Port morski Szczecin

Port morski w Szczecinie
Ilustracja
Rejon przeładunków drobnicowych w szczecińskim porcie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Szczecin

Typ portu

morsko-rzeczny, handlowy

Dawne nazwy

Hafen von Stettin

Adres bosmanatu

ul. Jana z Kolna 9,
71-603 Szczecin

Obroty ładunkowe (2018)

9362,0 tys. ton[1]

Liczba nabrzeży

103

Długość nabrzeży

23 380 m

Dopuszczalne zanurzenie

9,15 m

Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Port morski w Szczecinie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Port morski w Szczecinie”
Ziemia53°25′33″N 14°34′35″E/53,425833 14,576389
Strona portu
Rejon przeładunków masowych w szczecińskim porcie

Port morski Szczecin – handlowy port morski i rzeczny w woj. zachodniopomorskim w Szczecinie, usytuowany nad Odrą i kanałami osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka, w Dolinie Dolnej Odry.

Port obsługuje transporty ładunków drobnicowych – w tym kontenery, wyroby hutnicze i ładunki wielkogabarytowe, jak i ładunków masowych – suchych i płynnych.
Razem z portem w Świnoujściu tworzy największy kompleks portowy na południowym Bałtyku położony u ujścia Odry. Oba porty oferują także usługi przeładunkowo-składowe dla towarów rolno-spożywczych. Obroty ładunkowe zespołu portowego Szczecin-Świnoujście w 2015 r. wynosiły 23 174,4 tys. ton.

W polskim prawodawstwie porty morskie w Szczecinie i Świnoujściu są portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej[2].

Porty morskie w Szczecinie i Świnoujściu leżą na najkrótszej trasie przebiegającej ze Skandynawii do Europy Środkowej i Południowej, mają status portów bazowych sieci TEN-T i stanowią integralne ogniwa międzynarodowego korytarza transportowego Bałtyk–Adriatyk (tzw. Korytarz Szczeciński oś Szczecin-Świnoujście–Poznań–Wrocław–Ostrawa). Od strony lądu porty w Szczecinie i Świnoujściu skomunikowane są infrastrukturą transportu drogowego (DK 3/S3, A6), kolejowego (CE 59, E59) oraz wodnego – śródlądowego (E30).

Położenie

Port morski Szczecin jest położony w zachodniej części woj. zachodniopomorskiego, w środkowej części Szczecina, w dzielnicy Śródmieście.

Znajduje się w odległości ok. 37 Mm (68 km) na południe od Zatoki Pomorskiej[3] i ok. 6 Mm (11 km) od Zalewu Szczecińskiego[4].

Port morski Szczecin jest usytuowany nad Odrą i kanałami osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka. Położony jest w zachodniej części Pobrzeża Szczecińskiego, w północnej części Doliny Dolnej Odry na Międzyodrzu. W skład portu wchodzą akweny będące odgałęzieniami Odry i kanałami: Przekop Mieleński, Kanał Grabowski, Duńczyca, Kanał Wrocławski, Parnica, Kanał Dębicki oraz jezioro Dąbie.

Odcinek Odry pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu morskiego Szczecin ma status morskich wód wewnętrznych[5], a granice portu morskiego zostały określone przez Ministra Żeglugi w 1957 roku[6].

Podejście do portu od północy odbywa się torem wodnym Świnoujście–Szczecin, a wejście na obszar portu następuje po minięciu Wyspy Żurawiej, leżącej na północ od wyspy Dębina.

Granicę portu stanowią[7]:

  • od północy (Kanał Skolwiński), teren portu rozciąga się ok. 6 mil wzdłuż brzegów rzeki Odry do Trasy Zamkowej;
  • południowa granica portu – Parnica i baseny na południowym końcu Przekopu Mieleńskiego na Zaleskich Łęgach;
  • granica wschodnia od nabrzeża Regalica na Regalicy, wschodni brzeg Przekopu Mieleńskiego i rzeki Odry na północ do końca wyspy Dębiny.

Eksploatowane tereny portowe obejmują zachodni brzeg rzeki Odry od Wyspy Żurawiej do Śródmieścia oraz odgałęzienia rzeki: Parnicę i Duńczycę.

Panorama portu Szczecin wykonana z punktu widokowego na Muzeum Morskim w czasie Dni Morza
Panorama portu Szczecin wykonana z punktu widokowego na Muzeum Morskim w czasie Dni Morza

Działalność

Port morski w Szczecinie jest największym portem rzecznym w zlewni Odry, do której należą takie duże rzeki jak Warta, Noteć czy Nysa Łużycka. Według ustawy o obszarach morskich, port morski w Szczecinie należy do portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej[8].

