Protesty separatystów w Charkowie

Protesty separatystów w Charkowie (2014)

prorosyjski separatyzm na Ukrainie
Prorosyjskie transparenty przy pomniku Lenina (25 lutego 2014)
Czas	22 lutego – 8 kwietnia 2014
Miejsce	Charków, obwód charkowski (częściowo)
Terytorium	Ukraina
Przyczyna	niezadowolenie z Euromajdanu, obecność silnych ruchów prorosyjskich
Wynik	Opanowanie budynku administracji regionalnej przez służby specjalne, stłumienie prorosyjskich separatystów
Strony konfliktu
Proukraińscy protestujący Zwolennicy Euromajdanu i integracji z UE Prawy Sektor Patriot Ukrajiny SBU MWS GNU Prorosyjscy protestujący i separatyści Zwolennicy rządów Wiktora Janukowycza i integracji z Rosją Antymajdan Charkowski „Opłot” Zwolennicy utworzenia Charkowskiej Republiki Ludowej
Położenie na mapie Ukrainy miejsce bitwy
49°55′N 36°19′E/49,916667 36,316667

Protesty separatystów w Charkowie – seria protestów i wydarzeń politycznych w Charkowie na Ukrainie w 2014 roku spowodowanych prorosyjskim separatyzmem na Ukrainie oraz wydarzeniami Euromajdanu.

Geneza

Charków posiada silne powiązania gospodarczo-społeczne z Rosją z powodów historycznych i geopolitycznych^[1], dominującym językiem jest rosyjski^[1]. Merem miasta był wówczas Hennadij Kernes należący do prorosyjskiej^[2] Partii Regionów, która posiadała największe poparcie we wschodniej i południowej części Ukrainy^[1]. Od początku wydarzeń związanych z Euromajdanem w Charkowie następował coraz większy rozłam społeczeństwa. Mieszkańcy i władze miasta odnosili się sceptycznie wobec ruchu Euromajdanu^[3].

Historia

Luty 2014

22 lutego 2014 roku w Pałacu Sportu w ramach inicjatywy „Ukraińskiego Frontu” doszło do zjazdu radnych wszystkich szczebli z południowo-wschodnich terytoriów Ukrainy. Obecni byli merowie miast wschodu i południa Ukrainy: Charkowa, Sewastopola, Doniecka, szefowie obwodów: donieckiego, ługańskiego i dniepropietrowskiego oraz deputowani Partii Regionów. Zjazd stwierdził, że wydarzenia Euromajdanu w Kijowie doprowadziły do paraliżu władz i destabilizacji państwa. Została ogłoszona również następująca uchwała:

„My, organy samorządów lokalnych wszystkich szczebli, parlament Autonomicznej Republiki Krym i rada miejska Sewastopola postanowiliśmy wziąć odpowiedzialność za zapewnienie porządku konstytucyjnego i praw obywateli na naszym terytorium”

Organizatorzy wiecu opowiadali się za wprowadzeniem federacji z półautonomicznymi regionami na Ukrainie^[4]. W okolicy Pałacu Sportu zebrało się 1500 sympatyków Antymajdanu^[5]. Po zakończeniu zjazdu mer Charkowa Hennadij Kernes oraz gubernator obwodu charkowskiego Mychajło Dobkin opuścili terytorium Ukrainy^[6]. Wieczorem, tego samego dnia, w mieście pod pomnikiem Lenina zabrali się zwolennicy Euromajdanu, którzy planowali rozebranie monumentu. Iwan Warczenko z Batkiwszczyzny namówił zebranych, aby poczekali z decyzją Rady Najwyższej o demontażu symboli komunistycznych w miejscach publicznych^[7].

23 lutego zwolennicy Euromajdanu zablokowali budynek charkowskiej obwodowej administracji państwowej (COAP) domagając się dymisji Mychajła Dobkina. Do gabinetu głowy COAP wtargnęło trzydziestu działaczy, aby przeprowadzić „inspekcję”. Zdjęli i wynieśli oni portret Janukowycza do publiczności po czym go spalili^[8]. W tym samym czasie pod pomnikiem Lenina zebrali się przeciwnicy jego demontażu. Monument ogrodzono i wprowadzono wartę, która miała go pilnować^[9]. Tego samego dnia do miasta powrócił Hennadij Kernes oraz Mychajło Dobkin. Obaj politycy wystąpili przed przeciwnikami Euromajdanu na Placu Wolności i zapowiedzieli, że nie ustąpią ze stanowisk^[10][11].

26 lutego zwolennicy antymajdanu, obrony pomnika Lenina, aktywiści Komunistycznej Partii Ukrainy oraz prorosyjscy sympatycy zorganizowali protest przeciwko dalszej kontroli euromajdańczyków nad budynkiem charkowskiej obwodowej administracji państwowej^[12]. Uczestnicy protestu zdjęli z masztu siedziby COAP flagę Unii Europejskiej, a na jej miejscu powiesili rosyjską^[13]. Po rozmowach z Kernesem protestujący postanowili ściągnąć flagę Rosji^[14].

