierzy AK i zamordowanych mieszkańców Stanisłówki, Mostów Wielkich, Rokitnej i Niedźwiedzi	cmentarz komunalny w Warszowicach	14 kwietnia 1984	Jako sprawców wymienia UPA oraz niemieckiego okupanta.		[70][71]
Symboliczna mogiła Polaków zamordowanych na Wołyniu	cmentarz parafialny w Rudzie-Hucie	26 sierpnia 1984	Pierwszy pomnik rzezi wołyńskiej w Polsce		[72][73]
Obelisk ku czci ofiar ze wsi Święty Józef	Olbrachcice Wielkie	1989			[74]
Symboliczna mogiła ofiar zbrodni w Chodaczkowie Wielkim	Cmentarz rzymskokatolicki w Gajkowie	12 czerwca 1991			[75][76]
Pomnik poległych, zamordowanych i zaginionych mieszkańców parafii Tuligłowy	przy kościele Matki Bożej Bolesnej w Łozinie	11 listopada 1992			[77]
Kamień z tablicą upamiętniającą pomordowanych przez nacjonalistów ukraińskich	Oława	11 listopada 1993			[78]
Pomnik ofiar z Berezowicy Małej i innych wsi koło Zbaraża	cmentarz komunalny w Sośnicy	3 lipca 1994	Inskrypcja wymienia również ofiary hitlerowców		[79]
„Golgota Wschodu"	przy kościele Św. Braci Męczenników w Bydgoszczy	1995	Symboliczny cmentarz; na kamiennych bryłach znajdują się tablice z nazwiskami ofiar. Jedna z tablic upamiętnia zbrodnię w Janowej Dolinie.		[80]
„Kamień Golgoty"	Kłodobok	3 maja 1995	Pomnik-symboliczna mogiła ofiar zbrodni w Głęboczku.		[81]
Pomnik-symboliczna mogiła ofiar z Ihrowicy, Kołodna, Netreby i Kurnik	Korfantów	10 września 1995	Znajduje się na miejscowym cmentarzu		[82]
Symboliczna mogiła poległych i pomordowanych na Wołyniu	cmentarz komunalny w Niemodlinie	10 czerwca 1997			[83][84]
Pomnik pomordowanych Polaków z gminy Uchanie w latach 1939–1947	Staszic	14 czerwca 1997	Inskrypcja na pomniku wymienia jako sprawców faszystów niemieckich i ukraińskich oraz NKWD i UB		[85]
Pomnik ofiar rzezi pochodzących z parafii Kąty	Bojanowo	1998			[86]
Symboliczna mogiła rodziny Fotymów	cmentarz komunalny w Puławach	lipiec 1998	Upamiętnia 15-osobową rodzinę Fotymów, która zginęła podczas zbrodni w Marii Woli.		[87]
Pomnik w Węglińcu	Węgliniec	11 lipca 1998	Inskrypcja na pomniku: Pamięci członków rodzin z Kresów Wschodnich, którzy cierpieli i ginęli za to, że byli Polakami.		[88][89]
Pomnik w hołdzie Polakom pomordowanych na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich OUN i UPA	Cmentarz komunalny w Brzegu	29 sierpnia 1999			[90]
Pomnik pomordowanych za Polskę przez banderowców ukraińskich	Bagno	21 września 1999	Poświęcony 22 ofiarom z miejscowości Wolica, Hołłocze i Zaturzyn		[91]
Pomnik pomordowanej ludności polskiej na Kresach Płd.-Wsch. przez OUN i UPA	Wrocław, bulwar X. Dunikowskiego	25 września 1999			[92]
Symboliczny grobowiec ofiar z Podkamienia, Palikrów i okolicy	cmentarz komunalny w Wołowie	12 marca 2000			[93]
Pomnik 32 ofiar zabitych w Kuropatnikach	Siedlisko (powiat łobeski)	31 sierpnia 2002	Pomnik ma formę symbolicznego grobowca		[94]
Pomnik pomordowanych mieszkańców parafii Kąty	Marwice	3 maja 2003			[95]
Pomnik Polaków pomordowanych przez OUN-UPA i wypędzonych ze swej ziemi	cmentarz komunalny w Głogowie	21 czerwca 2003	Na pomniku umieszczono również tablicę upamiętniającą Ukraińców ratujących Polaków		[96][97]
Pomnik ku czci Polaków pomordowanych na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA	Inowrocław, plac Obrońców Inowrocławia	29 czerwca 2003			[98]