Połączenie portu w Szczecinie z Morzem Bałtyckim poprzez tor wodny i port morski Świnoujście, a także położenie geograficzne obu portów spowodowało, że są one ze sobą związane gospodarczo tworząc zespół portów. Porty te są zarządzane przez spółkę akcyjną użyteczności publicznej – Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście.

Zespół portów morskich Szczecin i Świnoujście stanowi najbliższe duże zaplecze gospodarki morskiej dla obszaru zachodniej i południowo-zachodniej Polski, które skupia istotne obszary przemysłowe kraju, takie jak: Górnośląski Okręg Przemysłowy, aglomeracja wrocławska i aglomeracja poznańska. Duże znaczenie dla portu w Szczecinie ma także położenie blisko Niemiec, a przede wszystkim Berlina, odległego o 140 km od Szczecina. Ponadto od wielu lat porty morskie Szczecin i Świnoujście są dla Czech i Słowacji portami tranzytowymi o największym znaczeniu[3].

Obroty ładunkowe portu Szczecin (2015)[9]
Grupy ładunkówObroty [tys. ton]%
Drobnica11 264,649%
Węgiel i koks3 119,813%
Zboże1 743,916%
Rudy1 851,97%
Ropa i przetwory naftowe1 738,97%
Drewno14,30,6%
Inne masowe3 451,014%
Razem (Σ)23 174,4
Przeładunki kontenerów TEU (20')87 784,0


Port obsługuje wycieczkowce rzeczne, a także pełnomorskie. Do portu zawijają regularnie towarowe linie żeglugowe z Danii, Estonia, Finlandii, Holandii, Irlandii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Rosji, Wielkiej Brytanii[10]. Port obsługuje armatorów z całego świata, a jest portem macierzystym dwóch dużych: Polskiej Żeglugi Morskiej i Euroafrica.

Największym przedsiębiorstwem produkcyjnym w porcie była Stocznia Szczecińska Nowa, która w 2005 roku zatrudniała ok. 5300 pracowników własnych oraz ok. 1500 pracowników firm podwykonawczych[11].

W 2009 r. w porcie działało 8 chłodni składowych, które specjalizowały się głównie w składowaniu ryby mrożonej. Dwie spośród nich znajdują się na obszarze portu, tj. Chłodnia Szczecińska oraz Centrum Logistyczne „Gryf”. Oferują one powierzchnię z możliwością składowania łącznie do 23,5 tys. ton towarów[12][13].

Ruch graniczny w porcie jest obsługiwany przez morskie przejście graniczne Szczecin.

Warunki nawigacyjne

Kapitanat Portu Szczecin

Statki pełnomorskie płynące do portu Szczecin przepływają najpierw przez port morski Świnoujście, a następnie wykorzystują łączący oba porty tor wodny Świnoujście–Szczecin. Tor przechodzi przez cieśninę Świnę, Kanał Piastowski, Zalew Szczeciński i północny odcinek rzeki Odry.

Długość całkowita statków wchodzących i wychodzących z portu Szczecin nie może przekraczać 215 m, a szerokość całkowita 31 m. Zanurzenie statków wchodzących i wychodzących z portu nie może przekraczać 9,15 m przy długości całkowitej do 160 m[14]. Wchodzić do portu i być obsłużone mogą statki o parametrach 61 tys. ton nośności. W uzasadnionych przypadkach, przy zachowaniu szczególnych reżimów, otrzymują zgodę na wejście lub wyjście z portu statki o parametrach przekraczających dopuszczalne.

Nie występują tu pływy, a obszar portu jest wolny od zalodzenia zwykle przez cały rok. Tylko przedłużające się i silne mrozy mogą skutkować tworzeniem się lodu, lecz wtedy kanały i baseny portowe są udrażniane przez lodołamacze[15].

Ruchem statków nadzoruje i kieruje Kapitanat Portu Szczecin, a infrastrukturą portową administruje Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. Za utrzymanie urządzeń nawigacyjnych toru wodnego Świnoujście–Szczecin i zespołu portowego odpowiada Urząd Morski w Szczecinie (Baza Oznakowania Nawigacyjnego)[16].

