Rabunek na Jasnej Górze (1909)

Rabunek na Jasnej Górze w 1909 roku
Ilustracja
Klasztor Jasnogorski w pierwszej połowie XX wieku
Państwo

 Królestwo Polskie

Miejscowość

Częstochowa, Gubernia piotrkowska

Data

22/23 października 1909

Uczestnicy

nieznani sprawcy lub sprawca

Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904)
Mapa konturowa Guberni Królestwa Polskiego (1904), na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rabunek na Jasnej Górze w 1909 roku”
Ziemia50°48′45,00″N 19°05′52,44″E/50,812500 19,097900
Obraz w koronach
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w koronach i perłowej sukience, skradzionych w 1909 roku
Postacie obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w koronach św. Piusa X

Rabunek na Jasnej Górze w 1909 roku (Kradzież koron klementyńskich i sukni perłowej[1]) – największa kradzież w historii częstochowskiego sanktuarium, dokonana nocą z 22 na 23 października 1909 r.; wstrząsnęła ówczesną polską opinią publiczną. Złodzieje dopuścili się profanacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej[2][3][4].

Odkrycie

Rankiem 23 października 1909 roku jasnogórscy paulini odkryli świętokradcze obrabowanie ikony Czarnej Madonny. Pierwszy spostrzegł to dzwonnik Bolesław, który przed godziną 5:00 poszedł na chór[4][5]. Wyłamano złote korony Najświętszej Panienki oraz Dzieciątka Jezus, ofiarowane przez papieża Klemensa XI w 1717 roku. Zniknęła perłowa sukienka Matki Boskiej, oraz liczne kosztowności i wota umieszczone obok wizerunku[a]. „Gazeta Częstochowska”, która w dodatku specjalnym informowała o wielkim świętokradztwie i szczegółach policyjnego dochodzenia, oszacowała straty na „miljon rubli”. Wiadomość wstrząsnęła Polakami mieszkającymi pod wszystkimi trzema zaborami. Na wszystkich ziemiach polskich w kościołach odprawiano msze za odzyskanie świętych kosztowności[3][5][6]. Świętokradztwo poruszyło nawet dwór w Petersburgu. Car Rosji Mikołaj II zamierzał ufundować korony dla obrazu, który stanowił świętość narodową Polaków, a zarazem miał cechy ikony (obraz jasnogórski, jako Częstochowska Ikona Matki Bożej, czczony jest również przez prawosławnych). Cara ubiegł jednak papież Pius X, który już na przełomie 1909 i 1910 r. ufundował Czarnej Madonnie tzw. diademy papieskie. Koronacja odbyła się 22 maja 1910 roku[6].

Śledztwo i konsekwencje

Intensywne śledztwo wykazało, że sprawca (sprawcy) musiał (musieli) mieć znakomite rozeznanie w topografii klasztoru, a dodatkowo bardzo dokładnie znał (znali) konstrukcję kaplicy[5]. Początkowo myślano, że rabuś lub rabusie dostali się po zostawionej w jednym z okien linie, później zaczęto przypuszczać, że wybrali jakąś inną drogę, a linę przywiązali dla niepoznaki[7][8]. Jedną z konsekwencji kradzieży było odwołanie ówczesnego przeora klasztoru jasnogórskich paulinów, o. Euzebiusza Rejmana OSPPE, któremu przedstawiono wiele zarzutów[5].

Jeszcze w 1909 w związku ze sprawą został aresztowany Wincenty Brodzki oraz jego partnerka Ostrowiczowa, których podejrzewano o dokonanie kradzieży[9]. W tym samym roku część kosztowności odnaleziono pod Dęblinem[10]. W czerwcu 1910 informowano w prasie, że dzieci pod pobliskimi Brzezinami odnalazły 141 pereł z rabunku[11].

Skradzionych maryjnych klejnotów nigdy nie odnaleziono[12]. Do dziś nie udało się rozwikłać tajemnicy profanacyjnego rabunku[5]. W miarę upływu czasu utrwaliło się przekonanie, że kradzież stanowiła prowokację polityczną ówczesnych rosyjskich władz zaborczych. Jasna Góra wywierała bowiem znaczący wpływ na kształtowanie świadomości narodowej, stanowiąc poważną przeszkodę w rusyfikacji społeczeństwa polskiego. Należy dodać, że kosztowności z obrazu nie należały do najcenniejszych, jakie znajdowały się w zasięgu sprawców. Na polityczny kontekst kradzieży wskazywał też zamiar cara Mikołaja II, aby podarować własne korony dla obrazu[7].

