Proton M

Proton-M

Rodzina rakiet nośnych Proton
Rakieta Proton-M przed ustawieniem na platformie startowej
Producent	Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa
Data pierwszego startu	7 kwietnia 2001
Data ostatniego startu	31 lipca 2020
Statystyki
Wszystkie starty	110
Udane starty	101 (92%)
Nieudane starty	9
Zdolność wynoszenia	22000 kg na LEO
Siła ciągu przy starcie	10532 kN
Wymiary
Długość	53 m
Średnica	7,4 m
Masa całkowita	705000 kg
Stopnie rakiety
Stopień 1.	8K82M-1
Stopień 2.	8K82M-2
Stopień 3.	8K82M-3
Stopień 4.	Briz-M (opcjonalny)
Stopień 5.	Blok DM-2/DM-3 (jako 4. człon, opcjonalny)

Proton-M (ros. Протон-М) – rosyjska ciężka rakieta nośna pochodząca od rakiety Proton (UR-500) produkowanej w ZSRR. Wykorzystywana od 2001 roku, jest to obecnie jedyna rakieta z rodziny Proton używana po ostatnim starcie wersji Proton-K w marcu 2012^[1]. Komercyjne starty tej rakiety są finansowane przez konsorcjum International Launch Services.

Dane techniczne

Rakieta zbudowana jest z trzech segmentów na paliwo ciekłe hipergolowe (dimetylohydrazyna niesymetryczna + tetratlenek diazotu). Dodatkowo w celu umieszczenia ładunku na wyższej orbicie może być użyty czwarty, górny stopień, z czego skorzystano we wszystkich z pierwszych stu startów. W większości misji Protona-M użyto stopnia górnego Briz-M; w niektórych startach używany jest stopień Blok DM w wariantach DM-2 lub DM-3, do wynoszenia satelitów systemu GLONASS lub satelitów wojskowych^[2].

W odróżnieniu od Protona-K, Proton-M ma lżejszy 1. stopień wyposażony w mocniejsze silniki RD-276, lepszą nawigację i zastosowania pozwalające na pełną konsumpcję paliwa. Sama rakieta pozwala na umieszczenie ładunku o masie 22 ton na niskiej orbicie okołoziemskiej. Z dodatkowym stopniem górnym pozwala na umieszczenie ładunku o masie 3 ton na orbicie geosynchronicznej, zaś na geosynchronicznej orbicie transferowej może umieścić ładunek o masie 5,5 ton.

Od 2007 roku używana jest ulepszona wersja Protona-M, różniąca się od wersji bazowej mocniejszymi silnikami pierwszego stopnia (RD-275, później RD-276, następców RD-253), zmodyfikowaną awioniką i lepszą konstrukcją stopnia Briz-M^[3]. Proton-M ma wynieść jeden z ostatnich modułów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej – MLM Nauka. Będzie to pierwszy start Protona-M bez użycia górnego stopnia; po licznych opóźnieniach planowany jest na 2021 r.

Służba

Spośród stu dziesięciu startów (wykonanych w latach 2001-2020) dziewięć było nieudanych. Jeden zakończył się częściowym powodzeniem – przedwczesne wyłączenie górnego stopnia Briz-M w grudniu 2012 r., zaś dziewięć zakończyło się pełną porażką i utratą ładunku: sześciokrotnie przez awarię stopnia Briz-M, raz z powodu niewłaściwego tankowania bloku Blok DM-03, zaś trzykrotnie z powodu awarii właściwej rakiety Proton-M.

Rakieta obecnie używa RD-276.

Zobacz też

• Lista ciężkich rakiet nośnych
• Proton (rakieta)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• ILS Proton Breeze M Launch Vehicle (ang.). International Launch Services.