Pyszna (wieś)

Pyszna
Пышна
Ilustracja
Dwór w Pysznie, około 1914 roku
Państwo Białoruś
Obwódwitebski
Rejonlepelski
SielsowietStai
Populacja (2009)
• liczba ludności

292
Nr kierunkowy+375 2132
Tablice rejestracyjne2
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia54°57′30,8″N 28°29′06,8″E/54,958556 28,485222
Portal Białoruś

Pyszna (błr. Пышна; ros. Пышно, hist. Pyszno[1]) – wieś na Białorusi, w rejonie lepelskim obwodu witebskiego, około 16 km na północny zachód od Lepla.

Historia

Joachim Chreptowicz, właściciel Pyszna w połowie XVIII wieku

Historia wsi jest znana od momentu, gdy Anna z Chreptowiczów 1° voto Rajecka, 2° voto Kryszpinowa sprzedała w 1742 roku te dobra swojemu bratankowi Janowi Chreptowiczowi, stolnikowi nowogródzkiemu. Po nim majątek odziedziczył jego brat Marcjan, a następnie syn Marcjana – Joachim, kanclerz wielki litewski[1], który w 1767 roku sprzedał Pyszno Fabianowi Kaszycowi. Dziewiętnaście lat później (w 1786 roku) Fabian Kaszyc odstąpił wieś Piotrowi i Teresie z Komarów Siellawom.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w województwie połockim[2].

Po śmierci Piotra Siellawy, w 1791 roku majątek odziedziczył ich syn Józefat, a następnie wnuk – Apolinary, który zmarł bezdzietnie w 1836 roku, w związku z czym Pyszno przeszło na własność siostrzenicy Apolinarego, córki Teresy Siellawianki i marszałka Józefa Niemirowicza-Szczytta, Krystyny ze Szczyttów ks. Druckiej Lubeckiej (1781–1844). Kolejnym właścicielem Pyszna był marszałek drysieński, dziedzic Justynianowa, Jan Niemirowicz-Szczytt (zm. w 1851 roku) - syn pisarza skarbowego Justyniana Niemirowicza-Szczytta. Marszałek Jan Szczytt sprzedał majątek swojemu krewnemu, wnukowi Marcina Niemirowicza-Szczytta, Stanisławowi Niemirowiczowi-Szczyttowi (ur. w 1807 roku), żonatemu wpierw z Karoliną ks. Drucką-Lubecką, a następnie z Zofią Bohdanowicz. Syn Stanisława, Kazimierz Niemirowicz-Szczytt, był ostatnim właścicielem Pyszna[1][3][4].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Pyszno, wcześniej należące do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazło się na terenie powiatu powiatu lepelskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego.

W XIX wieku Pyszno miało status miasteczka. W 1838 roku liczyło 165 mieszkańców, w tym 101 Żydów. W 1886 roku działała tu szkoła powszechna, cerkiew parafialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego (wzniesiona przez Fabiana Kaszycę ok. 1780 roku[5]), przebudowana w 1841 roku[6]), kaplica katolicka (parafii w Leplu), synagoga, garbarnia i sklep.

Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Pyszno znalazło się na terenie ZSRR. Od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi. Do 2013 roku było siedzibą sielsowietu.

Kilka macew rozrzuconych w lesie stanowi spuściznę przeszłości tej wsi[6][7]. We wsi działają: szkoła, ośrodek zdrowia, klub, biblioteka i poczta.

Dawny dwór

20 lipca 1812 roku Albrecht Adam narysował tutejszy dwór. Uwagę zwraca barokowa, murowana brama wjazdowa, składająca się z dwóch kwadratowych kordegard. W porównaniu z tą bramą dwór dziedziców prezentował się nader skromnie: drewiany domek z gankiem z jednospadowym daszkiem[8].

Prawdopodobnie w I połowie XIX wieku Siellawowie wznieśli na miejscu poprzedniego domu niewielki, murowany, parterowy dwór na planie prostokąta. Jego frontowa dziewięcioosiowa elewacja była niesymetryczna: na trzech skrajnych prawych osiach znajdował się portyk, którego trójkątny szczyt wsparty był na czterech kolumnach. Portyk tworzył kryty taras.

Dwór otoczony był przez rozległy park krajobrazowy z dużym gazonem przed portykiem. Przez park płynęła rzeczka, przez którą przerzucono mostek. W parku była też sadzawka. Dwór został zniszczony po 1914 roku[6].

Fragment parku, około 1914 roku

Majątek w Pysznie jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3]. Informacja o rysunku Adama podana jest w uzupełnieniu w IV tomie Dziejów[8].

Przypisy

  1. a b c Pyszno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 331.
  2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 82.
  3. a b Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 273–274, ISBN 83-04-03713-0, ​ISBN 83-04-03701-7​ (całość).
  4. T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 363-372
  5. Napoleon Rouba (zebrał i opracował): Przewodnik po Litwie i Białejrusi. Wilno: Wydawnictwa „Kurjera Litewskiego”, s. 160.
  6. a b c Pyszno na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-05-02].
  7. Pyszno na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2015-05-02].
  8. a b Pyszno (woj. połockie, uzup. do t. 1, s. 273), [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 484–485, ISBN 83-04-04020-4, ​ISBN 83-04-03701-7​ (całość).

Media użyte na tej stronie