Pomniki w Toruniu

Pomnik w Toruniu
	; Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Typ pomnika	rzeźby, kamienie pamiątkowe, tablice, instalacje artystyczne i inne
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Pomnik w Toruniu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik w Toruniu
	53°01′20″N 18°36′40″E/53,022222 18,611111

Pomniki w Toruniu – rzeźby, kamienie pamiątkowe, tablice oraz instalacje artystyczne znajdujące się w Toruniu.

Charakterystyka

Toruń prastary gród Kopernika i miasto o bogatej historii oraz dziedzictwie kulturowym, zachowuje pamięć o ważnych wydarzeniach ze swojej przeszłości oraz upamiętnia wyjątkowe postaci z nią związane, czego wyrazem są liczne pomniki, tablice i instalacje artystyczne^[1].

Najbardziej znanym i charakterystycznym jest stojący w samym centrum miasta, czyli na Rynku Staromiejskim pomnik najsłynniejszego torunianina – Mikołaja Kopernika^[2].

Podział

Pomniki w Toruniu dzielą się na następujące grupy^[3]^[4]:

Pomniki i popiersie
Zespoły pomnikowe i obeliski
Kamienie pamiątkowe
Instalacje artystyczne
Sakralne
Miejsca Pamięci Narodowej

Statystyka

Liczba pomników w Toruniu (stan z 2020 roku)^[5]:

Pomniki i popiersia

Pomniki i popiersia osób związanych z historią kraju i regionu^[6]^[7]^[8]:

Postać	Dzielnica	Miejsce	Rok osłonięcia	Autor	Zdjęcie	Zabytek
Mikołaj Kopernik	Zespół Staromiejski	Południowo-wschodni narożnik Rynku Staromiejskiego	1853	Christian Friedrich Tieck
Christoph Daniel Janitzen	Bielany	ul. Źródlana^[9]	1899^[9]	nieznany (prawdopodobnie lokalny kamieniarz lub rzeźbiarz)^[9]
Józef Bem	Jakubskie Przedmieście	Na terenie CSAiU	11 października 1959^[10]	Edmund Matuszak^[10]
Samuel Bogumił Linde	Bydgoskie Przedmieście	Przed gmachem Książnicy Kopernikańskiej	1976	Witold Marciniak
Ludwik Rydygier	Bielany	Przed gmachem Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera	1978	Jerzy Michał Rosa
Stanisław Moniuszko	Bydgoskie Przedmieście	U zbiegu ulic Bydgoskiej i Chopina	1986	Rajmund Gruszczyński
Józef Piłsudski	Centrum	Park 100-lecia Powrotu Torunia do Wolnej Polski	2000	Stanisław Szwechowiak, Bruno Wandtke
Jan Paweł II	Zespół Staromiejski	Na placu przy bazylice katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty	2000	Radosław Ociepa	(c) I, Karolchelm, CC-BY-SA-3.0
Ludwik Kolankowski	Bielany	Przed budynkiem Wydziału Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika	2001	Monika Smuczyńska
Jan Paweł II	Starotoruńskie Przedmieście	Przed gmachem Akademii Kultury Społecznej i Medialnej	2006	Georgina FariasDar, dar Polonii Ameryki Południowej
ks. Stefan Wincenty Frelichowski	Bydgoskie Przedmieście	Przed gmachem Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Toruńskiej	2007	Kazimierz Gustaw Zemła
Jan Paweł II	Centrum	W okolicy gmachu Centrum Sztuki Współczesnej	2007	Stanisław Radwański
Władysław Raczkiewicz	Centrum	Przed gmachem Urzędu Marszałkowskiego	2010	Zbigniew Mikielewicz
Jan Paweł II	Wrzosy	Przed kościołem pw. św. Antoniego	2010	Zbigniew Mikielewicz
ks. Jerzy Popiełuszko	Centrum	W okolicy mostu drogowego im. Józefa Piłsudskiego	2011	Kazimierz Gustaw Zemła
Józef Haller	Centrum	U zbiegu ulicy Piastowskiej i placu św. Katarzyny	2012	Andrzej Borcza
Henryk Sienkiewicz	Bydgoskie Przedmieście	Przed Centrum Dialogu im. Jana Pawła II, pl. Frelichowskiego 1	2012	Kazimierz Gustaw Zemła
Elżbieta Zawacka	Zespół Staromiejski	Przed Archiwum i Muzeum Pomorskim Armii Krajowej	2014	Tadeusz Porębski
Jan Paweł II	Koniuchy	Przed budynkiem Radia Maryja	2014	Giennadij Jerszow
Stefan Wyszyński	Mokre	Przed kościołem Chrystusa Króla	2017