Pomnik Tragedii Wołyńskiej	Warszawa, Skwer Wołyński	13 lipca 2003	Wzniesiony przy pomniku 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Składa się z 11 kamiennych świec symbolizujących 11 powiatów woj. wołyńskiego. Odsłonięty m.in. przez Marszałka Sejmu Marka Borowskiego. 11 listopada 2003 uzupełniony o Ścianę Pamięci.		[99]
Pomnik pamięci Polaków-ofiar OUN-UPA	Gdańsk, skwer przy bazylice św. Brygidy	13 lipca 2003			[100]
Symboliczna mogiła ofiar ludobójstwa ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA	cmentarz parafialny przy kościele św. Jana Chrzciciela w Nysie	13 lipca 2003			[101]
Pomnik – symboliczna mogiła ofiar tragedii Wołynia i Małopolski Wschodniej	cmentarz komunalny w Olsztynie	13 lipca 2003			[102]
Pomnik pamięci pomordowanych na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej oraz tych, którzy uszli przed terrorem i zagładą z rąk OUN-UPA	Cmentarz Wojskowy w Przemyślu	19 lipca 2003			[103]
Krzyż z tablicą pamiątkową	cmentarz komunalny w Kwidzynie	28 lipca 2003	Zawiera urnę z ziemią zebraną z cmentarzy wołyńskich		[104]
Pomnik ku czci Polaków pomordowanych przez OUN-UPA na Kresach	cmentarz w Szubinie	17 września 2003			[105]
Pomnik zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Żary	19 października 2003			[106][107]
Obelisk pamięci ofiar z Korościatyna	cmentarz komunalny w Lwówku Śląskim	29 lutego 2004	Upamiętnia zbrodnię w Korościatynie		[108]
Symboliczna mogiła 50 osób zamordowanych w Bohorodyczynie i Michałkowie	cmentarz parafialny w Wierzchowicach	19 marca 2004			[109][110]
Pomnik pamięci ofiar ludobójstwa OUN i UPA	Cmentarz Rakowicki w Krakowie	maj 2004			[111]
„Pożoga Wołynia"	Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie	11 lipca 2004		(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0	[112]
Symboliczna mogiła ofiar z powiatu sokalskiego	cmentarz parafialny w Czarnej	1 listopada 2005			[113]
Pomnik pamięci Polaków którzy ponieśli śmierć z rąk OUN-UPA	cmentarz komunalny w Zielonej Górze	22 października 2006	Pomnik znajduje się na symbolicznej mogile		[114].
Pomnik Polaków zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Pieszyce, plac przy kościele św. Antoniego	11 listopada 2006			[115]
Pomnik – symboliczna mogiła Polaków zamordowanych przez OUN i UPA	cmentarz komunalny w Nidzicy	6 maja 2007			[116]
Pomnik Polaków pomordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Dzierżoniów	19 października 2007	Znajduje się na miejscowym cmentarzu		[117]
Pomnik w hołdzie Polakom mieszkańcom Wołynia i Kresów Płd.-Wsch.	Gorzów Wielkopolski	10 listopada 2008	Znajduje się na cmentarzu komunalnym. Oprócz ofiar OUN-UPA wymienia ofiary okupantów niemieckiego i sowieckiego.		[118]
Kamień Pamięci ofiarom ludobójstwa dokonanego przez OUN, UPA i SS Galizien	cmentarz komunalny w Głubczycach	24 września 2009			[119]
Pomnik ku czci ofiar ukraińskich nacjonalistów	cmentarz komunalny w Ustrzykach Dolnych	3 października 2009			[120]
Pomnik Ofiar Ludobójstwa na Kresach Wschodnich w Zielonej Górze	Zielona Góra (Łężyca)	14 października 2009	Tablice na pomniku wymieniają nazwiska ofiar z Gniłowód oraz z innych miejscowości na Kresach Wschodnich		[121]
Pomnik Pamięci Polaków pomordowanych na Kresach przez OUN-UPA	cmentarz katedralny w Sandomierzu	11 listopada 2009			[122]
Pomnik w hołdzie ofiarom ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA	Wilków	22 listopada 2009			[123]
Pomnik Pamięci ku czci zamordowanych duchownych	plac przy kościele pw. Matki Bożej Królowej Różańca Św. w Dzierżoniowie	6 grudnia 2009			[124]
