Reguły kolizyjne

Reguły kolizyjne – reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa. Niekiedy – wraz z dyrektywami wykładni i wnioskowaniami prawniczymi – zalicza się je do tzw. wykładni prawa sensu largo lub tzw. reguł egzegezy[1]. Niekiedy też je same nazywa się wykładnią uchylającą (interpretatio derogans)[2].

Reguły kolizyjne I stopnia:

  1. Lex superior derogat legi inferiori – Norma wyższa uchyla normę niższą. Kryterium jest hierarchia danego aktu prawnego
  2. Lex specialis derogat legi generali – Norma szczególna uchyla normę generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego
  3. Lex posterior derogat legi priori – Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa[3].

Reguły kolizyjne II stopnia (lub tzw. metareguły kolizyjne):

  1. Lex posterior generali non derogat legi priori speciali (inaczej: lex priori specialis derogat legi posteriori generali) – Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.
  2. Lex superior priori derogat legi posteriori inferiori – norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jaka powstała później
  3. Lex superior generalis derogat legi inferiori speciali – norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jaka jest mniej od niej ogólna[4].

Kolizja reguł kolizyjnych:

  • hierarchiczność → chronologiczność
  • chronologiczność ← szczegółowość
  • hierarchiczność ≠ szczegółowość - w zależności od konkretnej sytuacji. Wedle teoretyków prawa prymat należy przyznać kryterium hierarchiczności, natomiast najczęściej w orzecznictwie współczesnym pierwszeństwo ma zasada lex specialis (ze względu na małą popularność konstytucji w sprawach popularnych).

Zobacz też


Przypisy

  1. M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 227.
  2. M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 207.
  3. M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 99-101.
  4. M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 101.

Bibliografia

  • Maciej Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Wydawnictwo CM, Warszawa 2019, ISBN 978-83-66704-82-4.