Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2017

Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2017 roku.

Styczeń

Nortowie – grupa plemion ludzi zamieszkujących Rhovanion, spokrewnionych z Edainami.

W Drugiej Erze część Nortów była związana bliskim sojuszem z krasnoludzkiem Plemieniem Durina. Jego członkowie przyjmowali z języka sprzymierzeńców „zewnętrzne” imiona. Zwyczaj ten utrzymał się wśród nich na stałe, pomimo upadku przymierza w wyniku agresji Saurona.

W Trzeciej Erze Nortowie z równin północno-wschodniego Rhovanionu odgrywali dość znaczącą rolę, związani bliskim sojuszem z królestwem Gondoru. Skutecznie wspierali wtedy to państwo w odpieraniu najazdów Easterlingów aż do czasu przybycia Woźników. Od Nortów wywodzili się Éothéodzi i Rohirrimowie, jak również mieszkańcy Dale oraz Esgaroth.

Tworząc mitologię Śródziemia, Tolkien przypisał Nortom posługiwanie się najstarszym znanym językiem germańskim – gockim.

Luty

Rozwój quenyi przebiega od etapu prajęzyka wspólnego dla wszystkich języków elfów ze stworzonej przez Tolkiena mitologii Śródziemia do etapu osadzonego w czasie akcji Władcy Pierścieni. Quenya cechuje się złożoną morfologią, zawierającą zarówno cechy fleksyjne, jak i aglutynacyjne. W dużej mierze opiera się na wykorzystaniu zrostków; używa także przegłosu. W quenyi występuje bogata deklinacja i syntetyczna koniugacja. Liczba przypadków zmieniała się w ciągu tworzenia quenyi przez Tolkiena. Słownictwo było tworzone niezależnie od słownictwa znanych autorowi języków naturalnych – było raczej związane ze słownictwem innych języków Śródziemia. Pisarz uważał, że tło w postaci historii, poezji oraz pieśni daje Starodawnej Mowie, jak określano quenyę, przewagę nad innymi sztucznymi językami.

W mitologii Śródziemia quenyą posługiwali się Vanyarowie i Ñoldorowie mieszkający w Amanie. Na kontynencie Śródziemia quenya miała zabrzmieć po ucieczce Ñoldorów z Amanu. Tam – według mitologii – niedługo potem przestała funkcjonować jako mowa używana na co dzień, a przetrwała wśród Ñoldorów oraz Edainów jako język kultury elitarnej.

Marzec

Jedną z najważniejszych batalii Wojny o Pierścień była bitwa o Rogaty Gród stoczona 3–4 marca 3019 roku Trzeciej Ery pomiędzy wojskami Rohanu a armią Sarumana.

Oddziały zdradzieckiego Czarodzieja z Isengardu rozpoczęły atak na Riddermarchię w końcu lutego tego roku. W jego trakcie doszło do dwóch bitew u brodów na Isenie. Siły broniące zachodnich granic królestwa były osłabione, więc Théoden, po uzdrowieniu przez Gandalfa Białego, wyruszył ku brodom, by wesprzeć walczących tam wojowników pod wodzą Erkenbranda. Władca Rohanu i jego następca, Éomer, prowadzili ze sobą około 1000 jeźdźców, wśród których znaleźli się także członkowie Drużyny Pierścienia – Gandalf, Aragorn, Legolas i Gimli.

Gdy jednak późnym popołudniem 3 marca dotarły do monarchy wieści o sforsowaniu obrony Rohirrimów u brodów, postanowił skierować się do Helmowego Jaru i stawić czoła najeźdźcom w Rogatym Grodzie, twierdzy zamykającej dostęp tego górskiego wąwozu. Po drodze dołączyło do niego kilka grup żołnierzy wycofujących się z okolic brodów, natomiast Gandalf Biały udał się w sobie wiadomym celu gdzieś na północ. W samym jarze, pod osłoną fortecy schroniło się wielu okolicznych mieszkańców, uciekających przed żołdakami Sarumana.

Przed północą nadeszła armia Isengardu, złożona z około 10 000 orków, Uruków i Dunlendingów. Mając przewagę liczebną nad obrońcami (w sile około 3000 ludzi), najeźdźcy rozpoczęli zaciekłe szturmy na twierdzę, które trwały przez całą noc. Mimo sforsowania części umocnień, nie pokonali całkowicie Rohirrimów, a ostateczne rozstrzygnięcie bitwy nastąpiło dopiero o świcie, 4 marca.

Kwiecień

Bilbo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Podróżnik, uczony, Powiernik Pierścienia od czasu pamiętnej wyprawy Thorina Dębowej Tarczy.