Obeliski Martyrologii Narodu Polskiego	Świdnica	11 listopada 2010	Jeden z obelisków jest poświęcony Polakom zamordowanym przez nacjonalistów ukraińskich na Kresach		[125]
Krzyż Wołyński	Słupsk, cmentarz komunalny	6 maja 2011			[126]
Pomnik w hołdzie Polakom pomordowanym na Kresach, ofiarom ludobójstwa OUN UPA	Kłodzko, Park Strażacki	26 maja 2011			[127]
Pomnik pamięci Polaków pomordowanych na Kresach, ofiar ludobójstwa OUN-UPA	Chełm, skwer 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK	17 września 2011	Inskrypcja na pomniku wymienia braci Ukraińców, którzy za ratowanie Polaków zapłacili cenę najwyższą		[128]
Pomnik w Rękowie	cmentarz w Rękowie	22 października 2011	Pomnik poświęcono ofiarom zbrodni niemieckiej w Rudni Kęczyńskiej oraz ofiarom UPA z gminy Ludwipol		[129]
Pomnik w Ruszowie	Ruszów, skwer Zygmunta Jana Rumla	27 września 2012	Pomnik poświęcony ofiarom ukraińskich nacjonalistów OUN-UPA, bolszewików i niemieckich nazistów z Kresów Wschodnich		[130]
Pomnik ofiar rzezi wołyńskiej	Gromnik	czerwiec 2013			[131]
Pomnik ofiar ludobójstwa	Stary Cmentarz w Jarosławiu	czerwiec 2013			[132]
Pomnik ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich na Kresach przez OUN-UPA	Warszawa, Skwer Wołyński	11 lipca 2013	Odsłonięty podczas obchodów 70-lecia rzezi wołyńskiej przez Prezydenta Polski Bronisława Komorowskiego		[133]
Pomnik pamięci ofiar ludobójstwa na Kresach	Lubin	12 lipca 2013			[134]
Pomnik pamięci ofiar ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich	Nowa Sól	14 lipca 2013			[135]
Pomnik niewinnym ofiarom rzezi wołyńskiej	Park Kwitnąca Akacja w Trepczy	9 listopada 2013			[136][137]
Pomnik pomordowanych kapłanów rzymskokatolickich	Czerwona Woda	6 października 2014	Pierwszy w Polsce pomnik kapłanów – ofiar OUN i UPA. Przy pomniku posadzono Aleję Pamięci; każde drzewo symbolizuje jednego kapłana.		[138]
Pomnik w hołdzie ofiarom ludobójstwa na Kresach	Grudza	3 maja 2015	Inskrypcja na pomniku wymienia ludobójstwo banderowskie i stalinowskie		[139]
Pomnik- Aleja Drzew	Świętoszów	15 maja 2015	Poświęcony pamięci ponad 600 pracowników służby leśnej – ofiar OUN i UPA		[140]
Pomnik ofiar zbrodni w Puźnikach	Niemysłowice	12 lipca 2015	Pomnik znajduje się na placu przed kościołem. W kościele umieszczono tablicę z nazwiskami pomordowanych w Puźnikach.		[141]
Pomnik ofiar z Huciska i Miedziaków	Niezgoda	10 kwietnia 2016	Upamiętnia ofiary zbrodni w Hucisku i Miedziakach		[142]
Pomnik mieszkańców Lisznej zamordowanych przez UPA	Liszna	?	Pomnik ustanowiony na cmentarzu przy kościele św. Antoniego
Pomnik Polaków poległych podczas II wojny światowej oraz zamordowanych przez UPA	Honiatycze	?			[143]
Pomnik Ofiar Wołynia	Lublin	11 lipca 2018	Pomnik stanął na Skwerze Ofiar Wołynia przy ul. Głębokiej		[144]
Pamięci ofiar nacjonalistów ukraińskich w latach 1939-1947	Pomnik na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie	9 lutego 2019	Pomnik odsłonięto w rocznicę zbrodni w Parośli I, pierwszej z rzezi wołyńskich		[145]

Tablice

Opis tablicy	Lokalizacja	Data odsłonięcia	Uwagi	Ilustracja	Przypisy
Tablica pamięci	kościół parafialny w Dylągowej	?			[146]
Tablica pamięci ofiar z Czerwonogrodu i Nyrkowa	kościół w Lubszy	1975	Upamiętnia zbrodnię w Czerwonogrodzie		[26]
