Przeciwciała przeciwjądrowe

Przeciwciała przeciwjądrowe (ang. anti-nuclear antibodies, ANA) – przeciwciała skierowane przeciwko składnikom jądra komórkowego, takim jak DNA, histony, rybonukleoproteiny, RNA jąderkowe, białka niehistonowe i mają znaczenie diagnostyczne w rozpoznawaniu układowych chorób tkanki łącznej, takich jak toczeń rumieniowaty układowy, twardzina, zapalenie skórno-mięśniowe i inne.

Przeciwciała przeciwjądrowe mogą również występować w innych przypadkach, jednak według obecnego stanu wiedzy medycznej nie mają wtedy znaczenia diagnostycznego:

• zakażenia (np. gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby, kiła, choroby pasożytnicze)
• nowotwory (np. rak sutka, rak gruczołu krokowego, białaczka, ziarnica złośliwa)
• choroby narządów wewnętrznych (zwłaszcza wątroby i płuc)
• choroby skóry (np. łuszczyca, liszaj płaski)
• po przeszczepach oraz implantach
• przy stosowaniu niektórych leków, zwłaszcza pochodnych hydralazyny
• ciąża
• podeszły wiek
• u osób zdrowych (ok. 5% zdrowej populacji ma ANA z mianem 1:160)

Samo stwierdzenie obecności ANA, bez obecności objawów klinicznych, również nie ma znaczenia diagnostycznego.

Miano badania ANA to stopień rozcieńczenia surowicy przy którym przeciwciała nie są już wykrywalne.

W razie stwierdzenia miana ANA rzędu 1:160 lub wyższego z objawami choroby tkanki łącznej, należy wykonać badania swoistości przeciwciał przeciwjądrowych i (w zależności od typu świecenia w badaniu IIF) oznaczyć, m.in.:

• anty-dsDNA - przeciwciała przeciw dwuniciowemu DNA ((ang.) double-stranded DNA)
• anty-ENA (skróty od Sm do La pochodzą od pierwszych liter nazwisk osób, u których wykryto je po raz pierwszy):
  • anty-Sm
  • anty-Jo-1
  • anty-Ro
  • anty-La
  • anty-ScL70 - przeciwciała przeciw topoizomerazie
  • anty-U1-RNP - przeciwciała przeciw rybonukleoproteinie U1

Bibliografia

• Kavanaugh, Arthur, Tomar, Russell, Reveille, John, Solomon, Daniel H. i inni. Guidelines for Clinical Use of the Antinuclear Antibody Test and Tests for Specific Autoantibodies to Nuclear Antigens. „Archives of Pathology & Laboratory Medicine”. 124 (1), s. 71-81, styczeń 2000. DOI: 10.1043/0003-9985(2000)124 (ang.). 
• Yashwant Kumar, Alka Bhatia, Ranjana Walker Minz. Antinuclear antibodies and their detection methods in diagnosis of connective tissue diseases: a journey revisited. „Diagnostic Pathology”. 4 (1), 2009. DOI: 10.1186/1746-1596-4-1 (ang.).