Zespoły pomnikowe, obeliski

Pomniki, zespoły pomnikowe, obeliski oraz inne formy upamiętnienia ważnych wydarzeń w dziejach historii miasta

Nazwa	Dzielnica	Miejsce	Data osłonięcia	Autor	Dyslokacja	Uwagi	Zdjęcie	Zabytek
Żołnierzy Bawarskich	Chełmińskie Przedmieście	w pobliżu Zespołu Szkół Technicznych przy ul. Legionów^[11]	26 maja 1888^[9]	Reinecki^[11]	2003^[12]	Upamiętnia blisko tysiąc żołnierzy bawarskich, którzy zginęli i zmarli podczas obrony Torunia w 1813 roku^[11]
Chwalebne kamienie	Barbarka	U zbiegu ulic Barbarka i Polnej	1919		Brak	Cel jego powstania i symbolika nie zostały jednoznacznie wyjaśnione
Dzieci Polskie Matce Polski	Wrzosy	przy ulicy Pawiej^[13]	25 maja 1933^[13]		W październiku 1939 został zniszczony, w 1947 roku odbudowany^[14]	Z okazji siedemsetnej rocznicy nadania Toruniowi praw miejskich^[14]
ku czci pomordowanych pracowników młyna	Mokre	W sąsiedztwie dawnego Młyna Richtera	1967	Ryszard Kaczor	Brak	Upamiętnia zamordowanych w 1941 roku pracowników toruńskiego młyna
Kotwica	Centrum	Bulwar Filadelfijski	1972		Brak	Upamiętnia istnienie w latach międzywojennych Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu
Artylerii Polskiej	Centrum	Plac Artylerii Polskiej	1972	Henryk Siwicki	Brak	Upamiętnia polskich artylerzystów z armii Księstwa Warszawskiego, którzy walczyli w obronie Torunia w 1809 i 1813 roku
„De revolutionibus”	Bielany	Pomiędzy siedzibą Rektoratu Uniwerystetu Mikołaja Kopernika a Aulą Uniwersytecką^[15]	1973^[15]	prof. Witold Marciniak^[15]	Brak	Z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika
Helios	Centrum	Plac Rapackiego	1973	Józef Kopczyński	Brak	Z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika
Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu	Centrum	W sąsiedztwie dworca kolejowego Toruń Miasto	1976	Michał Rosa	Brak	Upamiętnia toruńskich kolejarzy
Policji Toruńskiej	Mokre	W sąsiedztwie Komendy Miejskiej Policji	1978	Henryk Siwicki	Brak	Upamiętnia toruńskich policjantów
Artylerii Polskiej	Centrum	Na placu Towarzystwa Miłośników Torunia	1980	Franciszek Duszeńko	2015	Upamiętnia toruńskich artylerzystów oraz Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Rakietowych i Artylerii w Toruniu
Pomnik Lotników Toruńskich	Bielany	Lotnisko Toruń	1985		Brak	Upamiętnia toruńskich lotników
ku czci ofiar członków grupy oporu	Bielany	Fort VIII Twierdzy Toruń	koniec lat 80.		Brak	Upamiętnia członków toruńskich organizacji konspiracyjnych działających w latach 1939–1945
Stefan Łaszewski	Zespół Staromiejski	Przy gmachu Collegium Maius UMK (dawny Urząd Wojewódzki Pomorski)	1997		W 1939 został zniszczony, po wojnie odbudowany	Upamiętnia pierwszego wojewodę pomorskiego II Rzeczypospolitej
Pomnik Dar Miasta Czadca	Centrum	Aleja Solidarności	2000	Josef Mundier	Brak	Upamiętnia współpracę Torunia ze słowackim miastem Czadca
Pomnik Pamięci Ofiar Barbarki	Barbarka	Cmentarz Ofiar Hitleryzmu	2009	Marian Molenda	Brak	Ku czci pomordowanych w czasie II wojny światowej mieszkańców Torunia i województwa pomorskiego
Pomnik Żołnierzy Wyklętych	Centrum	Aleja Solidarności	2014	Tadeusz Antoni Wojtasik	Brak	Upamiętnia żołnierzy wyklętych
Pomnik Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939	Centrum	Park Pamięci	2018	Zbigniew Mikielewicz	Brak	Ku czci mieszkańców przedwojennego województwa pomorskiego zamordowanych przez okupantów niemieckich jesienią 1939 roku w ramach tzw. akcji „Inteligencja”
Pomnik Żołnierzy Wojsk Balonowych	Bydgoskie Przedmieście	Park Miejski	2020	Maciej Jagodziński-Jagenmeer	W 1939 został zniszczony, po wojnie odbudowany	Ku czci żołnierzy wojsk balonowych, którzy polegli w latach 1918–1920