Trzy tablice poświęcone ofiarom wojny z Mariampola i parafii Mariampol	Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu	1991-1994	Tablice wymieniają ofiary poległe z rąk banderowców, Sowietów i Niemców. Jedna z tablic jest poświęcona ks. Marcinowi Bosakowi.		[147]
Tablica w hołdzie Polakom zamordowanym przez ukraińskich nacjonalistów	kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Kluczborku	13 marca 1993			[148]
Tablica pamięci pomordowanej ludności polskiej na Wołyniu oraz poległych żołnierzy samoobrony	Bazylika św. Brygidy w Gdańsku	11 lipca 1993	Tablica jako oprawców wymienia nacjonalistów ukraińskich oraz okupantów hitlerowskich i bolszewickich.		[100][149]
Tablica pamięci prof. Bolesława Jałowego	Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu	30 września 1993			[150]
Tablica pamięci pomordowanych kapłanów i obywateli polskich w latach 1939–1947	kościół św. Andrzeja Boboli w Londynie	7 listopada 1993			[151]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	Sanktuarium Matki Bożej Głogowieckiej w Głogowcu	5 września 1994	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	ściana katedry w Kaliszu	11 listopada 1994	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	kaplica cmentarna w Kole	1994	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci niewinnej ludności polskiej	kościół św. Teresy z Avila w Przemyślu	maj 1995			[153]
Tablica ku czci Polaków zamordowanych na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich	kościół parafialny w Głubczycach	11 lipca 1995			[154]
Tablica pamięci ofiar wojny z parafii Husiatyn	kościół parafialny w Obornikach Śląskich	1996	Inskrypcja wymienia m.in. zamordowanych przez zbrodniarzy z UPA		[155]
Tablica	kościół parafialny w Namysłowie	12 stycznia 1997			[156]
Tablica pamięci pomordowanych w Łozowej	kościół św. Trójcy w Gorzowie Śląskim	15 sierpnia 1997			[13]
Tablica w hołdzie Polakom z Kresów Wschodnich	kościół Ducha Świętego w Łodzi	maj 1998	Tablica wymienia ofiary NKWD i nacjonalistów ukraińskich.		[157]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych na Wołyniu i Kresach Płd.-Wsch.	bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie	21 maja 1998			[158][159]
Tablica pamięci gehenny Polaków z Kresów	kościół św. Teresy z Avila w Przemyślu	lipiec 1998			[160]
Tablica pamięci poległych i pomordowanych w miejscowościach powiatu buczackiego	Mała Bazylika we Wrocławiu	23 sierpnia 1998			[161]
Tablica pamięci 24 osób zamordowanych w Skorodyńcach	kościół Podwyższenia Krzyża w Sulikowie	17 września 1998			[162]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	kościół parafialny w Osuchowie	18 lipca 1999	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci ks. Stanisława Szczepankiewicza i innych pomordowanych mieszkańców Ihrowicy	kościół parafialny w Rakołupach	1999			[72]
Tablica pamięci	kościół w Goszczu	24 października 1999			[163]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski w Licheniu Starym	?	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci żołnierzy AK, BCh i samooobrony oraz ofiar zbrodni ludobójstwa OUN-UPA	kościół św. Jadwigi Królowej w Krakowie	24 września 2000			[164]
Tablica pamięci Weroniki Wąsik „Wery” zabitej przez UPA	katedra polowa Wojska Polskiego w Warszawie	15 października 2000			[165]
Tablica pamięci Michała Ignacego Krasickiego	kościół św. Teresy z Avila w Przemyślu	2001	Zabity przez nacjonalistów ukraińskich.		[166]