W porcie morskim Szczecin działa system kontroli ruchu statków VTS. Z systemu mają obowiązek korzystać jednostki znajdujące się lub zamierzające wpłynąć na obszar VTS Szczecin, których długość statku lub zespołu holowniczego (bądź pchanego) wynosi więcej niż 20 m, a także statki z ładunkiem niebezpiecznym i statki przewożące pasażerów w celu zarobkowym[17].

Infrastruktura portowa

Dźwigi portowe

Całkowita długość nabrzeży w porcie Szczecin wynosi 23 380 m, z czego 19 833 m nadawało się do eksploatacji. Łączna długość nabrzeży o głębokości powyżej 10,9 m nadających się do eksploatacji wynosiła 1374 m. Całkowita długość nabrzeży przeładunkowych nadających się do eksploatacji wynosiła 14 596 m[18].

Port morski Szczecin ma 103 nazwane nabrzeża[19][20][21]: Huty, Cementowe, Fosforowe, Południowe, Fosforowe Dalby, Snop, Bunkrowe, Huk, Żeglugowy Basen, Hydrograficzne, BTP, BON, Mak, Jachtowy Basen, Golęcińskie, Oko, Oko Basen, Cal, Drab II, Młyński Basen, Drab III, Warsztatowy Basen, Warsztatowe, Promowy Basen, Wulkan, Drzetowskie Północne, Drzetowskie Południowe, Odra Stare, Odra Nowe, Wrocławskie, Warszawskie, Radomskie, Kieleckie, Gdyńskie, Gdańskie, Przydekowe, Kaszubskie, Łańcuchowe, Mazowieckie, Wyposażeniowe, Gnieźnieńskie, Krakowskie, Arsenał, Kapitanatu, Pasażerskie, Bulwar Chrobrego, Wieleckie, Starówka, Bułgarskie, Tureckie, Rosyjskie, Kubańskie, Jugosłowiańskie, Albańskie, Greckie, Egipskie, Rumuńskie, Węgierskie, Polskie, Angielskie, Belgijskie, Holenderskie, Luksemburskie, Zbożowe, Niemieckie, Słowackie, Czeskie, Spółdzielcze, Fińskie, Ciche, PRCiP, Przemysłowe, Farblak, Remontowe, PRO, Nowe, Elektrowni, CPN-3, Parnickie, Naftowe, CPN-1, Sosnowieckie, Kokschemii, Opolskie, Dolnośląskie, Noteckie, Gorzowskie, Drawskie, Górnośląskie, Poznańskie, Toruńskie, Bydgoskie, Rybnickie, Wałbrzyskie, Czołowe, Pirs, Bytomskie, Południowe, Gliwickie, Chorzowskie, Katowickie, Zabrzańskie, Dąbrowieckie.

W porcie znajduje się 9 obrotnic statków:
  • na Odrze na wysokości południowej części nabrzeża Huty (Kra) – obrotnica o średnicy 230 m;
  • u zbiegu Przekopu Mieleńskiego i Kanału Grabowskiego – obrotnica o średnicy 280 m;
  • u zbiegu Przekopu Mieleńskiego i Parnicy – obrotnica o średnicy 300 m;
  • w basenie Górniczym: naprzeciw nabrzeża Katowickiego, Taśmowca i wejścia do basenu Górnośląskiego – obrotnica o średnicy 300 m;
  • u zbiegu kanałów Grabowskiego i Dębickiego – obrotnica o średnicy 220 m;
  • w porcie centralnym (na wysokości nabrzeża Albańskiego) – obrotnica o średnicy 190 m;
  • na Parnicy naprzeciw wejścia do basenu Elektrowni i południowego wejścia na Kanał Wrocławski – obrotnica o średnicy 130 m;
  • obrotnica przy południowym krańcu Wyspy Grodzkiej – obrotnica o średnicy 120 m;
  • obrotnica u zbiegu Parnicy i Regalicy – obrotnica o średnicy 120 m.

Infrastruktura przeładunkowa

W głównym ciągu komunikacyjnym rejonu przeładunków drobnicy konwencjonalnej znajduje się Zachodniopomorskie Centrum Logistyczne, które obejmuje powierzchnię 20 ha. Dochodzą do niego tory kolejowe i drogi dojazdowe. W jego obrębie centrum istnieje parking dla 40 samochodów ciężarowych. Na terenie centrum operatorzy logistyczni budują magazyny niskiego i wysokiego składowania, chłodnie, punkty obsługi taboru, zaplecze usługowe dla klientów[22].

