Purchawka gruszkowata

Purchawka gruszkowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

purchawkowate

Rodzaj

Apioperdon

Gatunek

purchawka gruszkowata

Nazwa systematyczna
Apioperdon pyriforme (Schaeff.) Vizzini
in Vizzini & Ercole, Phytotaxa 299(1): 81 (2017)
Lycoperdon pyriforme a1.JPG
Widoczne ryzomorfy
Typowe miejsce występowania – próchniejące drewno
Rośnie również na drewnie zagrzebanym w ziemi

Purchawka gruszkowata (Apioperdon pyriforme (Schaeff.) Vizzini) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Apioperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson po raz pierwszy poprawnie zdiagnozował i opisał jako Lycoperdon pyriforme Jacob Christian Schäffer w 1774 roku. Obecną, uznana przez Index Fungorum nazwę nadał w 2017 roku Alfredo Vizzini, przenosząc takson do rodzaju Apioperdon. Jest to jedyny gatunek należący do rodzaju Apioperdon (Schaeff.) Vizzini 2017[2].

Synonimy[3]:

  • Lycoperdon pyriforme Schaeff. 1774
  • Utraria pyriformis (Schaeff.) Quél. 1873
  • Morganella pyriformis (Schaeff.) Kreisel & D. Krüger 2003
  • Lycoperdon pyriforme ß tessellatum Pers. 1801
  • Lycoperdon serotinum Bonord. 1857
  • Lycoperdon pyriforme var. serotinum (Bonord.) Hollós 1904
  • Lycoperdon pyriforme var. intumescens J. Kickx f. 1867
  • Lycoperdon pyriforme var. icterinum Kalchbr. 1878
  • Lycoperdon pyriforme var. globulosum P. Karst. 1889
  • Lycoperdon pyriforme var. usambarense Eichelb 1906
  • Lycoperdon pyriforme var. flavum Lloyd 1915
  • Lycoperdon pyriforme var. echinosporum' Naveau 1923
  • Lycoperdon pyriforme subsp. globosum Sosin 1952
  • Lycoperdon pyriforme var. globosum (Sosin) F. Šmarda 1958

Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Apioperdon, nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową.

Morfologia

Owocnik

Wysokości 2-7 cm, średnica do 3 cm, kształt gruszkowaty lub maczugowaty. Powierzchnia szorstka, omączona, bardzo drobno brodawkowana. Na szczycie znajdują się drobne i długo utrzymujące się niskie kolce. Barwa od białoochrowej przez szaroorzechową do szaroochrowej, górna część owocnika zazwyczaj brązowawa. Endoperydium szorstkie, jak gdyby omączone, kruche, z bardzo drobnymi brodawkami. Ma barwę od białokremowej do jasnobrązowej, u młodych owocników z odcieniem miedzi, u starych staje się matowe, papierowate. Tylko bardzo młode owocniki są białe, szybko zmieniają kolor na ciemniejszy. Na szczycie posiada wzgórek, na którym u dojrzałych owocników powstaje nieduży otwór, przez który wydostają się zarodniki. Początkowo otwór ten jest okrągły, później ma coraz bardziej poszarpane brzegi. U podstawy owocnika występują białawe, dość grube ryzomorfy wnikające w podłoże[5].

Miąższ

Podzielony na glebę i podglebie. Podglebie jest drobnokomorowate, u młodych owocników białe, u starszych szarobrązowe. Gleba jest podobnej barwy, u starszych owocników staje się oliwkowobrązowa i stopniowo przechodzi w dobrze widoczną, wydłużoną kolumellę[5].

Zarodniki

Kuliste, gładkie, żółto-brązowe, o średnicy 3-4 µm, często z krótką sterygmą. W środku posiadają błyszcząca kroplę. Włośnia jest elastyczna, pozbawiona jamek i sept, dość grubościenna i rozgałęziona. Ma średnicę do 1 µm[5].

Występowanie i siedlisko

Z wyjątkiem Antarktydy i Afryki występuje pospolicie na wszystkich kontynentach, również na wielu wyspach[6]. Również w Polsce jest pospolita[5].

Rośnie na obumarłym drewnie zarówno iglastym jak i liściastym, na leżących pniach i pniakach, niekiedy pozornie na ziemi, w rzeczywistości na zagrzebanym drewnie. Zazwyczaj rośnie w dużych, gęstych grupach[7]. Owocniki wytwarza od czerwca do października[4].

Znaczenie

Saprotrof[4]. Jest grzybem jadalnym, dopóki owocniki są młode i białe wewnątrz[8][9][10].

Gatunki podobne

Ze względu na nietypowe dla purchawek podłoże tzw. purchawkę gruszkowatą trudno jest pomylić z innymi purchawkami. Charakterystyczne jest również to, że tylko w bardzo wczesnych stadiach rozwoju owocniki są białe, charakterystyczne są także grube, białawe i przypominające korzenie sznury grzybni[5]. Gatunki podobne:

  • purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum), ale rośnie na ziemi i jest pokryta kolcami[11].
  • purchawka brunatna (Lycoperdon umbrinum) również bardzo wcześnie zmienia kolor i ma białawe sznury grzybni (ale cienkie). Nie rośnie jednak na drewnie, lecz na ziemi i ma inną powierzchnię[5]

Przypisy

  1. a b Species Fungorum – Names Record, www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-03].
  2. Index Fungorum – Names Record [dostęp 2019-09-03].
  3. Species Fungorum – Species synonymy, www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-03].
  4. a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  5. a b c d e f Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota), podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
  6. Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
  7. Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 598. ISBN 83-7404-513-2.
  8. Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 934, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
  9. Roger Phillips, Mushrooms, Derek Reid i inni, London: Macmillan, 2006, s. 330-331, ISBN 0-330-44237-6, OCLC 68770488 [dostęp 2019-06-11].
  10. Markus Flück, Atlas grzybów: oznaczanie, zbiór, użytkowanie, Helena Terpińska-Ostrowska (tłum.), Warszawa: "Delta W-Z", 1995, s. 404, ISBN 978-83-7175-858-4.
  11. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

Media użyte na tej stronie

Lycoperdon pyriforme G6 (1).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lycoperdon pyriforme
Lycoperdon pyriforme a1.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lycoperdon pyriforme (location:Poland, Nowe Rybie)
Lycoperdon pyriforme P33 (10).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lycoperdon pyriforme (location: Poland, Pieniny, podnóże Trzech Koron)
Lycoperdon pyriforme G6.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lycoperdon pyriforme (locationːPoland, Nowe Rybie)
Lycoperdon pyriforme a3 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lycoperdon pyriforme (location: Poland, Beskid Wyspowy, Kamionna)