Tablica pamiątkowa ppor. AK Jana Adamki zabitego 5 marca 1945	kościół św. Jadwigi Królowej w Krakowie	24 listopada 2001			[167]
Tablica pamięci pomordowanych Polaków mieszkańców Wołynia i Polesia	Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu	13 stycznia 2002	Tablica wymienia ofiary hitlerowców – UPA – NKWD		[168]
Tablica pamięci ofiar zbrodni ludobójstwa ukraińskich nacjonalistów	przy kościele św. Katarzyny w Babicach	28 lutego 2002	Inskrypcja na tablicy wspomina 58. rocznicę zbrodni w Hucie Pieniackiej		[169]
Tablica ku czci i pamięci Polaków wymordowanych na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich	Kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Bydgoszczy	15 września 2002			[170]
Tablica pamięci ofiar z Hanaczowa	kościół św. Marii Magdaleny w Radzimowie	15 września 2002			[171]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych przez nacjonalistów ukraińskich	kościół św. Maksymiliana Kolbe w Gorzowie Wielkopolskim	13 października 2002			[172]
Tablica ku czci ofiar z Trójcy	cmentarz parafialny w Trójcy	27 października 2002	Tablica znajduje się na symbolicznej mogile		[173]
Tablica pamiątkowa	Kościół św. Barbary w Gliwicach	kwiecień 2003	Upamiętnia 60. rocznicę mordów ludności polskiej na Kresach Płd.-Wsch.		[174]
Tablica pamięci 21 zamordowanych mieszkańców Hinowic i Szumlan	kościół św. Jana Chrzciciela w Książu Śląskim		10 maja 2003		[175]
Tablica w hołdzie Polakom pomordowanym na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich	Kościół św. Jana Chrzciciela w Legnicy	11 maja 2003			[176]
Tablica pamięci ofiar zbrodni ludobójstwa popełnionych w Lipnikach i innych miejscach Wołynia	Konkatedra św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie	29 czerwca 2003			[177]
Tablica pamięci obrońców polskiej ludności poległych w walce z OUN-UPA	kościół św. Jacka w Warszawie	12 lipca 2003	Inskrypcja na tablicy wymienia żołnierzy AK, BCh, Szarych Szeregów, samoobrony i IB		[178]
Tablica pamięci obywateli polskich pomordowanych na Kresach przez ukraińskich nacjonalistów	kościół św. Jacka w Słupsku	27 lipca 2003			[179]
Tablica pamięci pomordowanych na Kresach przez OUN i UPA	kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Niemodlinie	20 sierpnia 2003			[83]
Tablica pamięci mieszkańców Korościatyna	Radwanowice	7 września 2003	Upamiętnia ofiary zbrodni w Korościatynie		[180]
Tablica pamięci pomordowanych oraz uchodźców przed terrorem i zagładą z rąk OUN-UPA	Warszawa, Krakowskie Przedmieście 64	16 września 2003			[181]
Tablica w hołdzie ofiarom ludobójstwa OUN-UPA	Rzeszów, fasada kościoła Św. Krzyża	19 września 2003			[182]
Tablica pamięci ofiar ludobójstwa OUN i UPA na Kresach	Kędzierzyn Koźle, ul. Piramowicza 30	17 listopada 2003			[183]
Tablica w hołdzie Polakom z Kresów poddanych czystkom etnicznym i deportacjom	Nysa, przy bazylice św. Jakuba i św. Agnieszki	30 listopada 2003			[184]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Bolesławiec	2004			[185]
Tablica pamięci ks. Władysława Żygiela zabitego 10 lutego 1944 w Bieniawie	kościół w Lubszy	15 lutego 2004			[186]
Tablica pamięci pomordowanych mieszkańców Korościatyna oraz ofiar ludobójstwa OUN-UPA na Kresach	kościół w Lwówku Śląskim	29 lutego 2004			[187]
Tablica pamięci zamordowanych w Podkamieniu i okolicy	kościół św. Wojciecha we Wrocławiu	14 marca 2004	Tablica znajduje się obok obrazu Matki Boskiej Różańcowej ewakuowanego z Podkamienia.		[188][189].
