Przydaczniowate
| Tridacnidae[1] | |
| Lamarck, 1819 | |
.jpg) Hippopus hippopus & Tridacna maxima. | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | przydaczniowate |
Przydaczniowate – takson w obrębie rzędu Veneroida, obejmujący największe ze współcześnie żyjących małży, wykorzystujący fotosyntezę symbiontów. Tradycyjnie klasyfikowane są w randze rodziny Tridacnidae, ale według niektórych badaczy takson ten powinien być włączony do sercówkowatych (Cardiidae) jako podrodzina Tridacninae. Rodzajem typowym przydaczniowatych jest Tridacna. W zapisie kopalnym są znane z warstw środkowego eocenu. W pliocenie i plejstocenie występowały już wszystkie współcześnie żyjące gatunki[2]. Wykorzystuje się je gospodarczo na dużą skalę, przez co ich populacje są narażone na wyginięcie.
Występowanie
Zasiedlają płytkie wody na rafach koralowych w tropikalnej strefie Oceanu Indyjskiego, Morza Czerwonego (po Zatokę Akaba, która stanowi północno-zachodnią granicę zasięgu) i Pacyfiku, po jego południowo-wschodnie granice. W całym zasięgu występowania są szeroko rozprzestrzenione. Wraz z koralowcami stanowią najbardziej charakterystyczną faunę raf[3]. Większość gatunków występuje sympatrycznie.
Budowa
Rodzina charakteryzuje się wyjątkowymi rozmiarami swoich przedstawicieli, zwłaszcza Tridacna gigas i Tridacna derasa. Pierwszy z nich – przydacznia olbrzymia – jest największym ze współczesnych małży, dorasta do 1,5 metra długości. Masa jej ciała może osiągać 320 kg[4].
Skorupy muszli przydaczniowatych pokryte są promienistymi, grubymi żebrami nadającymi ich krawędziom falisty zarys, przy czym krawędzie obydwu skorup zachodzą na siebie w taki sposób, że otwór rozchylonej muszli tworzy zygzakowatą szczelinę[5]. Płaszcz jest silnie rozrośnięty, w górnej powierzchni zaopatrzony w tysiące fotoreceptorów[6]. Intensywnie ubarwiona powierzchnia jest nieustannie wystawiana na działanie silnego światła słonecznego[3].
Biologia
Larwy są planktoniczne, z czasem osiadają na dnie. Po przeobrażeniu młode osobniki przytwierdzają się bisiorem do twardego podłoża. W miarę wzrostu tracą połączenie z podłożem i leżą swobodnie na piaszczystym dnie odwrócone stroną brzuszną ku górze[6], lecz nie przemieszczają się.
Przydaczniowate żywią się planktonem odfiltrowanym z wody, jednak znaczną część substancji odżywczych dostarczają im symbiotyczne zooksantelle bytujące na skraju ich płaszcza[4]. Te jednokomórkowce zaopatrują swoich gospodarzy w tlen i pokarm[6][3].
Znaczenie gospodarcze
Przydaczniowate są jadalne. Poławia się je komercyjnie w celach konsumpcyjnych, dla potrzeb przemysłu zdobniczego oraz do akwariów morskich. Są też hodowane w akwakulturach. Perły wytwarzane przez przydaczniowate, pomimo dużych rozmiarów, nie mają wartości handlowej[5]. Obecność przydaczni jest wykorzystywana lokalnie jako atrakcja w turystyce związanej z nurkowaniem.
Rosnące zainteresowanie tymi małżami doprowadziło do przełowienia i załamania populacji w niektórych regionach. Wszystkie gatunki objęte są konwencją CITES (załącznik II)[7]. Większość z nich wpisana została do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody[8].
Systematyka
Współcześnie żyjące przydaczniowate klasyfikowane są w 2 rodzajach[9]:
- Hippopus
- Tridacna
Do taksonów wymarłych należą m.in.[2]:
- Avicularium
- Byssocardium
- Omanidacna
Tradycyjnie małże te zaliczane są do rodziny Tridacnidae[1][5][6], siostrzanej dla sercówkowatych[3]. Na podstawie analizy kladystycznej muszli i cech anatomicznych w 1992 roku J. A. Schneider[10] wykazał, że przydaczniowate można uznać za takson monofiletyczny, ale w obrębie sercówkowatych. Nadal jednak w wielu publikacjach i biologicznych bazach danych (m.in. IUCN i CITES) przydaczniowate klasyfikowane są w randze rodziny.
Przypisy
- ↑ a b Tridacnidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Harzhauser et al. Tracing back the origin of the Indo-Pacific mollusc fauna: Basal Tridacninae from the Oligocene and Miocene of the Sultanate of Oman. „Palaeontology”. 51 (1), s. 199–213, 2008. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2007.00742.x. (ang.).
- ↑ a b c d C. M. Yonge. Functional morphology and evolution in the Tridacnidae (Mollusca: Bivalvia: Cardiacea). „Records of the Australian Museum”. 33 (17), s. 735–777, 1981. DOI: 10.3853/j.0067-1975.33.1981.196. (ang.).
- ↑ a b Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 527. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ a b c Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b c d Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 550. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III valid from 27 April 2011. 2011. [dostęp 2011-11-13]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)
- ↑ The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2011-11-13]. (ang.).
- ↑ Bouchet, P.; ter Poorten, J.: Tridacninae. World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-11-13]. (ang.).
- ↑ J. A. Schneider. Preliminary cladistic analysis of the bivalve family Cardiidae. „American Malacological Bulletin”. 9, s. 145–155, 1992. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: MerlinCharon, Licencja: CC0
Tridacna costata Richter, Roa-Quiaoit, Jantzen, Al-Zibdah, Kochzius, 2008. Juvenile shell, 90 mm.
Old shell, still grayish after cleaning. The lemon yellow shell below is Tridacna squamosa Lamarck, 1819. Juvenile shell, 70 mm without the protruding scales. Acquired around 1977.
This work shows the differences between T. costata and T. squamosa:
The front and backview of T. costata is in the shape of a droplet, widest at the byssal orifice.
The front and backview of T. squamosa is oval shaped and nearly has left-right symmetry.
T. costata has five central ridges, while T. squamosa has four.
Also note that the spacing between the upright scales is smaller for T. costata.Autor: Frédéric Ducarme, Licencja: CC BY-SA 4.0
Two "giant clams (family Tridacnidae), in Vanuatu : Hippopus hippopus & Tridacna squamosa.
Autor: Fernando Losada Rodríguez, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tridacna gigas (Giant clam) in Aquarium Finisterrae, in A Coruña, Galicia, Spain.