Terminale przeładunkowe

Elewator zbożowy „Ewa”
Taśmowiec
Na pierwszym planie - wywrotnica wagonów, w głebi - pirs z wieżą załadowczą
Pirs z wieżą załadowczą
Wieża załadowcza

Na terenie portu znajdują się bazy specjalistyczne:

  • baza kontenerowa (Ro-Ro) przy nabrzeżach Czeskim i Słowackim oraz nowo wybudowana baza kontenerowa przy nabrzeżu Fińskim;
  • baza przeładunku paliw w basenie Górnośląskim – CPN-1 (dla statków do 1700 DWT);
  • bazy przeładunku paliw na Parnicy: CPN-2 (dla statków do 25 000 DWT), CPN-3 (dla statków do 2000 DWT), CPN-4 (dla statków do 10 000 DWT);
  • baza przeładunku węgla – nabrzeża w basenie Górniczym: pirs taśmowca, Chorzowskie, Gliwickie, Bytomskie, Wałbrzyskie i Katowickie;
  • baza przeładunku rudy i fosfatów – nabrzeże Katowickie w basenie Górniczym.

Szczeciński terminal węglowy posiada wywrotnicę wagonową o zdolności przeładunkowej 1000 ton/h, żurawie o udźwigu do 16 ton, powierzchnię z możliwością składowania 200 ton tys. ton[23]. Terminal, którego główną część stanowi uruchomiony w listopadzie 1951 taśmowiec, składa się z wywrotnicy wagonów, systemu taśmociągów, usytuowanej na pirsie wieży załadowczej (z dwoma ramionami załadowczymi) oraz z placu składowego. Od 2017 r. taśmowiec nie jest już eksploatowany[24].

Największy na polskim wybrzeżu elewator zbożowy „Ewa” o pojemności 75 tys. m³ w którym odbywa się przeładunek, składowanie, ważenie, suszenie zboża oraz kontrola fitosanitarna. Oprócz elewatora „Ewa” na terenie portu funkcjonują 3 inne elewatory, których łączna pojemność wynosi 70 tys. NRT[23].

Dla obsługi ruchu kontenerowego roczna zdolność przeładunkowa terminalu wynosi 200 000 TEU[25].

Wolny obszar celny

Wolny obszar celny w szczecińskim porcie

Port morski Szczecin posiada wolny obszar celny, na którym możliwe jest prowadzenie działalności handlowej, przemysłowej przetwarzania lub uszlachetnianie towarów importowanych. Istnienie takiego obszaru pozwala na składowanie tu towarów spoza Unii Europejskiej bez ponoszenia cła i opłat importowych.

Szczeciński wolny obszar celny zlokalizowany jest w drobnicowym rejonie portu morskiego Szczecin, we wschodniej części Łasztowni[26]. Obszar ten obejmuje tereny o powierzchni 11,47 ha[27].

Na obszarze jest pięć nabrzeży (Rosyjskie, Kubańskie, Jugosłowiańskie, Albańskie, Greckie) o łącznej długości 1377 m, przy których mogą cumować statki o maksymalnym zanurzeniu 7,7 m i nośności 10 000 DWT. Wolny obszar celny znajdują się także otwarte place składowe o łącznej powierzchni 60 tys. m² oraz dwa magazyny wielokondygnacyjne o łącznej powierzchni 22 tys. m²[26]. Składowane są tam głównie: bloki granitowe, ziarno kakaowe i aluminium[26].

Transport lądowy

Trasa Zamkowa nad Odrą oraz nabrzeże Wieleckie

Port morski Szczecin jest skomunikowany autostradą z Berlinem i siecią zachodnioeuropejskich autostrad. Znajduje się w korytarzu komunikacyjnym Północ-Południe poprzez drogową trasę europejską E65 oraz magistrale kolejowe E59 i E-C59.

Główną drogą łączącą port w Szczecinie z siecią dróg i autostrad jest odcinek drogi krajowej nr 10 (ulice: Eskadrowa, Gdańska, Energetyków). Droga ta przebiega przez południową część portu i łączy go autostradą A6, drogą ekspresową S3, a także drogą krajową nr 3. Autostrada A6 biegnie w kierunku południowo-zachodnim okrążając Szczecin i wiedzie do granicy polsko-niemieckiej i autostrady A11, łączącej port morski Szczecin z Berlinem i siecią europejskich autostrad.