Marzec 2014

Ogrodzenie z prorosyjskimi transparentami przy pomniku Lenina (1 marca)

Widok głównego wejścia do siedziby Charkowskiej Obwodowej Administracji Państwowej po przejęciu przez prorosyjskich separatystów (1 marca)

1 marca uczestnicy antymajdanowego wiecu „Za Charków” wzięli szturmem siedzibę COAP, w której znajdowała się część uczestników Prawego Sektora. Flaga Federacji Rosyjskiej została ponownie zawieszona przez moskiewskiego dziennikarza^[15][16]. Podczas wtargnięcia rannych zostało 97 osób, wśród których dwie odniosły rany od broni palnej^[17]. Według deputowanego Rady Najwyższej Witalijego Daniłowa w szturmie brali udział obywatele rosyjscy przywożeni autobusami z obwodu biełgorodzkiego^[18]. Szacuje się, że przywiezionych zostało dwa tysiące Rosjan^[19]. Do samoobrony i zwolenników Euromajdanu dołączyli aktywiści przybyli z innych regionów Ukrainy (obwodu połtawskiego oraz mikołajowskiego)^[20]. Podczas zamieszek milicja w większości przyjęła bierną postawę^[19].

2 marca pod pomnikiem Tarasa Szewczenki odbyła się manifestacja licząca od jednego do pięciu tysięcy zwolenników popierających integralność terytorialną Ukrainy^[21].

5 marca na placu Wolności odbył się prorosyjski wiec, na którym zebrało się od jednego do pięciu tysięcy protestujących. Żądali oni dymisji nowego przewodniczącego COAP Ihora Bałuty^[22][23].

8 marca odbył się wiec, na który według różnych szacunków wyszło od 2 do 15 tysięcy aktywistów z flagami Rosji i Ukrainy^[24][25][26]. Demonstranci żądali dymisji rządu oraz przyznania charkowskiemu obwodowi statusu autonomii. Wieczorem około dziesięciu uzbrojonych aktywistów „Prawego Sektora” zaatakowało wiec. Część osób doznała obrażeń od kijów baseballowych, prętów oraz broni palnej^[27].

10 marca odbyła się demonstracja zwolenników Euromajdanu, na którym obecny był Witalij Kłyczko. Antymajdanowcy zorganizowali kontrprotest gdzie skandowali „Rosja!”, „Faszyzm nie przejdzie!” oraz obrzucili polityka petardami^[28].

Tablica upamiętniająca dwóch zmarłych podczas walk na ulicy Rymarskiej: „Tu 14 marca 2014 roku od kul neonazistowskich bojowników zmarli obrońcy Charkowa Artiom Żudow i Aleksy Szarow”

Kwiaty i znicze składane na placu Wolności ku pamięci dwóch zmarłych w trakcie zamieszek na ulicy Rymarskiej (23 marca)

W nocy z 14 na 15 marca doszło do awantur pomiędzy prorosyjskimi protestującymi a uczestnikami „Prawego Sektora” i „Patriotów Ukrajiny” na placu Wolności. Zamieszki przeniosły się na ulicę Rymarską 18 gdzie proukraińscy aktywiści zamknęli się w siedzibie Patriotów Ukrainy. Antymajdanowcy i charkowski „Opłot” rozpoczęli szturm, który przerodził się w walki z użyciem koktajlów mołotowa, granatów oraz broni palnej. Po stronie prorosyjskich separatystów brali udział Arsen Pawłow Motorola oraz Ignat Kromski Topaz. Wśród proukraińskich działaczy obecny był Andrij Biłecki^[29]. Po stronie antymajdanu zginęli mieszkaniec Charkowa Artiom Żudow oraz Dniepra Aleksy Szarow^[30]. Pięć osób odniosło rany postrzałowe w tym jeden milicjant^[31]. Ranem milicja zatrzymała 38 uczestników zamieszek i skonfiskowała trzy obrzyny oraz trzy bronie myśliwskie^[32].

23 marca odbył się wiec na placu Wolności liczący 5 tysięcy osób. Aktywiści podzielili się na dwie grupy, z których jedna przeszła pod obwodowe siedziby MSW Ukrainy oraz SBU, druga pod konsulaty Polski i Rosji. Uczestnicy marszów uczcili ciszą pamięć dwóch zmarłych 15 marca. Obecne były flagi rosyjskie i ukraińskie oraz skandowane były hasła prorosyjskie^[33].

30 marca kibice „Metalist Charków” oraz „Szachtar Donieck” przeprowadzili marsz popierający integralność terytorialną Ukrainy^[34].

