Róża labradorska

Róża labradorska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

róża

Gatunek

róża labradorska

Nazwa systematyczna
Rosa blanda Aiton
Hortus kewensis; 1789 202 1789[3]
Synonimy
  • Rosa johannensis Fernald
  • Rosa rousseauiorum B.Boivin
  • Rosa subblanda Rydb.
  • Rosa williamsii Fernald[3][4]

Róża labradorska[5] (Rosa blanda Aiton) – gatunek krzewu należący do rodziny różowatych. Zasięg obejmuje północno-wschodnią część Ameryki Północnej, na zachodzie po Terytoria Północno-Zachodnie i Saskatchewan w Kanadzie oraz Dakotę Północną i Kolorado w Stanach Zjednoczonych. Południowa granica zasięgu biegnie od Kolorado poprzez Missouri, Wirginię Zachodnią, po Nowy Jork i Connecticut[6][4]. Do Europy został sprowadzony w 1773[7] i jako introdukowany rośnie w Europie Środkowej[4] – w krajach bałtyckich, Polsce, Austrii i na Węgrzech[6].

W Polsce gatunek ten odnotowany został po raz pierwszy w uprawie w 1817 w ogrodzie Stanisława Wodzickiego w Niedźwiedziu pod Krakowem[7], kolejna introdukcja nastąpiła w drugiej połowie XX wieku[8]. Współcześnie określany jest jako zadomowiony kenofit, wkraczający do zbiorowisk półnaturalnych[8].

Morfologia

Pokrój krzewu
Pąki kwiatowe i liście róży labradorskiej
Pokrój
Krzew rozłożysty, tworzący rozległe zarośla. Słabo rozgałęziające się pędy rosną prosto wzniesione lub łukowato przewisają osiągając wysokość do 1–2 m. Młode pędy są nagie i zielone, na starszych kora ma barwę pomarańczowoczerwoną. Kolce (grubsze jak i igiełkowate) występują bardzo rzadko[4].
Liście
U nasady z przylistkami osiągającymi do 25 mm długości i 6 mm szerokości, całobrzegimi lub piłkowanymi, zwykle gruczołowatymi, zawsze z charakterystycznymi uszkami u nasady o szerokości 4–6 mm. Liście złożone z 5–7 (rzadko 9) listków osiągają od 8,5 do 11 cm długości. Oś liścia rzadko z kolcami, naga lub omszona, zwykle nieco ogruczolona. Listki eliptyczne do jajowatych o długości od 2,5 do 4 cm i o szerokości od 1,2 do 2 cm (rzadko nieco mniejsze lub większe). Blaszka cienka, od spodu jasnozielona, naga, czasem w różnym stopniu owłosiona ale zawsze bez gruczołków. Górna strona blaszki zielona, matowa lub nieco połyskująca. Blaszka na brzegu pojedynczo piłkowana (na każdej stronie listków ząbków jest od 10 do 26). Ząbki ostre, rzadziej stępione[4].
Kwiaty
Zebrane po 1–5 (rzadko do 10) w wierzchotkowate kwiatostany. Szypułki cienkie, zwykle nagie, rzadziej nieco ogruczolone, wzniesione, osiągają do 2,5 cm długości. Przysadka jest pojedyncza lub podwójna, jajowato-lancetowata, do 2 cm długości, całobrzega, rzadziej piłkowana, naga, czasem z siedzącymi gruczołkami. Hypancjum jajowate lub kuliste o średnicy i wysokości ok. 5 mm, nagie, rzadko z siedzącymi gruczołkami. Działki kielicha wzniesione lub odgięte, jajowato-lancetowate, o długości do 3 cm i szerokości do 3,5 mm, całobrzegie lub pierzasto klapowane, nagie, czasem ogruczolone. Korona kwiatu osiąga 3–6, rzadko 7 cm średnicy. Płatki są różowe (rzadko białe[9]), o długości i szerokości 12–26 mm. Pręciki bardzo liczne (ok. 115). Owocolistków jest od 32 do 55. Szyjki słupków wystają na 1–2 mm ponad orficjum i dysk (zwężone do ok. 4 mm ujście dna kwiatowego)[4].
Owoce
Niełupki osiągające do 4 mm długości i 3 mm średnicy. Zebrane są wewnątrz czerwonego (po dojrzeniu), mięsistego i nagiego owocu pozornego mającego kształt kulisty, czasem gruszkowaty elipsoidalny lub urnowaty o długości i średnicy wynoszącej od 8 do 11 mm. Owoc pozorny zwieńczony jest wyprostowanymi lub odgiętymi trwałymi działkami[4].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit. W naturze rośnie w zaroślach, na skrajach lasów i łąk, wzdłuż brzegów strumieni, rowów[4] i rzek, na wydmach, miedzach i na terenach skalistych[9], na glebach piaszczystych i żwirowych. Kwitnie w czerwcu i lipcu[4].

Systematyka

Gatunek należy do sekcji Cinnamomeae de Candolle ex Seringe podrodzaju Rosa w obrębie rodzaju róża Rosa z rodziny różowatych Rosaceae[4]. Gatunkiem najbliżej spokrewnionym z R. blanda jest róża błotna R. palustris[10].

Do gatunku włączono jako z nim tożsame (co potwierdziły badania molekularne) rośliny opisywane wcześniej jako odrębne gatunki (R. johannensis, R. rousseauiorum, R. subblanda, R. williamsii)[4][10], przy czym pewna odmienność tego ostatniego taksonu wskazywana jest jako być może wystarczająca dla wyodrębnienia go w randze podgatunku[4]. Badania molekularne wykazały także tożsamy charakter R. blanda i R. woodsii[11], choć wskazywane są też wyraźne różnice morfologiczne między nimi (np. u R. blanda 115 pręcików, u R. woodsii 65)[4].

