Równonoc

Oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniu równonocy. Uwaga: obserwator znajduje się w płaszczyźnie równika ziemskiego, dlatego nie widać tu nachylenia płaszczyzny równika do płaszczyzny orbity.
Uproszczony schemat przedstawiający ruch obiegowy Ziemi i pory roku, zaczynając od lewego dolnego rogu: równonoc wrześniowa, przesilenie grudniowe, równonoc marcowa, przesilenie czerwcowe.
Ilustracja równonocy marcowej widzianej z płaszczyzny zbliżonej do orbity i kierunku padania promieni słonecznych

Równonoc, ekwinokcjum (łac. aequinoctium)[1] – moment, w którym Słońce przechodzi przez jeden z dwóch punktów, w których ekliptyka przecina równik niebieski. Równonoc zdarza się dwa razy w roku:

Na skutek występowania precesji osi Ziemi punkty równonocy przesuwają się po ekliptyce (pokonanie pełnego obiegu zajmuje 25 770 lat, zob. rok platoński).

W szerszym znaczeniu równonoc odnosi się do całej doby (ziemskiej), w której to zjawisko występuje. Przez całą taką dobę centrum tarczy słonecznej obecne jest tyle samo czasu pod i nad horyzontem, a promienie słoneczne padają na równik pod kątem 90º. W tych dniach Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. Potocznie mówi się, że następuje wtedy zrównanie dnia z nocą, choć w rzeczywistości długości dnia i nocy nie będą dokładnie równe. W związku z rozmiarem kątowym Słońca oraz z występowaniem zjawiska refrakcji dzień trwa wówczas nieco dłużej niż 12 godzin (np. w Warszawie o około 9 minut i 30 sekund).

Wzór na szerokość geograficzną w dniach równonocy

W dniach równonocy można łatwo obliczyć szerokość geograficzną miejsca obserwacji. Wystarczy zmierzyć wysokość górującego Słońca (w stopniach) i odjąć ją od 90°.

φ = 90° – h

gdzie h to wysokość górującego Słońca, φ szerokość geograficzna. Jeżeli Słońce górowało po południowej stronie nieba, mamy szerokość geograficzną północną (N), jeżeli zaś po północnej – południową (S).

Przekształcając ten wzór otrzymujemy równanie, z którego możemy obliczyć wysokość górowania Słońca (h):
h = 90° – φ

Daty i godziny równonocy

Daty i godziny równonocy w latach 2000–2059
2000200120022003200420052006200720082009
20 III,
08:35
20 III,
14:31
20 III,
20:16
21 III,
02:00
20 III,
07:49
20 III,
13:34
20 III,
19:25
21 III,
01:07
20 III,
06:49
20 III,
12:44
22 IX,
19:28
23 IX,
01:05
23 IX,
06:56
23 IX,
12:47
22 IX,
18:30
23 IX,
00:23
23 IX,
06:04
23 IX,
11:51
22 IX,
17:45
22 IX,
23:18
2010201120122013201420152016201720182019
20 III,
18:32
21 III,
00:21
20 III,
06:15
20 III,
12:02
20 III,
17:57
20 III,
23:45
20 III,
05:31
20 III,
11:29
20 III,
17:15
20 III,
22:58
23 IX,
05:09
23 IX,
11:05
22 IX,
16:49
22 IX,
22:44
23 IX,
04:30
23 IX,
10:20
22 IX,
16:21
22 IX,
22:02
23 IX,
03:54
23 IX,
09:50
2020202120222023202420252026202720282029
20 III,
04:50
20 III,
10:37
20 III,
16:33
20 III,
22:25
20 III,
04:07
20 III,
10:02
20 III,
15:46
20 III,
21:25
20 III,
03:17
20 III,
09:01
22 IX,
15:31
22 IX,
21:21
23 IX,
03:04
23 IX,
08:50
22 IX,
14:44
22 IX,
20:20
23 IX,
02:06
23 IX,
08:02
22 IX,
13:45
22 IX,
19:37
2030203120322033203420352036203720382039
20 III,
14:51
20 III,
20:41
20 III,
02:23
20 III,
08:23
20 III,
14:18
20 III,
20:03
20 III,
02:02
20 III,
07:50
20 III,
13:40
20 III,
19:32
23 IX,
01:27
23 IX,
07:15
22 IX,
13:11
22 IX,
18:52
23 IX,
00:41
23 IX,
06:39
22 IX,
12:23
22 IX,
18:13
23 IX,
00:02
23 IX,
05:50
2040204120422043204420452046204720482049
20 III,
01:11
20 III,
07:07
20 III,
12:53
20 III,
18:29
20 III,
00:20
20 III,
06:08
20 III,
11:58
20 III,
17:52
19 III,
23:34
20 III,
05:28
22 IX,
11:44
22 IX,
17:27
22 IX,
23:11
23 IX,
05:07
22 IX,
10:47
22 IX,
16:33
22 IX,
22:22
23 IX,
04:07
22 IX,
10:01
22 IX,
15:42
2050205120522053205420552056205720582059
20 III,
11:20
20 III,
16:58
19 III,
22:56
20 III,
04:46
20 III,
10:35
20 III,
16:28
19 III,
22:11
20 III,
04:08
20 III,
10:04
20 III,
15:44
22 IX,
21:29
23 IX,
03:26
22 IX,
09:16
22 IX,
15:05
22 IX,
21:00
23 IX,
02:48
22 IX,
08:40
22 IX,
14:23
22 IX,
20:07
23 IX,
02:03
Równonoce marcowe podane są w czasie CET (UTC+1),
równonoce wrześniowe podane są w czasie CEST (UTC+2).

Źródło danych dla roku 2000: US Naval Observatory[2]
Źródło danych dla lat 2001-2059: Fred Espenak[3]

Zobacz też

Przypisy

  1. Władysław Kopaliński: ekwinokcjum. W: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
  2. United States Naval Observatory: Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000-2025. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-21)].
  3. Fred Espenak: Solstices and Equinoxes: 2001 to 2100. [dostęp 2022-09-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

North season.jpg
Autor: Tauʻolunga, Licencja: CC0
The Earth at the start of the 4 (astronomical) seasons as seen from the north and ignoring the atmosphere (no clouds, no twilight).
Nachylenie osi obrotu.png
Autor: Adi4000, Licencja: CC BY 3.0

Description of relations between Axial tilt (or Obliquity), rotation axis, plane of orbit, celestial equator and ecliptic.

Earth is shown as viewed from the Sun; the orbit direction is counter-clockwise (to the left).