Kwiecień 2014

Flaga Charkowskiej Republiki Ludowej

Prorosyjscy sympatycy i separatyści z flagami komunistycznymi okupujący siedzibę Charkowskiej Obwodowej Administracji Państwowej

Funkcjonariusze MWS przed odbiciem budynku administracji regionalnej (7 kwietnia 2014)

Sytuacja w mieście znacznie pogorszyła się 6 kwietnia. Tego dnia odbył się wiec na Placu Wolności, podczas którego uczestnicy zażądali przeprowadzenia referendum w sprawie federalizacji i nadania językowi rosyjskiemu statusu języka państwowego^[35]. Podczas demonstracji wybuchły zamieszki między jego zwolennikami a kilkudziesięcioma aktywistami Euromajdanu (według innych źródeł byli to członkowie „Prawego Sektora”^[36]). W wyniku awantur kilka osób zostało rannych^[37]. Dane policji podają, iż tego dnia około 3 tysiące osób wzięło udział w wydarzeniach w Charkowie. Prawie 400 funkcjonariuszy zapewniało ochronę porządku publicznego.

7 kwietnia na ulicy Sumskiej odbyły się dwie demonstracje: prorosyjska oraz zwolenników Euromajdanu. Prorosyjscy protestujący stanęli przed budynkiem regionalnej administracji państwowej, niektórzy z nich go zajęli. Grupa działaczy złożyła wniosek skierowany do przewodniczącego rady regionalnej Siergieja Czernowa z żądaniem zwołania nadzwyczajnej sesji rady regionalnej. Następnie na placu ponownie rozpoczęły się starcia prorosyjskich protestujących ze zwolennikami Euromajdanu. Separatyści ogłosili powstanie Charkowskiej Republiki Ludowej^[38][39] oraz zaapelowali do byłego prezydenta Wiktora Janukowycza i Federacji Rosyjskiej o pomoc w przeprowadzeniu pokojowego referendum na terenie obwodu charkowskiego^[40]. Charkowski Berkut odmówił użycia siły przeciwko separatystom, którzy zajęli budynek^[41]. Minister spraw wewnętrznych Arsen Awakow szybko reagując na wydarzenia rozpoczął „operację antyterrorystyczną”.

Koło północy 8 kwietnia dosłano jednostki specjalne z innych regionów Ukrainy (w szczególności z Winnicy), które zostały rozmieszczone w Charkowie. Zajęły one budynek regionalnej administracji państwowej, zatrzymując ok. 70 mieszkańców obwodu charkowskiego oraz Charkowa^[42][43][44]. Wśród zatrzymanych nie było obywateli rosyjskich.

W ramach operacji zamknięto stacje metra i centrum miasta^{[45][46][47][48]}. Arsen Awakow stwierdził, iż podczas ataku nie użyto żadnej broni, a siły specjalne uwolniły budynek „bez żadnego wystrzału, granatów”^[49]. Ostrzegł również, że w wyniku wydarzeń w Charkowie jedna trzecia pracowników służb mundurowych zostanie zwolniona: „Znaczna część milicji nie służyła ojczyźnie, lecz sabotowała operację”^[49].

8 kwietnia protesty separatystów były kontynuowane. W pobliżu gmachu COAP aktywiści zablokowali i zaatakowali kamieniami i cegłami autobus, w którym znajdowali się wojskowi służb wewnętrznych^[50]. Kilkudziesięciu prorosyjskich aktywistów próbowało ponownie wtargnąć do siedziby COAP^[51].

9 kwietnia pod Kijowskim Sądem Rejonowym w Charkowie zebrało się około 100 osób, które protestowały przeciw zamiarom skazania 70 osób zatrzymanych po operacji antyterrorystycznej^[52].

10 kwietnia obwodowy sąd administracyjny w Charkowie zakazał prorosyjskich manifestacji^[53].

Po zlikwidowaniu Charkowskiej Republiki Ludowej

W wyniku szybkiej reakcji charkowskich i ukraińskich władz udało się uspokoić sytuację w mieście i powstrzymać tendencje separatystyczne w obwodzie charkowskim. Partia Regionów oraz jej działacze Hennadij Kernes i Michajło Dobkin zachowali swoje wpływy w polityce regionalnej^[1]. 28 września 2014 roku w Charkowie odbyła się demonstracja, podczas której usunięto pomnik przywódcy bolszewików^[54]. W okresie od 2014 do czerwca 2015 roku rosyjskie grupy dywersyjne przeprowadziły około 48 aktów terroru na Charkowszczyźnie: najtragiczniejszą w skutkach była eksplozja ładunku wybuchowego, dnia 22 lutego 2015 roku, podczas marszu w Charkowie upamiętniającego wydarzenia na kijowskim majdanie. Śmierć poniosły wówczas cztery osoby^[1].

Zobacz też

• Prorosyjski separatyzm na Ukrainie
• Euromajdan
• Wojna w Donbasie
• Granica rosyjsko-ukraińska

Przypisy