Instalacje artystyczne

Instalacja artystyczna	Informacje o treści dzieła	Miejsce	Rok osłonięcia	Autor	Zdjęcie
Filuś	Upamiętnia popularnego rysownika Zbigniewa Lengrena, „ojca” rysunkowych historyjek o profesorze Filutku i jego piesku Filusiu zamieszczanych na ostatniej stronie tygodnika „Przekrój”	Przy ulicy Chełmińskiej w bliskim sąsiedztwie Rynku Staromiejskiego	2005	Zbigniew Mikielewicz
Pawlak i Kargul	Poświęcony polskiej kinematografii oraz bohaterom kultowej "trylogii zabużańskiej" S. Chęcińskiego	Przed kinem Cinema City	2006	Zbigniew Mikielewicz
Osioł	Nawiązuje do historycznego pręgierza, narzędzia tortur w średniowieczu	Przy Rynku Staromiejskim u zbiegu z ulicą Żeglarską	2007	Karol Furyk, Małgorzata Więcławska
Wózek	Upamiętniający kręcony w Toruniu film Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego „Prawo i pięść”	Rynek Nowomiejski	2008	Karol Furyk, Małgorzata Więcławska
Planetoida – Toruń	Upamiętnia Międzynarodowy Rok Astronomii 2009	Skwer Lucjana Broniewicza	2009	Paulina Kaczor-Paczkowska
Toruńska Piernikarka	Nawiązuje do otwarcia w 1751 roku największej ówczesnej fabryki pierników Gustawa Weesego	U zbiegu ulic Małe Garbary i Królowej Jadwigi	2011	Tadeusz Porębski
Toruńska Przekupka	Jeden z elementów realizowanego w Toruniu projektu „Hanza nad Wisłą”	Rynek Nowomiejski	2011	Aneta Jagodzińska, Maciej Jagodziński

Sakralne

Postać	Dzielnica	Miejsce	Rok osłonięcia	Autor	Zdjęcie	Zabytek
Golgota	Podgórz	Cmentarz św. św. Piotra i Pawła	1911	Julian Wyrzykowski
św. Józef	Bielany	Plac przed klasztorem oo. redemptorystów	lata 20. XX w.
Grota Maryjna	Mokre	Park przed kościołem Chrystusa Króla	1956
Chrystus Król	Bielany	Przed gmachem Rektoratu Akademii Kultury Społecznej i Medialnej	1997	Czesław Dźwigaj
Madonna	Centrum	Przed kościołem garnizonowym pw. św. Katarzyny	2007	Krzysztof Mazur	(c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0
Matka Boża Oczekująca	Barbarka	Szkoła Leśna	2020	Stanisław Stopyra
św. Franciszek	Podgórz	skwer przed klasztorem ojców franciszkanów	2021

Pomniki nieistniejące


Nazwa	Rozebrany
Kolumna Maryjna	1817
Pomnik Wilhelma I	1919
Pomnik Poległych	1920
Pomnik Pruskiego Wojaka (wówczas w granicach Podgórza)	1920^[16]
Pomnik Ottona von Bismarcka	1926
Pomnik 63. Pułku Piechoty	1939
Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej	1997
Tablica Juliana Nowickiego	2012

