Przetacznik leśny

Przetacznik leśny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

przetacznik

Gatunek

przetacznik leśny

Nazwa systematyczna
Veronica officinalis L.
Sp. Pl. ed. 1 11 (1753)[3]
Pokrój
Kwiatostan
Liście

Przetacznik leśny, przetacznik lekarski[4] (Veronica officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae). Dość pospolity na terenie Polski. Gatunek typowy rodzaju przetacznik[5].

Występowanie

Występuje dziko na kontynentach[6]:

W Polsce występuje pospolicie na obszarze całego kraju[7].

Morfologia

Pokrój
Roślina wysokości 10–20 cm, w całości gęsto owłosiona[8].
Łodyga
Płożąca się, rozgałęziona, podnosząca się w części górnej, zakorzeniająca się[8].
Liście
Odwrotnie jajowate, zwężające się w krótki ogonek, w dolnej części łodygi całobrzegie, w górnej karbowano-piłkowane; naprzeciwległe, połyskujące[9].
Kwiaty
Fioletowoniebieskie z ciemniejszymi żyłkami, zebrane w proste, gęste kwiatostany groniaste, znacznie krótsze od łodygi i wyraźnie boczne. W gronie jest od 15 do 26 kwiatów na krótkich szypułkach (przynajmniej dwukrotnie krótszych od kielicha). Kielich 4-działkowy, dwukrotny słupek, dwa pręciki, kwiat z listkiem przykwiatkowym; korona okrągła o średnicy 6–7 mm, dłuższa od kielicha[8].
Owoc
Torebka o długości 4–5 mm, sercowata, na szczycie ucięta. I bez wcięcia, dłuższa od kielicha[8].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty owadopylne, przedsłupne, przedprątne lub równoczesne, zapylane przez muchówki[10]. Liście są zimozielone[7].
Siedlisko
Rośnie w suchych lasach, na zrębach, wrzosowiskach i pastwiskach. Występuje na glebach kwaśnych, piaszczystych lub gliniastych[9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Nardo-Callunetea[11].
Zmienność
Wyróżnia się jedną formę: Veronica officinalis f. albiflora (G. Don) House[3].

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza: stosowana w medycynie ludowej[9].
    • Surowiec zielarski: ziele przetacznika (Herba Veronicae). Zbiera się je w na początku kwitnienia, suszy i przechowuje w miejscu suchym i zacienionym[7]. Zawiera między innymi glikozydy irydoidowe (akubinę, katapol, katalpozyd, weronikozyd), mannitol, flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki[9].
    • Działanie: wewnętrznie stosowany przy chrypce i suchym kaszlu, chorobie wrzodowej żołądka oraz przewlekłych zaburzeniach trawiennych. Zewnętrznie używany jako okład przy chorobach skórnych i reumatycznych[7].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-12] (ang.).
  3. a b The Plant List. [dostęp 2015-06-22].
  4. Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
  5. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-04-12].
  6. Veronica officinalis (ang.). W: Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory. Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-03-29].
  7. a b c d Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  8. a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. a b c d Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  10. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  11. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Media użyte na tej stronie

Veronica officinalis 2BW51.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Veronica officinalis (location: Poland, Beskid Wyspowy, Lubogoszcz)
Veronica officinalis Sturm10040.jpg
Veronica officinalis L.
Original Description
Echter Ehrenpreis, Veronica officinalis; Pl. 40: a) Plant, scaled down; b to f margins of the leaves in natural size; g) flower, scaled up.; h) fruit with bract in natural size and scaled up f) intersection of fruit; k) seed, scaled up
Veronica officinalis 1546.JPG
Autor: Walter Siegmund (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Common Gypsyweed, Herbal Speedwell, Paul's Betony
Veronica officinalis BW51.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Veronica officinalis (location: Poland, Beskid Wyspowy, Lubogoszcz)