Droga ekspresowa S3 biegnie w kierunku północnym do Świnoujścia. Jest ona kontynuacją drogi krajowej nr 3 wiodącej przez Jelenią Górę, Zieloną Górę i Gorzów Wielkopolski. Drogi te są częścią trasy europejskiej E65 biegnącej z południa Grecji przez Zagrzeb, Pragę na północ w kierunku Szczecina, Świnoujścia i poprzez przeprawę promową do Ystad i Malmö w Szwecji.

Drogą przechodzącą ponad południowo-zachodnią częścią portu jest Trasa Zamkowa, będąca częścią drogi wojewódzkiej nr 115, która odchodzi od drogi krajowej nr 10 i biegnie przez centrum Szczecina i dalej w kierunku północno-zachodnim do granicy polsko-niemieckiej.

Funkcję głównego dworca towarowego do obsługi kolejowej szczecińskiego portu pełni stacja Szczecin Port Centralny. Do stacji jest doprowadzona linia kolejowa nr 273, biegnąca z Wrocławia przez Zieloną Górę i Kostrzyn nad Odrą. Szczecin Port Centralny jest częścią rozbudowanego szczecińskiego węzła kolejowego. Dostęp do transportu kolejowego ma większa część południowej części portu. Linie kolejowe są doprowadzone do większości nabrzeży na Łasztowni, a także przy południowych nabrzeżach rzeki Parnicy, Basenu Górnośląskiego, Basenu Noteckiego, Basenu Warty, Basenu Górniczego i Basenu Kaszubskiego.

Walory turystyczne i ruch pasażerski

Wycieczkowiec MS Seven Seas Voyager przy nabrzeżu Polskim

Bogactwo naturalnego krajobrazu dolnej Odry, w którą wkomponowany jest port z licznymi kanałami, wyspami, basenami sprawia, że na obszarze tym poza działalnością typowo portową, prowadzona jest także działalność turystyczna. Ruch turystyczny i pasażerski obsługiwany jest przez Dworzec Morski Żeglugi Szczecińskiej przy ul. Jana z Kolna. Stąd statek białej floty wypływa w rejsy po porcie, organizowane są także rejsy po naturalnych akwenach dolnej Odry i jeziorze Dąbie[28][29]. Od kwietnia do października utrzymywane jest także regularne połączenie pasażerskie ze Świnoujściem. Rejs wodolotem trwa ok. 75 minut[30]. Port odwiedzany jest przez zarówno przez śródlądowe, jak i pełnomorskie statki wycieczkowe[31].

Historia

Pierwszy szczeciński port był położony w naturalnej zatoczce Odry, naprzeciw wypływającej odnogi Odry – Duńczycy. Port rozbudowano wzdłuż wschodniej części podgrodzia Wzgórza Zamkowego znajdującego się nad brzegiem Odry[32].

Od połowy XI wieku zaczęli tu napływać osadnicy, którzy założyli przystań na południe od słowiańskiego podgrodzia. Oba nabrzeża zostały połączone po 1243 roku, gdy książę Barnim I nadał Szczecinowi prawa miejskie. W 1278 roku miasto zostało członkiem Hanzy. W 1283 wzmiankowano Most Długi na Odrze, który łączył oba brzegi rzeki i pozwolił rozbudować port na Łasztowni. Nadano wtedy Szczecinowi prawo składu na wszystkie towary przywożone do jego portu. Na zachodnim brzegu Odry zbudowano 5 drewnianych pomostów przeładunkowych o długości 10–20 m, do których były poprowadzone tzw. bramy wodne ułatwiające komunikację portu z miastem[32].

Mapa Lukasa Schmitzera z ok. 1660 na podst. mapy Meriana wyd. w 1652[33]

W 1307 roku Szczecin otrzymał od księcia Ottona I obszar Odry poniżej miasta do odgałęzienia rzeki Świętej oraz odcinek Regalicy pomiędzy Podjuchami a jeziorem Dąbie. Miasto miało także obowiązek utrzymania drożności toru wodnego i budowę nabrzeży przeładunkowych na własny koszt. Po 1648 roku w wyniku pokoju westfalskiego Szczecin należał do Królestwa Szwecji. Obowiązywały wtedy wysokie cła uniemożliwiające rozwój handlu[32].

W latach 1662–1668 wybudowano kanał łączący Odrę ze Sprewą, dzięki czemu Szczecin uzyskał bezpośrednie połączenie wodne z Berlinem. Po 1679 roku obniżono cła dla szczecińskich kupców i zniesiono opłaty celna na wyroby szczecińskich manufaktur, co rozwinęło handel morski i lądowy[32]. Przez wieki, aż do drugiej połowy XIX wieku rozwój portu ograniczał się do brzegów Odry między Mostem Długim i Kłodnym. Do powiększenia obszaru portowego przystąpiono w ostatnich dekadach XIX wieku. Najpierw wybudowane zostały nabrzeża na Duńczycy[34].

