Poraj (wieś w województwie śląskim)

Poraj

wieś
Zbiornik Poraj
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	myszkowski
Gmina	Poraj
Liczba ludności (2022)	4156[1]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-360[2]
Tablice rejestracyjne	SMY
SIMC	0143225
Położenie na mapie gminy Poraj Poraj
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Poraj
Położenie na mapie województwa śląskiego Poraj
Położenie na mapie powiatu myszkowskiego Poraj
50°40′44″N 19°12′58″E/50,678889 19,216111

Poraj – wieś gminna w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, siedziba gminy Poraj. Szlachecka, jurajska miejscowość o charakterze turystycznym.

Położenie

Poraj położony jest w Obniżeniu Górnej Warty, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, która jest częścią Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. W latach 1957–1978 zbudowano zaporę na Warcie tworząc Zalew Porajski. Przez Poraj przebiega droga wojewódzka nr 791 Trzebinia-Kolonia Poczesna oraz linia kolejowa nr 1 Warszawa-Katowice. W miejscowości znajduje się dworzec kolejowy.

Historia

Poraj po raz pierwszy pojawił się w źródłach historycznych w roku 1496, kiedy starosta krzepicki Stanisław z Kurozwęk z polecenia króla Jana Olbrachta założył w małej osadzie stadninę koni. Osada przyjęła nazwę od herbu Poraj Stanisława z Kurozwęk, syn Dobiesława Kurozwęckiego, wojewody lubelskiego. W roku 1556 za panowania króla Zygmunta II Augusta założono pierwszy w Polsce szlak pocztowy z Krakowa do Krzepic przez Olkusz, Koziegłowy, Częstochowę. W Poraju została założona stanica wymiany koni pocztowych. W 1846 roku wybudowano stację Poraj w ramach budowy kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1862 roku założono pocztę. W 1913 roku została założona Ochotnicza Straż Pożarna (remiza strażacka znajduje się przy ulicy Józefa Piłsudskiego 7). W 1920 roku utworzono gminę Poraj. Do 1925 roku Poraj był siedzibą gminy Choroń. Do 1 września 1927 roku Poraj należał do powiatu będzińskiego, następnie do powiatu zawierciańskiego. W czasie II wojny światowej Niemcy nazywali miejscowość „Porwalde”. 17 stycznia 1945 r. z Poraja wycofały się wojska niemieckie, a następnego dnia do Poraja wkroczyła Armia Czerwona.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.

Pałacyk przedsiębiorcy Wacława Koniecznego z lat 30. XX wieku, obecnie Gminny Ośrodek Kultury

Gospodarka

Na początku XIX wieku w Poraju znajdowały się kopalnie rud żelaza spółki „Modrzejów-B.Hantke” Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. w Konopiskach. W 1920 roku w funkcjonowała kopalnia „Młynek” należąca do Towarzystwa Akcyjnego „Huta Bankowa” w Borku. Po II wojnie światowej powstają fabryki okuć budowlanych, wózków dziecięcych, włókiennicze i inne. Wybudowano 9 bloków mieszkalnych dla pracowników kopalni rud żelaza. Obecnie we wsi znajdują się między innymi siedziby: przedsiębiorstwa Złomrex, przedsiębiorstw tekstylnych Polontex, Chemeks oraz Galtex.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa – utworzona wraz z wybudowaniem kościoła w 1932 roku z inicjatywy ks. Kańtocha;
• Świadkowie Jehowy:
  • dwa zbory: Poraj-Południe, Poraj-Północ (Sala Królestwa ul. Jasna 18)^[3].

Szkoła Podstawowa im. kpt. L. Teligi

Oświata

Pierwsza szkoła została utworzona z inicjatywy Macierzy Szkolnej w 1905 roku. W 1918 roku spółka „B. Hantke” Bernarda Hantkego zorganizowała czterooddziałową szkołę. 8 stycznia 1922 roku otwarto Publiczną Szkołę Powszechną. W roku 1938 powstał Komitet Budowy Szkoły. Po kampanii wrześniowej nauczanie reaktywowano 25 września 1939 r. 20 lipca 1940 roku zamknięto szkoły w całym powiecie. Szkołę w Poraju ponownie otworzono 2 maja 1942. W latach 1947–1951 oddano do użytku nowy budynek szkoły. W 1988 roku Szkole Podstawowej nadano imię kpt. Leonida Teligi.

Placówki oświatowe

• Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół Gminy Poraj
• Szkoła Podstawowa im. kpt. Leonida Teligi w Poraju
• Samorządowe Przedszkole Publiczne w Poraju „Leśne Skrzaty”

Pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego i poległym w wojnie 1920 roku

Sport i turystyka

W Poraju istnieje klub piłkarski LKS Polonia Poraj, założony 11 lipca 1977 roku. W 2022 roku powstał klub sportowy pod nazwą Warta Poraj^[4].

• Przez wieś przebiegają szlaki rowerowe:

Szlak Dębowcówka, Częstochowa Kręciwilk – Poraj

Szlak Cisów, Poraj – Huta Stara

• oraz szlaki piesze:

Szlak Zamonitu, Poraj – Ząbkowice

Szlak Choroński, Jastrząb – Olsztyn

Zalew Porajski jest rajem dla wędkarzy, żeglarzy, jest miejscem wypoczynku i rekreacji. Znajdują się tu ośrodki: Klub wodny „Enif” założony w 1953 roku, Yacht Club „Zeffir-Drakkar”, Rybaczówka PZW. Nad zalewem znajduje się dawny ośrodek wypoczynkowy Huty Częstochowa „Leśna Radość”.

Dworzec kolejowy

Komunikacja

Linie kolejowe

• Linia kolejowa nr 1: Warszawa – Katowice

Drogi

• Droga wojewódzka nr 791: Trzebinia – Kolonia Poczesna

Związani z Porajem

• Janusz Gniatkowski
• Krystyna Maciejewska
• Witold Giersz

Przypisy

Bibliografia

• Historia Poraja na stronie gminy. ugporaj.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].
• Historia Szkoły Podstawowej w Poraju