Był jedynym dzieckiem Bunga Bagginsa i jego żony Belladonny z domu Tuk. Po śmierci rodziców wiódł spokojne, dostatnie życie. Cieszył się powszechnym szacunkiem w okolicy. Jego młodzieńcze zainteresowanie elfami i przygodami od dawna niczym się nie przejawiało, gdy pewnego dnia spotkał u drzwi swego domu Gandalfa Szarego, czarodzieja, którego znał z czasów dzieciństwa.

Ku wielkiemu zdziwieniu samego Bilba krótka rozmowa z przybyszem zaowocowała najpierw ugoszczeniem w domu hobbita trzynastu krasnoludów pod wodzą słynnego Thorina, a następnie udziałem Bagginsa w ich wyprawie na wschód, po skarby Samotnej Góry, strzeżone przez smoka Smauga.

Ta eskapada, która miała służyć jedynie plemieniu Durina, okazała się niezwykle ważnym wydarzeniem dla całego Śródziemia, a to za sprawą samego Bilba, który w podziemiach korytarzach goblinów, w Górach Mglistych, znalazł złoty pierścień.

Maj

(c) Theguyinblue z angielskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Frodo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Krewny Bilba Bagginsa, usynowiony przez niego. Powiernik Pierścienia i bohater Wojny o Pierścień.

Był jedynym dzieckiem Droga Bagginsa i Primuli z domu Brandybuck. Po tragicznej śmierci rodziców wychowywał się u rodziny matki, w Bucklandzie, do czasu, gdy Bilbo nie roztoczył nad nim swojej opieki. Frodo, po części pod jego wpływem, wykazywał zainteresowanie ludami i wieściami z szerokiego świata, opanował też w pewnym stopniu języki elfów, sindarin i quenyę. Był też bardziej skłonny do refleksji niż większość pobratymców.

Po opuszczeniu przez Bilba Shire’u, Frodo żył samotnie, acz radośnie, przyjaźnił się z kilkoma młodszymi hobbitami, m.in. Pippinem Tukiem i Merrym Brandybuckiem. Ta spokojna egzystencja została przerwana w 3018 roku Trzeciej Ery, kiedy to czarodziej Gandalf Szary, odkrył, iż magiczny klejnot pana Bagginsa, zostawiony mu przez Bilba, to Jedyny Pierścień Saurona.

W trylogii filmowej Władca Pierścieni Petera Jacksona w roli Froda wystąpił Elijah Wood.

Czerwiec

(c) I, TTThom, CC BY 2.5

Nirnaeth Arnoediad (sind. „łzy nieprzeliczone”) – piąta z wielkich Bitew o Beleriand, stoczona w 473 roku Pierwszej Ery, pomiędzy wojskami Eldarów i Edainów, skupionymi pod sztandarem Ligi Maedhrosa, a armiami Morgotha.

Nazwa tego starcia odnosi się do jego wyniku, bowiem bitwa zakończyła się tak wielką klęską elfów i ludzi, że „żadna opowieść ani pieśń nie była zdolna wysłowić ogromu poniesionych w niej strat”. Władca Ciemności, posługując się podstępem i zdradą, odniósł pełny triumf – państwo Fingona przestało istnieć, a Hithlum został zajęty przez Easterlingów, poddanych Morgotha, zaś synowie Fëanora, po utracie swoich ziem, „błąkali się po dzikich puszczach u stóp Ered Lindon, wśród Elfów Zielonych z Ossiriandu, odarci z dawnej mocy i chwały”.

W bitwie brał udział Húrin Thalion, co wpłynęło na losy całej jego rodziny.

Lipiec

Boromir – Dúnadan z Gondoru, starszy syn namiestnika Denethora II i brat Faramira, członek Drużyny Pierścienia.

Od młodości pasjonowała go walka i broń. Okazał się znakomitym wojownikiem i dowódcą. Z tych powodów był wysoko ceniony, zarówno w Gondorze, jak i Rohanie. Denethor stawiał go dużo wyżej niż Faramira, co jednak nie popsuło relacji między synami władcy.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Wydarzenia Wojny o Pierścień rzuciły Boromira daleko od ojczystego królestwa, do którego nigdy już nie powrócił.

W filmowej ekranizacji Władcy Pierścieni, reżyserowanej przez Petera Jacksona, w jego postać wcielił się Sean Bean.

Sierpień

Ithilien, „ogród Gondoru” i „kraina tysiąca źródeł”, region skąpany na srebrno w świetle księżyca, pachnąca kraina bujnej roślinności, było świadkiem wielu wojen. Z tego powodu pod koniec Trzeciej Ery jego jedynymi mieszkańcami byli Strażnicy Ithilien, partyzanci kryjący się w tajnych schronach takich jak Henneth Annûn, do którego można było wejść przez sztucznie utworzony wodospad. Nieopodal południowej granicy Ithilien wznosił się kurhan Haudh in Gwanûr, upamiętniający pomoc Rohanu w bitwie z 2885 roku Trzeciej Ery.