W 1877 roku został wybudowany na Kępie Parnickiej dworzec kolejowy z linią kolejową łączącą port z linią kolejową prowadzącą do Kostrzyna nad Odrą, a w kolejnym roku doprowadzono linię do nowych nabrzeży przy Duńczycy. Dworzec ten zlikwidowano w 1896 roku pozostawiając nowoczesny układ kolejowy obsługujący port.

W 1880 roku oddano do użytku Kanał Piastowski, który skrócił drogę wodną ze Szczecina do Świnoujścia.

Magazyny dawnego portu wolnocłowego w Szczecinie
Magazyny dawnego portu wolnocłowego w Szczecinie
Basen Wschodni w 1919
Port wolnocłowy w 1920

W 1894 roku rozpoczęła się budowa portu wolnocłowego na Łasztowni. W kolejnym roku oddano do użytku Kanał Wrocławski łączący Duńczycę i Parnicę. W 1898 otwarto port wolnocłowy[35]. Najpierw oddano do użytku Basen Wschodni, a następnie, w 1910, Basen Zachodni. Strefa wolnocłowa portu zajmowała wówczas 60 ha, w tym 22 ha stanowiły wody. W 1911 roku nad dolną Parnicą (nad jej wschodnim odcinkiem) rozpoczęto budowę portu przemysłowego, gdzie w 1917 roku oddano do użytku rozległy Basen Górnośląski. W 1912 powstała też elektrownia portowa przy ul. Gdańskiej. Ukończony port w 1922 roku posiadał trzy nabrzeża przeładunkowe. W kolejnym roku port miejski i państwowy połączył się w Szczecińskie Towarzystwo Eksploatacji Portu (niem. Stettiner Hafen Betriebsgesellschaft). W latach 20 XX wieku rozpoczęto budowę murowanych magazynów, zaczęto zastępować pale drewniane palami betonowymi, budowano wciąż nowe pomosty, nabrzeża, suwnice, wywrotki i dźwigi. W roku 1931 rozszerzono tereny portowe o wyspę Ostrów Grabowski[34].

Obroty ładunkowe w porcie szczecińskim[36]
RokImport
[tys. ton]
Eksport
[tys. ton]
Razem
[tys. ton]
1930425519916246
1931230714613768
1932226410743338
1933308313794462
1934385417715725
1935304822236071
1936418440648248
1937487234588330
19464,64240,00844,650
(c) Bundesarchiv, Bild 137-054452 / CC-BY-SA 3.0
Przesiedleńcy niemieccy schodzący z lewej burty statku "General Steuben"

Masowe bombardowania w końcowej fazie II wojny światowej zupełnie unieruchomiły port, zniszczony dodatkowo przez oddziały niemieckie przed opuszczeniem miasta i niszczone także przez dywersantów już po zajęciu miasta przez wojska radzieckie. Inwentaryzacja powojenna wykazała w porcie 80% zniszczeń. Zniszczone były urządzenia (np. wszystkie 152 dźwigi), akweny były zatarasowane wrakami, tor wodny dodatkowo zamulił się w wyniku braku konserwacji. Początkowo uruchomieniem i użytkowaniem centralnej części portu zajmowało się wojsko radzieckie i radziecka komendantura portu. Od marca 1946 r. rozpoczął się proces przekazywania portu administracji polskiej. Pierwszym oddanym jego fragmentem był Rejon Portowy Dolnej Odry o długości użytkowej nabrzeży ok. 6,3 km (cały port – 36,5 km), który nigdy wcześniej portem sensu stricto nie był. Były to głównie nabrzeża płytkich i małych basenów przed wojną należące do licznych zakładów zlokalizowanych na brzegu Odry Zachodniej wskutek działań wojennych zniszczone i nie nadające się do bezpośredniego wykorzystania. Ulokowano w nich przystanie Oko, Mak, Huk, Snop, Ucho, Kra i Fant[36]. Pierwszy statek z repatriantami przypłynął do Szczecina 4 kwietnia 1946 r. Do końca tego roku przez port szczeciński wróciło do Polski 49 720 repatriantów, a wyjechało z Polski 43 152 obywateli niemieckich[37].

