Poziewnik

Poziewnik
Ilustracja
Morfologia (poziewnik szorstki)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

poziewnik

Nazwa systematyczna
Galeopsis L.
Sp. Pl. 579. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Galeopsis tetrahit L.[4]

Synonimy
  • Dalanum Dostál
  • Ladanella Pouzar & Slavíková
  • Ladanum Gilib.
  • Tetrahit Adans.
  • Tetraith Bubani[3]
Homonimy
  • Galeopsis Moench ≡ Stachys L.
  • Galeopsis J. Hill ≡ Stachys L.[3]
(c) Andreas Eichler, CC BY-SA 4.0
Poziewnik pstry

Poziewnik (Galeopsis L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje 10 gatunków[3][5]. Rośliny te występują w strefie umiarkowanej Eurazji – w niemal całej Europie, bez jej południowych i północnych krańców, oraz w środkowej, północnej i wschodniej Azji po Japonię na wschodzie i Himalaje na południu[3]. Centrum zróżnicowania stanowi Europa, w której rośnie 9 gatunków[6]. W Polsce występują cztery gatunki rodzime: poziewnik dwudzielny G. bifida, miękkowłosy G. pubescens, pstry G. speciosa i szorstki G. tetrahit, dwa są introdukowane i zadomowione (poziewnik wąskolistny G. angustifolia i polny G. ladanum), a jeden przejściowo dziczejący (poziewnik piaskowy G. segetum)[7], aczkolwiek ostatni bywa też uznawany za lokalnie już zadomowionego[8].

Poziewnik szorstki był pierwszym allotetraploidem, którego udało się uzyskać eksperymentalnie w wyniku krzyżowania poziewnika pstrego i miękkowłosego[6].

Morfologia

Pokrój
Rośliny roczne[9][5], o pędach prosto wzniesionych lub podnoszących się, rozłożyście się rozgałęziających[5], nagich, miękko lub szorstko owłosionych, czasem gruczołowatych, zgrubiałych lub nie w węzłach[9].
Liście
Naprzemianległe, ogonkowe, o blaszce jajowatej lub lancetowatej, ząbkowanej, rzadko całobrzegiej[9].
Kwiaty
Siedzące, zebrane w okółkach w liczbie od 6 do wielu. Okółki gęsto stłoczone na szczycie pędu lub luźno wzdłuż niego rozmieszczone (zwłaszcza w dolnej części kwiatostanu). Przysadki są drobne – równowąskie do lancetowatych. Kielich rurkowaty do dzwonkowatego, z 5 ząbkami na szczycie i 5 lub 10 wiązkami przewodzącymi[5]. Ząbki zwykle szydlaste, podobnej długości, tworzą słabo zaznaczone dwie wargi[9]. Korona lejkowata, zakończona dwiema wargami, bez pierścienia włosków wewnątrz. Górna warga jajowata, hełmiasto wysklepiona, na brzegu drobno ząbkowana lub całobrzega, owłosiona od zewnątrz. Dolna warga tworzona jest z trzech łatek, z których środkowa jest najszersza, u nasady z dwoma rożkowatymi wyrostkami. Cztery pręciki ułożone w linii pod wargą górną, przy czym środkowe są krótsze od brzeżnych. Pylniki pękają poprzecznie[5][9]. Szyjka słupka z rozwidlonym i szydlastym znamieniem o ramionach podobnej długości[5].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery gładkie[5], trójgraniaste, na szczycie zaokrąglone rozłupki[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), a w jej obrębie z podrodziny Lamioideae[10].

Wykaz gatunków[3]
  • Galeopsis × acuminata Rchb.
  • Galeopsis angustifolia Ehrh. ex Hoffm.poziewnik wąskolistny
  • Galeopsis bifida Boenn.poziewnik dwudzielny
  • Galeopsis × carinthiaca Porsch ex Fiori
  • Galeopsis × haussknechtii Ludw.
  • Galeopsis ladanum L.poziewnik polny
  • Galeopsis × ludwigii Hausskn.
  • Galeopsis nana Otsch.
  • Galeopsis × polychroma Beck
  • Galeopsis pubescens Besserpoziewnik miękkowłosy
  • Galeopsis pyrenaica Bartl.
  • Galeopsis reuteri Rchb.f.
  • Galeopsis segetum Neck.poziewnik piaskowy
  • Galeopsis speciosa Mill.poziewnik pstry
  • Galeopsis × sulfurea Druce
  • Galeopsis tetrahit L.poziewnik szorstki

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. a b c d e f Galeopsis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-12].
  4. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
  5. a b c d e f g Galeopsis Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-12].
  6. a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 376. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 85, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
  9. a b c d e f Maria Sychowa: Galeopsis L., Poziewnik. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1967, s. 124.
  10. Genus Galeopsis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-12].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
2014.07.10.-11-Eilenburg Hainichen--Bunter Hohlzahn.jpg
(c) Andreas Eichler, CC BY-SA 4.0
Bunter Hohlzahn - Galeopsis speciosa. Aufgenommen in Eilenburg-Hainichen, Sachsen, Deutschland.
Galeopsis tetrahit Sturm35.jpg

Galeopsis tetrahit L.

Original Caption
Gemeine Hanfnessel, Galeopsis tetrahit