Raba (dopływ Wisły)
-POL%2c_Gd%c3%b3w.jpg) Raba w Gdowie | |||||||||||||||||||
| Kontynent | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | |||||||||||||||||||
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Lokalizacja | Beskidy Zachodnie, Pogórze Zachodniobeskidzkie i Kotlina Sandomierska[1] | ||||||||||||||||||
| Rzeka | |||||||||||||||||||
| Długość | 132 km | ||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni | 1537,1 km² | ||||||||||||||||||
| Źródło | |||||||||||||||||||
| Miejsce | okolice wsi Sieniawa | ||||||||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||||||||
| Ujście | |||||||||||||||||||
| Recypient | |||||||||||||||||||
| Miejsce | okolice wsi Uście Solne | ||||||||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||||||||
| Szlak | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Raba – rzeka w południowej Polsce, płynie przez województwo małopolskie, w 86% znajduje się w strefie karpackiej.
Przez wieki stanowiła ważną arterię komunikacyjną, zakładano nad nią wsie, rozwijały się miasta i miasteczka.
Nazwa „Raba” ma prawdopodobnie etymologię celtycką[2].
Przebieg
 | Ta sekcja od 2017-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Raba ma źródła pod Przełęczą Sieniawską na wysokości około 750 m n.p.m. Zasilana jest też potokami spływającymi spod Żeleźnicy w Beskidzie Orawsko-Podhalańskim, Rabskiej Góry i Obidowej. Kończy bieg w Wiśle, w pobliżu Uścia Solnego jako prawobrzeżny dopływ, w 134,7 km jej biegu.
Powierzchnia zlewni przy ujściu do Wisły wynosi 1537,1 km² i ma długość 131,9 km. Średni przepływ roczny zlewni Raby wynosi 4,26 m³/s. W zlewni rzeki przeważają użytki rolne, lasy zajmują około 43% powierzchni.
Bieg Raby dzieli się na trzy zasadnicze części:
- bieg górny w obrębie Beskidów o długości 60 km i średnim spadku 8,5‰
- bieg środkowy w obrębie Pogórza, o długości 34 km i średnim spadku 2,3‰
- bieg dolny w obrębie Kotliny Sandomierskiej, o długości 43 km i średnim spadku 0,6‰
Od źródeł do Myślenic jest typowo górską rzeką z kamienistym dnem z gęstą siecią dopływów o dużych spadkach i wąskich dolinach. Poniżej Zbiornika Dobczyckiego (zapora w Dobczycach) nie traci górskich cech, meandrując wartko po żwirowym podłożu. Bliżej ujścia płynie uregulowanym głębokim korytem, ale i tam trudno o typowo nizinne odcinki.
Wody Raby spływają w wąską dolinę w kierunku północnego wschodu, mijają Sieniawę, Rabę Wyżną, Chabówkę i Rabkę. Tam dno doliny tworzą dwie terasy, zalewowa, wznosząca się ok. 4 m ponad poziom rzeki, która zalewa ją tylko podczas wielkich powodzi, oraz rędzinowa na poziomie 15 m. W pobliżu ujścia Poniczanki i Słonki erozja utworzyła charakterystyczne obniżenie. Poniżej Rabki Raba płynie na północny wschód i przepływa przez kotlinę Mszany Dolnej, gdzie zmienia kierunek na północny zachód, a następnie przepływa między Szczeblem i Lubogoszczem, aby od Lubnia płynąć w kierunku Myślenic wprost na północ.
Zlewnię Raby z powiatu limanowskiego zasila głównie rzeka Mszanka i potok Kasinianka. Do zlewni Raby należy także rzeka Stradomka – największy prawobrzeżny dopływ, odwadniający gminy Jodłownik, Tymbark, Trzciana i północne części gminy Limanowa.
Na odcinku ujściowym, na długości 19 km, Raba nie przyjmuje żadnych dopływów, dorzecze jest tam wyjątkowo wąskie, o średniej szerokości 3 km. W dolnym biegu Raba jest odbiornikiem przede wszystkim ścieków bytowo-gospodarczych i komunalnych z miejscowości położonych w jej zlewni, zanieczyszczeń wprowadzanych do jej wód ze spływami powierzchniowymi, jak również zanieczyszczeń przemysłowych pochodzących z jednostek zlokalizowanych głównie w Bochni. Na tym odcinku wody Raby są ujmowane dla celów komunalnych Bochni oraz socjalnych i przemysłowych przez ZPH Stalprodukt w Bochni.
Przepływa przez:
- Beskidy Zachodnie, Pogórze Zachodniobeskidzkie oraz zachodnią część Kotliny Sandomierskiej. Stanowi granicę pomiędzy Beskidem Makowskim a Beskidem Wyspowym (do ujścia Krzczonówki) oraz między Pogórzem Wielickim a Pogórzem Wiśnickim[3].
Główne dopływy:
- Poniczanka, Słonka, Krzyworzeka, Mszanka, Kasinianka, Kaczanka, Krzczonówka, Trzemeśnianka, Stradomka, Babica.
Większe miejscowości:
- Bochnia, Myślenice, Dobczyce, Pcim, Rabka-Zdrój, Raba Niżna, Raba Wyżna, Chabówka, Mszana Dolna i Gdów.
Przyroda
- W wodach Raby występuje rak rzeczny.
- Do lat siedemdziesiątych w starorzeczach Raby między Pcimiem a Lubniem występowały żółwie błotne.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Raba, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-19].
- ↑ „Światowit. Rocznik poświęcony archeologii i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej”, 254, Państwowe Wydawn. Naukowe, 1962, Cytat: [...] celtyckie nazwy rzek, głównie dopływów Wisły, jak Raba, Ropa, San i inne.
Janina Rosen-Przeworska, Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian, Ossolineum, 1964, s. 117, Cytat: [...] cytowane w literaturze, a więc: San, Raba, Ropa oraz braha albo bryja, sługa, hak, szczęka (patrz prace Mikołaja Rudnickiego, Jana Rozwadowskiego. Nazwy Wisły i jej dorzecza. Monografia Wisły. 2. – Studia nad rzek słowiańskich, I. Rozprawa. PAU. XLIII; przypisy tamże).
„Ethnologia Polona”, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, 1981, s. 49, Cytat: Puisqu'il est impossible de les enumerer tous citons moins: Brda, Brenna, Bzura, Drwęca, Mroga, Nida, Raba, San, etc. Bzura selon Jan Michał Rozwadowski correspond avec Brigulos, Drwęca aves Druentia, Durance, Nida avec Nidder, Raba avec Raab, San avec Sadne et Sein.. - ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
Linki zewnętrzne
- Archiwalne zdjęcia i publikacje o rzece w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Piotr Matyga, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzeka Raba poniżej Zbiornika Dobczyckiego w Dobczycach