Cały port przejęty został przez polskie władze portowe 19 września 1947 r. Zasadnicze prace związane z odbudową portu prowadzone były w ramach tzw. planu trzyletniego w latach 1947–1949. W efekcie zdolność przeładunkowa portu zwiększyła się z 98 tys. t/rok (obrót w ruchu morskim wyniósł ok. 45 tys. t[36]) w 1946 roku do 5,9 mln t/rok w 1959 r.[34]. W 1974 port został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy[38].

W 1989 r. w porcie został ustanowiony wolny obszar celny[39]. Działalność eksploatacyjna została podjęta 1 lipca 1995 roku na obszarze o powierzchni 4,49 ha[26]. W 2000 r. poszerzono wolny obszar celny do 19,39 ha[40], a następnie w 2005 r. do 19,66 ha[41].

W dniach 4–7 sierpnia 2007 odbył się w porcie finał Operacji ŻagielThe Tall Ships’ Races (po odwiedzeniu kolejno – duńskiego Århus, fińskiej Kotki i szwedzkiego Sztokholmu) międzynarodowych regat żaglowców. Organizatorzy twierdzą, że teren zlotu odwiedziły 2 miliony ludzi[42].

Przypisy

  1. Główny Urząd Statystyczny – Gospodarka morska w Polsce w 2018 roku
  2. Art. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1624)
  3. a b Lokalizacja. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  4. według Geoportal.gov.pl, od stacji nautycznej (ujście Odry do Roztoki Odrzańskiej) do południowego cypla Wyspy Żurawiej – liczone torem wodnym (nie w linii prostej)
  5. Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. (Dz.U. z 2022 r. poz. 457)
  6. Rozporządzenie Ministra Żeglugi z dnia 4 lutego 1957 r. w sprawie ustalenia granicy terytorialnej morskiego portu handlowego w Szczecinie. (Dz.U. z 1957 r. nr 12, poz. 70)
  7. Port Szczecin > Port. Urząd Morski w Szczecinie. [dostęp 2009-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)].
  8. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1624)
  9. Tabl. 3 /29/. Obroty ładunkowe. W: Rocznik statystyczny gospodarki morskiej 2007. Warszawa, Szczecin: Główny Urząd Statystyczny, 2007, s. 68-69. ISSN 0867-082X.
  10. Połączenia regularne. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  11. Stocznia Szczecińska Nowa skończyła trzy lata. Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej, 2005-07-22. [dostęp 2009-05-09].
  12. Szczecin. Dobry klimat dla ujemnych temperatur. Marinet.pl, 2009-04-21. [dostęp 2017-11-12].
  13. Chłodnia. Centrum Logistyczne Gryf Sp. z o.o.. [dostęp 2017-11-12].
  14. (§56. Przepisy portowe) Zarządzenie Nr 3 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 26 lipca 2013 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r., poz. 2932)
  15. Port Details. W: Port Handbook 2016-2017. Szczecin: Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA, s. 42. (ang.)
  16. Baza Oznakowania Nawigacyjnego w Szczecinie. Urząd Morski w Szczecinie. [dostęp 2017-11-12].
  17. (§24. Przepisy portowe) Zarządzenie Nr 3 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 26 lipca 2013 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r., poz. 2932)
  18. Tabl. 1 /27/. Długość nabrzeży w portach morskich w 2006. W: Rocznik statystyczny gospodarki morskiej 2007. Warszawa, Szczecin: Główny Urząd Statystyczny, 2007, s. 64. ISSN 0867-082X.
  19. The Port of Szczecin (mapa). W: Port Handbook 2016-2017. Szczecin: Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA, s. 38. (ang.)
  20. Nabrzeża – Szczecin. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  21. Mapa portu w Szczecinie Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej w Gdyni
  22. Zachodniopomorskie Centrum Logistyczne. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  23. a b Ładunki masowe. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  24. Pożegnanie z węglem, 24kurier.pl [dostęp 2021-09-03].
  25. Ładunki drobnicowe. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  26. a b c d Wolne obszary celne. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  27. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 maja 2015 r. w sprawie zmiany obszaru wolnego obszaru celnego w Szczecinie (Dz.U. z 2015 r. poz. 792)
  28. m.s. Dziewanna. Armator – Tadeusz Wolski. [dostęp 2017-05-12].
  29. Oferta – regularne rejsy po porcie. Polsteam Żegluga Szczecińska Sp. z o.o.. [dostęp 2017-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)].