W wyniku poliploidyzacji z róży labradorskiej (diploid 2n = 14[4]) powstała Rosa arkansana. Takson też jest rodzicielskim dla mającej pochodzenie mieszańcowe róży karolińskiej Rosa carolina (drugim rodzicem jest róża błotna Rosa palustris)[11].

Róża labradorska tworzy mieszańce m.in. z różą pomarszczoną R. rugosa (R. ×warleyensis Baker ex E. Wilm) – introdukowaną z wschodniej Azji i inwazyjną w Ameryce Północnej. Tworzenie płodnych mieszańców, krzyżujących się wstecznie z taksonami rodzicielskimi uznawane jest za istotne zagrożenie dla gatunku w naturze[4][12].

Do innych mieszańców tego gatunku należą:

  • Rosa acicularis Lindl. × R. blanda Aiton – Rosa ×per-axeliana W. H. Lewis[13]
  • Rosa blanda Aiton × R. carolina L. – Rosa ×gilmaniana W. H. Lewis[13]
  • Rosa blanda Aiton × R. nitida Willd. – Rosa ×churchillii W. H. Lewis[13]
  • Rosa blanda Aiton × R. virginiana Mill. – Rosa ×hainesii W. H. Lewis[13]
  • Rosa blanda Aiton × R. woodsii subsp. woodsii Lindl. – Rosa ×dulcissima Lunell[14]
  • Rosa blanda Aiton × R. palustris Marshall – Rosa ×palustriformis (Rydb.) Voss[14]
  • Rosa blanda Aiton × R. chinensis Jacq. – Rosa ×aschersoniana Graebn.[15][16]

Róża labradorska generalnie wskazywana jest jako przykład gatunku łatwo tworzącego mieszańce[17]. Wykorzystywana była w ogrodnictwie do tworzenia krzyżówek m.in. z takimi gatunkami jak Rosa pisocarpa, R. soulieana, R. abyssinica, R. multiflora, R. wichuraiana[17].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-12-30] (ang.).
  3. ↑ a b Rosa blanda Aiton. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-12-30].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Rosa blanda Aiton. W: Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-30].
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 227. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ a b Rosa blanda Aiton. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-30].
  7. ↑ a b Janusz Hereźniak: Amerykańskie drzewa i krzewy na ziemiach polskich. W: Maria Ławrynowicz, A. Urszula Warcholińska (red.): Rośliny pochodzenia amerykańskiego zadomowione w Polsce. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1992, s. 97-150.
  8. ↑ a b Barbara Tokarska Guzik i in.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 153. ISBN 978-83-62940-33-2.
  9. ↑ a b A. A. Reznicek, E. G. Voss, & B. S. Walters: Rosa blanda Aiton. W: Michigan Flora online [on-line]. University of Michigan Herbarium, 2011. [dostęp 2019-12-30].
  10. ↑ a b Anne Bruneau, Simon Joly, Julian R Starr, Josée-Nadia Drouin. Molecular markers indicate that the narrow Québec endemics Rosa rousseauiorum and Rosa williamsii are synonymous with the widespread Rosa blanda. „Canadian Journal of Botany”. 83, 4, s. 386-398, 2005. DOI: 10.1139/b05-012. 
  11. ↑ a b Joly Simon; Bruneau Anne. Delimiting Species Boundaries in Rosa Sect. Cinnamomeae (Rosaceae) in Eastern North America. „Systematic Botany”. 32, 4, s. 819-836, 2007. DOI: 10.1600/036364407783390863. 
  12. ↑ Marjorie Mercure, Anne Bruneau. Hybridization between the escaped Rosa rugosa (Rosaceae) and native R. blanda in eastern North America. „Systematics and Phytogeography”. 95, 5, s. 597-607, 2008. DOI: 10.3732/ajb.2007385. 
  13. ↑ a b c d Walter H. Lewis. Nomenclatural Novelties in Rosa (Rosaceae) subgenus Rosa Recognized in North America. „Novon: A J. for Botanical Nomenclature”. 25, 1, s. 22-46, 2016. DOI: 10.3417/2016018. 
  14. ↑ a b Walter H. Lewis, Memory Elvin-Lewis. New records and range extensions for Rosa (Rosaceae) in North America. „Journal of the Botanical Research Institute of Texas”. 11, 1, s. 185-191, 2017. 
  15. ↑ Rosa 'Aschersoniana'. W: Plants Database [on-line]. The National Gardening Assotiation. [dostęp 2019-12-31].
  16. ↑ Rosa X aschersoniana Graebn.. W: Roses, Clematis and Peonies and everything gardening related [on-line]. helpmefind.com. [dostęp 2019-12-31].
  17. ↑ a b J. C. Ratsek, S. H. Yarnell, and W. S. Flory, jr.. Crossing Relations of Some Diploid Species of Roses. „Proc. Am. Soc. Hort. Sci.”. 37, s. 983-992, 1939. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Rosa blanda kz03.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rosa blanda in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem
Rosa blanda EARLY WILD ROSE (4663783103).jpg
Autor: Frank Mayfield from Chicago area, USA, Licencja: CC BY-SA 2.0

close up image of Rosa blanda EARLY WILD ROSE at the James Woodworth Prairie Preserve - showing two full blooms, a single flower bud, and a seed pod after petals have dropped; detailing anthers and fused stigmas

This species is featured in the soon-to-be-published book, Elusive Splendor: Wildflowers of the Tall Grass Prairie. Contact frank@black-sweater-art.com for more information.
Rosa blanda 2017-05-23 0555.jpg
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Róża labradorska (Rosa blanda), Botanischer Garten Berlin.