Tablica w hołdzie zamordowanym mieszkańcom powiatu tłumackiego	Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu	25 kwietnia 2004			[190]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych w Rumnie	plac przy kościele Trójcy Świętej w Przemyślu	4 czerwca 2004			[191]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych w powiatach sokalskim i rawskim	ściana kościoła parafialnego w Ustrzykach Dolnych	lipiec 2004			[192]
Tablica ku czci pomordowanych przez UPA na ziemi zbaraskiej i całym Podolu	kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Lubinie	11 lipca 2004			[193]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Gierałtów	11 lipca 2004			[194]
Tablica pamięci zamordowanych w Hucie Pieniackiej oraz proboszczów parafii Pieniaki	Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu	11 lipca 2004			[195]
Tablica pamięci poległych i pomordowanych w latach 1943-1945 oraz tych, którzy uciekli przed terrorem i zagładą	ściana kościoła św. Józefa w Inowrocławiu	18 lipca 2004			[196]
Tablica pamięci ofiar rzezi ukraińskiej w latach 1939–1947	Jasna Góra, Kaplica Pamięci Narodu Polskiego im. o. Kordeckiego	26 września 2004	Tablica według projektu Leonarda Duszeńki		[152]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych na Kresach przez OUN i UPA	kościół św. Jakuba w Toruniu	24 października 2004			[197]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	kościół parafialny w Czerwonej Wodzie	11 listopada 2004			[198]
Tablica w hołdzie Polakom zamordowanym na Kresach Wschodnich	Katowice, ściana kaplicy na cmentarzu komunalnym	14 marca 2005	Jako sprawców tablica wymienia „Armię Czerwoną, hitlerowców, OUN-UPA i NKWD"		[199]
Tablica pamięci ofiar z Huty Pieniackiej	Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski w Licheniu Starym	23 kwietnia 2005			[200]
Tablica pamięci ofiar na Kresach Wschodnich	Prabuty	3 maja 2005	Tablica wymienia ofiary ukraińskich nacjonalistów, NKWD i hitlerowców		[201].
Tablica pamięci Polaków pomordowanych na Wołyniu i Polesiu przez OUN i UPA	kościół Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Nidzicy	9 maja 2005			[202]
Tablica ku czci 42 Polaków pomordowanych w Skorodyńcach	kościół Miłosierdzia Bożego w Głogowie	25 czerwca 2005			[203]
Tablica pamięci ofiar z ziemi trembowelskiej	kościół św. Bonifacego we Wrocławiu	26 czerwca 2005			[204]
Tablica pamięci ofiar ludobójstwa OUN i UPA na Kresach	Siechnice	18 grudnia 2005			[205]
Tablica pamięci ofiar z Ihrowicy	cmentarz komunalny w Słupsku	24 grudnia 2005			[206]
Tablica pamięci zamordowanych księży wołyńskich	Kałków-Godów	3 maja 2006			[207]
Tablice ku czci ofiar ze wsi Byczkowce i Biały Potok	kościół Matki Boskiej Różańcowej w Nadolicach Wielkich	10 września 2006	Zastąpiły one drewniane tablice odsłonięte w 1993 r.		[208]
Tablica pamięci ofiar ludobójstwa	kościół św. Krzysztofa w Tychach	17 września 2006	Jako sprawców napis na tablicy wymienia ukraińskich banderowców i sowieckich komunistów		[115]
Tablica pamięci ofiar z parafii Stara Sól	kościół św. Jana Chrzciciela w Szczytnej	11 listopada 2006	Tablica wymienia także ofiary okupantów sowieckiego i niemieckiego		[209]
Tablica w hołdzie poległym żołnierzom podziemia z Kowalówki, Dobrowód i Sawałuszek	Mała Bazylika we Wrocławiu	27 maja 2007	Tablica wymienia także ofiary okupantów sowieckiego i niemieckiego		[210]
Tablica pamięci ofiar ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA	kościół św. Wojciecha w Legnicy	1 czerwca 2007			[211]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych a Kresach przez OUN i UPA	Fronton kaplicy cmentarnej w Mieszkowicach	1 listopada 2007			[212]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Legnica	12 listopada 2007	Tablica jest umieszczona na ścianie pamięci kaplicy na cmentarzu komunalnym		[213]