  30. Żegluga Szczecińska – Wodoloty Sp. z o.o.. [dostęp 2009-05-12].
  31. Wycieczkowce przypłyną do Wałów Chrobrego
  32. a b c d Ryszard Kotla. Z dziejów szczecińskiego portu. „Magazyn Portowy”. 1/2007, s. 32, 2007. ZMPSiŚ SA. 
  33. Pierzchała, Ewa (oprac.) Plany i widoki Szczecina na przestrzeni wieków: katalog wystawy, Książnica Pomorska, Szczecin 2001, ISBN 83-87879-27-4
  34. a b c Tadeusz Białecki, Lucyna Turek-Kwiatkowska: Szczecin stary i nowy. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 1991.
  35. Historia Kanału Piastowskiego. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA. [dostęp 2017-11-12].
  36. a b c Horak, Eugeniusz Eksploatacja i ruch portu szczecińskiego w: Szczecin miasto-port-okolice, Polskie Towarzystwo Geograficzne w Szczecinie, Święto Morza 1947
  37. Dobrzycki E., Lesiński H., Łaski Z. (red.): Pomorze szczecińskie 1945-1965. Poznań, Szczecin: Wydawnictwo Poznańskie, 1967, s. 140-170.
  38. Czesław Piskorski "Pomorze Zachodnie, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1980 s. 271 ISBN 83-217-2292-X
  39. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 czerwca 1989 r. w sprawie ustanowienia wolnych obszarów celnych. (Dz.U. z 1989 r. nr 37, poz. 201)
  40. Dz.U. z 2000 r. nr 65, poz. 757
  41. Dz.U. z 2005 r. nr 43, poz. 416
  42. Biuro Prasowe TTSR: Zlot w liczbach. Urząd Miasta Szczecin, 2007-08-08. [dostęp 2017-11-12].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Szczecin location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreetMap location map of Szczecin, Poland
  • top = 53.545
  • bottom = 53.320
  • left = 14.429
  • right = 14.814
West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
Mk Stettin Hafen2.jpg
Autor: Michael König (User:Magadan) → Message., Licencja: CC BY-SA 3.0
Seaport of Stettin/Szczecin, Poland. Seaport structures and green spaces are scattered over countless islands between the many branches of the Oder/Odra river. The spaghetti junction in the foreground was opened in the 1990s. Note the tiny brick tower on the right, part of the medievial city wall.
Port Szczecin rejon przeladunkow masowych.jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rejon przeładunków masowych w szczecińskim porcie
Szczecin Port panorama.jpg
Panorama Portu w Szczecinie wykonana z punktu widokowego na szczycie Muzeum Morskiego
Szczecin port wolnoclowy magazyn.jpg
Budynek magazynu dawnego portu wolnocłowego w Szczecinie (zabytek nr 1180)
Szczecin tasmowiec dron (2).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Taśmowiec w szczecińskim porcie (widoczna wieża załadowcza na pirsie)
Elewator Ewa.jpg
Autor: włodi from Szczecin, Poland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Elewator "Ewa" w porcie szczecińskim do przechowywania głównie zboża i materiałów sypkich
MS Seven Seas Voyager 1.jpg
Autor: User:GroszekGroszek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
MS Seven Seas Voyager
Port Szczecin wolny obszar celny dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wolny obszar celny na terenie szczecińskiego portu
Cranes.jpg
Autor: Bruno Girin from London, United Kingdom, Licencja: CC BY-SA 2.0
Cranes in Port of Szczecin (Poland). Photo taken during "The Tall Ships' Races 2007" in Szczecin (Poland).
Szczecin tasmowiec dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
DCIM\100MEDIA\DJI_0725.JPG
Szczecin tasmowiec dron (3).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wieża załadowcza taśmowca w szczecińskim porcie
Port Szczecin rejon przeladunkow drobnicowych.jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rejon przeładunków drobnicowych w szczecińskim porcie
Bundesarchiv Bild 137-054452, Stettin, Ankunft von Umsiedlern.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 137-054452 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Stettin, Ankunft von Umsiedlern

Stettin Baltenumsiedlung: Ankunft eines Rückwandererschiffes

Die Rückwanderer verlassen das Schiff "General Steuben".
Stettin merian.JPG
Engraving by Matthäus Merian shows Szczecin, Poland
Krause Kai Stettin anrc 03717a.jpg
Title: General view of the American Red Cross Warehouse at Stettin Germany showing the facilities afforded the Red Cross for handling provisions at this port
Legenda port.svg
Symbol portu do legendy mapy