Spekulacje

Niektóre źródła przypisują sprawstwo ojcowi Damazemu Macochowi OSPPE, skazanemu w głośnym piotrkowskim procesie z 1912 roku o zabójstwo popełnione na Jasnej Górze w lipcu 1910 roku, którego rozgłosu na ówczesnych ziemiach polskich nie przyćmiła nawet tragedia Titanica. Prawdopodobnie o. Macoch był agentem tajnej policji carskiej – Ochrany[6][13]. Choć sam twierdził, że ukradł korony i suknie Czarnej Madonnie, to tego czynu nigdy mu nie udowodniono, a przypuszczenia oparto wyłącznie na politycznych poszlakach. Zmarł w więzieniu w Piotrkowie Trybunalskim 6 września 1916 roku na gruźlicę[2][12]. Inne źródła przypisują sprawstwo Wincentemu Brockiemu, mentorowi znanego polskiego włamywacza i kasiarza „Szpicbródki”[14].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Lista przedmiotów skradzionych ustalonych i podanych przez przeora o. Euzebiusza Rejmana OSPPE policji obejmowała: cztery bicze perłowe nawleczone na srebrne nici, cztery złote krzyże „Virtuti militari”, nogę złotą „masiv” o wadze 10 funtów, sukienkę perłową z cudownego obrazu, dwie złote korony klementyńskie wysadzane kamieniami szlachetnymi z postaci cudownego obrazu oraz drobniejsze nieustalone klejnoty[2].

Przypisy

  1. ↑ Rocznica kradzieży koron klementyńskich (pol.). czestochowskie24.pl.
  2. ↑ a b c Jaskinia zbrodni na Jasnej Górze. „Nowości Ilustrowane”. Nr 42, s. 1–4, 15–17, 1910-10-15. (pol.). 
  3. ↑ a b Rabunek na Jasnej Górze (pol.). skarbnicanarodowa.pl.
  4. ↑ a b Joanna Skiba: Jasna Góra. Największa kradzież w historii częstochowskiego sanktuarium. Gazeta Wyborcza, czestochowa.wyborcza.pl, 27 lipca 2009. (pol.).
  5. ↑ a b c d e 23 października 1909 r. Kradzież w Klasztorze Jasnogórskim (pol.). Interia.pl, 23 października 2015.
  6. ↑ a b c 110 lat od skandalu, który wstrząsnął Polską. Zakonnik okradł obraz Czarnej Madonny. Onet.pl, wiadomosci.onet.pl, 24 października 2019. (pol.).
  7. ↑ a b o. Stanisław Tomoń OSPPE: Ku 100-leciu koronacji Cudownego Obrazu Królowej Polski. [w:] Jasna Góra. Biuro prasowe [on-line]. jasnagora.com, 2010-01-03. [dostęp 2016-03-13]. (pol.).
  8. ↑ Świętokradztwo na Jasnej Górze. „Nowości Ilustrowane”. Nr 44, s. 1–3, 1909-10-30. (pol.). 
  9. ↑ Złodzieje częstochowscy. „Nowości Illustrowane”. Nr 46, s. 4, 13 listopada 1909. (pol.). 
  10. ↑ Echa kradzieży na Jasnej Górze. „Nowości Illustrowane”. Nr 3, s. 16, 18, 15 stycznia 1910. (pol.). 
  11. ↑ Znalezienie skarbów z Jasnej Góry. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 2, 18 czerwca 1910. (pol.). 
  12. ↑ a b Skandal na Jasnej Górze. Kradzież korony i sukni Matki Bożej Częstochowskiej. Do Rzeczy, dorzeczy.pl, 23 października 2021. [dostęp 2021-10-24]. (pol.).
  13. ↑ o. Zachariasz Szczepan Jabłoński OSPPE: Jasna Góra pod zaborami. [w:] Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce [on-line]. zyciezakonne.pl, 2012-01-20. [dostęp 2016-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. (pol.).
  14. ↑ Jak Stanisław został polskim królem kasiarzy. Onet.pl, wiadomosci.onet.pl, 2013-07-16. [dostęp 2013-10-26]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Royal Standard of the Tsar of Poland (1815–1830).svg
Autor: Malarz pl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flaga Króla Polski (jednocześnie Cara Rosji) w latach 1815-1830
Czestochowa - Klasztor Jasnogorski. 1918-1939 (70246549).jpg
Tytuł: Częstochowa - Klasztor Jasnogórski.
Adres wydawniczy: Częstochowa : Nakładem H. I., [1918-1939] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracja ; 9x14 cm
Na rewersie monogram H. Imicha z Częstochowy. Rok wydania według: Jerzy Morgulec, "Słownik nakładców i wydawców pocztówek na Ziemiach Polskich, oraz poloników". Cz. 5, Warszawa 2001 r. Tytuł z nadruku na awersie.
Gubernia Królestwa Polskiego 1904 mapa lokalizacyjna.svg
Autor: Paweł Ziemian, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Królestwa Polskiego (wg mapy z 1904)
  • N: 56.00° N
  • S: 49.50° N
  • W: 16,09° E
  • E: 25.34° E
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w perłowej sukience (-1909).jpg
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w perłowej sukience (-1909)