Tablica w hołdzie Polakom z Wołynia i Kresów Płd.-Wsch. pomordowanym przez ukraińskich nacjonalistów	Lublin, kościół bł. P.J. Frassatiego	2008			[58]
Tablica w hołdzie poległym żołnierzom PSZ oraz mieszkańcom Monasterzysk	Mała Bazylika we Wrocławiu	18 maja 2008	Tablica wymienia ofiary zbrodni niemieckich, sowieckich i UPA		[214]
Tablica pamięci kapłanów Wołynia, ofiar okupantów i ukraińskich nacjonalistów	kościół św. Józefa Rzemieślnika w Koszalinie	7 grudnia 2008	Tablica imiennie wymienia ks. Ludwika Wrodarczyka		[215]
Tablica pamięci ofiar zbrodni w Hucie Pieniackiej	kościół Matki Chrystusa i św. Jana w Strzelinia	2009			[216]
Tablica ku czci ofiar z Malechowa, Huciska Nienadowskiego i Łanowic	kościół Matki Boskiej Różańcowej w Nadolicach Wielkich	6 września 2009	Upamiętnia ofiary z powiatów sokalskiego, rawskiego i bieszczadzkiego		[217]
Tablica w hołdzie ofiarom ludobójstwa OUN-UPA na Kresach	Złotów, ściana zewnętrzna kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny	2010			[218]
Tablica pamięci Polaków i Ukraińców zamordowanych na Kresach przez ukraińskich nacjonalistów	Kielce, Kościół Garnizonowy	11 czerwca 2010			[219]
Tablica w hołdzie rodakom Wołynia i Kresów Południowo-Wschodnich	Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łodzi	wrzesień 2010	Tablica wymienia ofiary rzezi wołyńskiej oraz wywiezionych na Sybir i zamordowanych przez NKWD		[220]
Tablica Pamięci	Borów	11 listopada 2010	Tablica wymienia ofiary ludobójstwa OUN-UPA oraz Ukraińców, którzy udzielali schronienia Polakom		[221]
Tablica pamięci Polaków zamordowanych na Kresach przez OUN i UPA	Bazylika św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze	7 lipca 2013			[222]
Tablica pamiątkowa ku czci Petra Ilkowycza Bazyluka	cerkiew prawosławna w Butejkach	15 lipca 2011	Ukrainiec Petro Bazyluk ratował Polaków z rzezi wołyńskiej.		[223]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych przez ukraińskich nacjonalistów na Kresach	Bazylika św. Jana Apostoła w Oleśnicy	17 września 2013			[224]
Tablica pamięci Polaków pomordowanych na Kresach przez nacjonalistów ukraińskich członków OUN i UPA	Wałbrzych, kościół Św. Aniołów Stróżów	11 listopada 2013			[222]
Tablica upamiętniająca Polaków, ofiar zbrodni podczas II wojny światowej	Sanok, Gmach TG „Sokół”	16 maja 2015	Inskrypcja podaje: „Pamięci Polaków mieszkańców Lwowa i kresów południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej ofiar zbrodni niemieckich, sowieckich i nacjonalistów ukraińskich w latach II wojny światowej (...)”		[225].
Tablica pamięci ofiar ludobójstwa nacjonalistów ukraińskich z Kresów Wschodnich	Gubin	11 czerwca 2016			[226]
Tablica pamięci na cmentarzu w Miechowie, woj. dolnośląskie	Miechów	18 lutego 2018	Upamiętnienie ofiar ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA dnia 17-18 lutego 1943 w Ludwikówce i w latach 1939-1947 Kresach Wschodnich II RP.		[227][228][229][230] [231][232]

Zobacz też

• Pamięć o zbrodniach OUN i UPA

Przypisy

Bibliografia

• Leon Karłowicz, Leon Popek: Świadkowie oskarżają. Okrutna przestroga, część III. Lublin: Polihymnia, 2013. ISBN 978-83-7847-117-2.
• Szczepan Siekierka, Henryk Komański: Przewodnik – pomniki, tablice pamięci i mogiły na terenie obecnej Polski ofiar ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN i tzw. UPA 1939–1947. Wrocław: Jakopol, 2007. ISBN 978-83-926476-0-7.