Pierwotnie kraina ta była domeną Isildura. Jej stolica, Minas Ithil, bliźniacza twierdza dla Minas Anor na zachodzie, została siedzibą Upiorów Pierścienia – od tego czasu zwano ją Minas Morgul. Z Ithilien pochodził ród Namiestników Gondoru, a po zjednoczeniu Gondoru i Arnoru księciem krainy został namiestnik króla Elessara, Faramir. Wtedy też Minas Morgul zburzono, a do Ithilien przybyli elfowie z Mrocznej Puszczy pod wodzą Legolasa. Pokój przyniósł tym ziemiom opinię jednego z najpiękniejszych miejsc w Śródziemiu.

Wrzesień

Drugiego września 1973 roku, w wieku osiemdziesięciu jeden lat zmarł John Ronald Reuel Tolkien, angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy jako twórca opowieści osadzonych w Śródziemiu.

Opublikował ponad sto prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, Oxford English Dictionary. Zajmował się głównie językiem staroangielskim, a jego esej poświęcony eposowi Beowulf otworzył nowy rozdział w dziejach badań nad tym dziełem. Światową sławę przyniosła mu jednak twórczość pisarską, przede wszystkim zaś powieść Władca Pierścieni, napisana jako kontynuacja Hobbita.

Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe – Order Imperium Brytyjskiego, przyznawany najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom.

Październik

Rivendell – słynna siedziba elfów w Śródziemiu, położona w ukrytej dolinie o stromych stokach, opodal przełomu rzeki Bruinen, u podnóży Gór Mglistych.

Założona została w 1697 roku Drugiej Ery, w czasie wojny między elfami a Sauronem. Była bezpiecznym schronieniem dla resztek Gwaith-i-Mírdain, których z podbitego Eregionu, wyprowadził Elrond.

W ciągu reszty Drugiej, jak i przez całą Trzecią Erę Rivendell, w sindarinie zwane mianem Imladris, było bezpiecznym schronieniem dla wielu wędrowców, przeciwników Władcy Ciemności. Miejsce to związane zostało z dziejami wyprawy Thorina Dębowej Tarczy, jak i przede wszystkimi z wydarzeniami Wojny o Pierścień.

Listopad

Bitwa Pięciu Armii

faza I

faza II

faza III

faza IV

Bitwa Pięciu Armii – batalia stoczona 23 listopada 2941 roku Trzeciej Ery pomiędzy armią goblinów i wargów a połączonymi siłami ludzi, elfów, krasnoludów i orłów.

Doszło do niej kilkanaście dni już po śmierci smoka Smauga. Podczas gdy ludzie z Esgaroth i elfowie z Mrocznej Puszczy toczyli spór z krasnoludami Thorina Dębowej Tarczy o bogactwa Samotnej Góry, nadciągnęła wielka armia goblinów, których zamysłem było wykorzystanie zamieszania i podbicie całości okolicznych ziem. W obliczu tego ataku zwaśnione strony stanęły do wspólnej walki z najeźdźcami.

Bitwa, w której brał też udział Bilbo Baggins, była niezwykle dramatyczna w przebiegu. Zwycięstwo raz było bliżej sojuszników, a raz szala przechylała się na stronę goblinów. O jej wyniku ostatecznie przesądziło przybycie Beorna.

Grudzień

Drużyna Pierścienia – dziewięciu wędrowców, których misja miała decydujące znaczenia w wielkim konflikcie z Sauronem w końcu Trzeciej Ery. Wywodzili się spośród Wolnych Ludów Śródziemia: elfów, krasnoludów, ludzi i hobbitów.

Dziewięciu Piechurów, jak ich również nazywano, wyruszyło w drogę z Rivendell 25 grudnia 3018 roku Trzeciej Ery.

Najważniejszego i zarazem najtrudniejszego zadania, spośród członków Drużyny, podjął się Frodo Baggins, którym miał dotrzeć z Jedynym Pierścieniem do Góry Przeznaczenia w Mordorze, krainie Saurona, bowiem tylko tam można było zniszczyć złowrogi, magiczny klejnot.

Pozostali uczestnicy wyprawy, do której zgłosili się z własnej woli, nie mieli obowiązku towarzyszyć mu do końca. Każdy z nich mógł w wybranej przez siebie chwili zawrócić lub udać się w inne miejsce. Ich plany pokrzyżowały wydarzenia, które rozegrały się 26 lutego 3019 roku Trzeciej Ery pod Amon Hen.