Przypisy

↑ Toruński Serwis Turystyczny. turystyka.torun.pl. (pol.).
↑ Pomnik Mikołaja Kopernika | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2019-01-08] .
↑ Toruń – pomniki, www.torun.webd.pl [dostęp 2019-01-08] .
↑ Pomniki, rzeźby Toruń, pomnik w Toruniu, godziny otwarcia, dojazd, www.nocowanie.pl [dostęp 2019-01-08] .
↑ Pomniki w Toruniu – Atrakcje Torunia – Przewodnik po Toruniu | Toruń Tour Toruński Portal Turystyczny, Toruński Portal Turystyczny [dostęp 2019-01-08] (pol.).
↑ Odsłonięcie pomnika gen. prof. Elżbiety Zawackiej | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-01-07] .
↑ Marianna Popiełuszko przy pomniku swego syna – dzieje.pl, dzieje.pl [dostęp 2016-01-07] .
↑ Pierwszy w Polsce pomnik Władysława Raczkiewicza odsłoniety zostanie w Toruniu, torun.naszemiasto.pl, 23 października 2010 [dostęp 2016-01-07] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 26.
↑ ^a ^b ^c Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 16.
↑ Pomnik Bawarczyków po renowacji | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-01-07] .
↑ ^a ^b Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 20.
↑ ^a ^b Pomnik Dzieci Polskie Matce Polski. toruntour.pl. [dostęp 2022-10-27].
↑ ^a ^b ^c Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 36.
↑ Dziś w Albumie przedstawiamy mało znane dzieje podgórskiego pomnika ku czci poległych za ojczyznę pruskich żołnierzy. plus.nowosci.com.pl, 2018-08-25. [dostęp 2022-10-09].

Bibliografia

Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski: Pomniki Torunia. Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002. ISBN 83-87768-85-5.

[1] Toruński Serwis Turystyczny. turystyka.torun.pl. (pol.).

[2] Pomnik Mikołaja Kopernika | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2019-01-08] .

[3] Toruń – pomniki, www.torun.webd.pl [dostęp 2019-01-08] .

[4] Pomniki, rzeźby Toruń, pomnik w Toruniu, godziny otwarcia, dojazd, www.nocowanie.pl [dostęp 2019-01-08] .

[5] Pomniki w Toruniu – Atrakcje Torunia – Przewodnik po Toruniu | Toruń Tour Toruński Portal Turystyczny, Toruński Portal Turystyczny [dostęp 2019-01-08] (pol.).

[6] Odsłonięcie pomnika gen. prof. Elżbiety Zawackiej | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-01-07] .

[7] Marianna Popiełuszko przy pomniku swego syna – dzieje.pl, dzieje.pl [dostęp 2016-01-07] .

[8] Pierwszy w Polsce pomnik Władysława Raczkiewicza odsłoniety zostanie w Toruniu, torun.naszemiasto.pl, 23 października 2010 [dostęp 2016-01-07] (pol.).

[CITEREFZiółkiewiczPaczuski200217-9] Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 17.

[CITEREFZiółkiewiczPaczuski200226-10] Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 26.

[CITEREFZiółkiewiczPaczuski200216-11] Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 16.

[12] Pomnik Bawarczyków po renowacji | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-01-07] .

[CITEREFZiółkiewiczPaczuski200220-13] Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 20.

[dzieci_polskie-14] Pomnik Dzieci Polskie Matce Polski. toruntour.pl. [dostęp 2022-10-27].

[CITEREFZiółkiewiczPaczuski200236-15] Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 36.

[16] Dziś w Albumie przedstawiamy mało znane dzieje podgórskiego pomnika ku czci poległych za ojczyznę pruskich żołnierzy. plus.nowosci.com.pl, 2018-08-25. [dostęp 2022-10-09].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Historia	historia kalendarium kalendarium UMK kalendarium diecezji
Geografia i turystyka	podział administracyjny turystyka zabytki hotele powodzie i regulacja Wisły parki i tereny zielone Ogród Zoobotaniczny pomniki przyrody Kępa Bazarowa spichrze mury twierdza pomniki kościoły cmentarze
Kultura i oświata	kultura sztuka edukacja kina teatry muzea festiwale uczelnie Szkoła Leśna archiwa biblioteki
Polityka	burmistrzowie i prezydenci flaga herb hejnał konsulaty opieka zdrowotna bezpieczeństwo publiczne
Gospodarka	gospodarka park technologiczny II park technologiczny
Transport	transport kolejowy rowerowy rzeczny mosty i wiadukty
Pozostałe	klimat ludność media religia sport honorowi obywatele wojsko

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne