Projekt Venona
Projekt Venona (ang. Venona project) – kryptonim amerykańsko-brytyjskiej operacji kryptoanalizy, która doprowadziła do odszyfrowania części depesz wymienianych w latach czterdziestych między Moskwą a placówkami sowieckiego wywiadu zagranicznego (INO i GRU) w innych państwach. Większość depesz dotyczyła szpiegostwa na terytorium Stanów Zjednoczonych, w tym szpiegostwa atomowego. W depeszach znajdowały się kryptonimy m.in. takich szpiegów jak Alger Hiss, Harry Dexter White, Whittaker Chambers, Klaus Fuchs, Donald Maclean, Julius Rosenberg.
Geneza
Pod koniec 1943 roku amerykańskim kryptoanalitykom udało się odczytać niewielkie fragmenty depesz wymienianych między radzieckimi przedstawicielstwami handlowymi i dyplomatycznymi a Moskwą. Po analizie odczytanych depesz Amerykanie zorientowali się, że część z nich była szyfrowana przy użyciu tych samych jednorazowych bloczków szyfrowych. Z nieznanych przyczyn w 1942 roku około 70000 stron zawierających kody będące podstawą do szyfrowania depesz zostało powielonych i rozesłanych do radzieckich placówek zagranicznych. Jak się okazało – również do rezydentur NKWD i GRU. Był to błąd, który zupełnie zniweczył podstawową zaletę szyfru jednorazowego – jego prawie zupełną odporność na złamanie.
Odkrycie to pozwoliło na odczytywanie na podstawie powtarzających się słów lub zwrotów fragmentów innych przechwyconych radzieckich radiogramów, dotychczas niezrozumiałych. Opracowywanie radzieckich depesz w ramach projektu Venona trwało do 1980 roku. Łącznie udało się odczytać (w całości lub częściowo) prawie 3000 depesz wysłanych z i do Moskwy w latach 1940-48.
Kryptonimy[1]
| Pseudonim lub nazwa | Prawdziwa tożsamość | Rola/spełniane zadania |
|---|---|---|
| Anton | Leonid Kwasnikow | Kierujący z Nowego Jorku tzw. siatką szpiegów atomowych |
| Arsenał | Departament Wojny Stanów Zjednoczonych | |
| Babilon | San Francisco | obok Nowego Jorku i Waszyngtonu, jedno z głównych miast działalności agentów NKWD/NKGB i GRU w latach czterdziestych |
| Bank | Departament Stanu Stanów Zjednoczonych | |
| Charles | Klaus Fuchs | niemiecki fizyk, pracował nad projektem Manhattan, informując o postępach prac nad bombą atomową wywiad sowiecki |
| Dom lub Duży dom | moskiewska centrala | Łubianka, centrala NKWD/KGB przy placu Dzierżyńskiego (Łubiańskim) w Moskwie |
| Enormoz | Projekt Manhattan lub bomba atomowa | kryptonim projektu budowy przez Stany Zjednoczone pierwszej bomby atomowej |
| Homer | Donald Maclean | jeden z członków tzw. siatki szpiegowskiej Cambridge |
| Kapitan | Franklin Delano Roosevelt | prezydent Stanów Zjednoczonych 1933–1945 |
| Konspiracja | rzemiosło wywiadowcze i bezpieczeństwo operacyjne | szpiegostwo itd. |
| Leslie | Lona Cohen | kurier tzw. siatki szpiegów atomowych |
| Linia | określona długofalowa operacja | np. linia zbierania informacji o bombie atomowej lub linia pracy z rodakami, tj. członkami KPUSA |
| Maj | Stiepan Apresian | rezydent wywiadu sowieckiego w Nowym Jorku |
| Maksim | Wasilij Zarubin | major Bezpieczeństwa Państwowego lub generał major; szef rezydentury INO KGB w Nowym Jorku |
| Nowicjusze | agenci wywiadu sowieckiego | – |
| Pietrow | 1.Ławrientij Beria lub 2.Wsiewołod Mierkułow | 1.szef NKWD 2.szef NKGB |
| Posłuszna dziewczynka lub Myrna | Elizabeth Bentley | amerykańska komunistka, współpracowniczka wywiadu sowieckiego, przeszła na stronę amerykańską |
| Robert vel Pel | Greg Silvermaster | oficer wywiadu sowieckiego z amerykańskim obywatelstwem |
| Rodak | członek KPUSA/CPUSA | (pl. Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych) – (ang. Communist Party of the United States of America) |
| Sąsiedzi | dla NKWD (wywiad cywilny) rezydentura GRU (wywiad wojskowy) lub vice versa | NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych, GRU – Główny Zarząd Wywiadowczy |
| Vardo | Jelizawieta Rosenzweig vel Liza Gorska | pracowniczka wywiadu sowieckiego, żona Wasilija Zarubina |
| Wiktor | Paweł Fitin | w latach 1939–1946 szef cywilnego wywiadu zagranicznego ZSRR, kolejno – V Departamentu GUGB NKWD, I Zarządu NKGB i I Zarządu NKWD. |
| Wyspa, wyspiarze | Wielka Brytania, Brytyjczycy | – |
| Zamrozić lub włożyć do lodówki | wstrzymać działalność aktywnego agenta | – |
| Zwuk | Jakow Gołos | oficer wywiadu sowieckiego |
Przypisy
- ↑ Za: Venona w: Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Warszawa 2000, Wyd. Magnum, ISBN 83-85852-27-1 s. 601–605.
Bibliografia, literatura, linki
- Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, Warszawa 1997, Wydawnictwo Bellona, ISBN 83-11-08667-2
- Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin Archiwum Mitrochina, t.I KGB w Europie i na Zachodzie Poznań 2009 Wyd. Rebis Wyd. II poprawione,ISBN 978-83-7510-348-9
- Venona w: Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Warszawa 2000, Wyd. Magnum, ISBN 83-85852-27-1 s. 601-605.
- Venona The Greatest Secret of the Cold War – Nigel West, Londyn (1999)
- Nigel West: Venona. Największa Tajemnica Zimnej Wojny. Warszawa: Bellona, 2006. ISBN 83-11-10561-8.
- Klejnoty Koronne: Brytyjskie Tajemnice z archiwów KGB – Nigel West i Oleg Tsarev (opracowanie polskie 1998)
- Materiały źródłowe Projektu Venona (NSA). nsa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-04-30)].
- raport komisji Moynihana na temat ochrony tajemnicy państwowej (1997)
- z akt MI5. mi5.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-16)].
- Chronologia projektu Venona 1939-1996
- wywiad z Cecilem Philipsem. pbs.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
| Obecne |
|
|---|---|
| Historyczne |
|
| Tematy wspólne |
Media użyte na tej stronie
Seal of the United States Department of Homeland Security. A graphically styled American eagle appears in a circular blue field. The eagle's outstretched wings break through an inner red ring into an outer white ring that contains a circular placement of the words "U.S. DEPARTMENT OF" in the top half and "HOMELAND SECURITY" in the bottom half. The outer white ring has a silvery gray border. As in The Great Seal, the eagle’s left claw holds an olive branch with 13 leaves and 13 seeds while the right claw grasps 13 arrows. Centered on the eagle's breast is a shield divided into three sections containing elements that represent the homeland "from sea to shining sea." The top element, a dark blue sky, contains 22 stars representing the original 22 agencies and bureaus that have come together to form the department. The left shield element contains white mountains behind a green plain underneath a light blue sky. The right shield element contains four wave shapes representing the oceans, lakes and waterways alternating light and dark blue separated by white lines.
Seal of the United States Department of Justice.
The origins of the seal are unknown; it was first used in the 19th century as the seal for the Office of the Attorney General (prior to the formation of the Department of Justice) but the exact date is unknown. Even the translation of the Latin motto is murky, a matter of debate between Latin scholars. The Department's currently accepted translation is who prosecutes on behalf of Lady Justice, referring to the Attorney General. The motto is an allusion to the wording of the writ in a qui tam action: qui tam pro domino rege quam pro se ipso sequitur ("he who sues on behalf of our lord the King as well as for himself." The current-day seal dates from 1934, when some (though not all) of the heraldic mistakes on the original were corrected. More information here.Old version of the seal of the United States Department of the Treasury, prior to the design being simplified in 1968.
According to Treasury records, the original seal was probably designed in 1778 by Francis Hopkinson for the Board of Treasury during the period of the Articles of Confederation, meaning the seal predates the Federal Government and the Department of the Treasury itself. The earliest documented usage of the seal was in 1782. The Treasury seal has been printed on U.S. paper currency since 1862.
The Latin inscription is an abbreviation for the phrase Thesauri Americae Septentrionalis Sigillum, which means "The Seal of the Treasury of North America." The arms depicts balancing scales (to represent justice), a key (the emblem of official authority) and a chevron with thirteen stars (to represent the original states).
The design of the seal was simplified in 1968; the major elements remained but the Latin inscription was replaced by "Department of the Treasury", and the year of the Department of the Treasury's creation (1789) was added to the bottom. Paper money started using the new design with the 1969 series of bills.
For more information, see here, here, and here.Seal of the United States Department of State. It is mostly composed of the Great Seal of the United States.