Regulacja językowa

Regulacja językowa – działalność mająca na celu sprawowanie pieczy nad językiem, prowadzona przez autorytatywne gremium. Praktycznym wyrazem instytucjonalnej regulacji języka jest przede wszystkim jego kodyfikacja. Regulacja językowa jest z zasady związana ze stratyfikacją języka – regulacji poddawane są ogólnonarodowe języki standardowe, nie zaś dialekty[1]. Zgodnie z koncepcją Praskiego Koła Lingwistycznego regulację (kultywację) języka należy traktować jako zagadnienie kultury języka[2].

Sposób sprawowania regulacji zmienia się na przestrzeni historii, stosownie do kontekstu społecznego i lingwistycznego. Regulacja może być umotywowana chęcią ochrony wartości narodowych, odczuwanym zagrożeniem języka czy też chęcią utrzymania w języku „porządku”. Bywa postrzegana jako klucz do podtrzymania egzystencji narodu[1].

Szereg wątpliwości budzi zasadność regulacji językowej, a także stopień jej intensywności. Według części autorów regulacja jest zbędna i nieuzasadniona lingwistycznie; wychodzą oni z założenia, że nie należy ingerować w spontaniczny rozwój języka[1][a]. Spotyka się również opinię, że język standardowy, jako produkt rozwoju społecznego, nie musi podlegać formalnej regulacji, jako że użytkownicy języka są zwykle świadomi tego, kiedy powinni się posłużyć narzędziem komunikacji „wyższej”[4]. W XX wieku działalność preskryptywistyczna, w tym regulacyjna, została w dużej mierze wyłączona poza zakres zainteresowań językoznawstwa europejskiego, znacznie dystansującego się od wartościowania zmian językowych[5]. Współcześni zwolennicy regulacji wskazują jednak na kulturotwórczą funkcję języka, wolę użytkowników języka do zwiększania kultury mowy, a także potrzebę poszerzania walorów ekspresyjnych języka[1]. Regulacja języka ma ponadto umożliwiać odpowiednie ukierunkowanie rozwoju językowego, pozwalając na usprawnienie komunikacji i przyswajania języka[6].

Wpływ formalnej regulacji na praktykę językową, w tym na kształt ustandaryzowanego języka ogólnego, ma charakter wysoce ograniczony[7]. W potocznym obiegu można spotkać mylne przekonanie, jakoby gremia regulacyjne miały moc „dopuszczania” bądź „wprowadzania” form do języka. W rzeczywistości instytucje tego rodzaju mogą jedynie doradzać w zakresie stosowania języka, kodyfikować jego normatywną postać – nie mogą jednak „zatwierdzać” elementów językowych[8]. Regulatorzy angażują się natomiast w ustalanie konwencji ortograficznych, które w odróżnieniu od gramatyki są tworem sztucznym[9]; czyni to np. Rada Języka Polskiego[8].

W węższym rozumieniu regulacja językowa to ingerencja w praktykę językową mająca na celu wprowadzenie lub wyeliminowanie pewnych świadomych skojarzeń, przeprowadzana zwykle przez instytucje państwowe[10].

Zobacz też

  • Kategoria:Rady języka

Uwagi

  1. ↑ Jak zauważa czeski językoznawca Václav Cvrček, nie istnieją żadne dowody wskazujące na to, aby w czasach przedlingwistycznych istniały większe bariery komunikacyjne niż dzisiaj. Zdaniem Cvrčka brak regulacji nie czyni języka mniej funkcjonalnym ani mniej zrozumiałym. Uwagę zwraca również fakt, że większość języków świata doskonale funkcjonuje bez interwencji regulacyjnych[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Nebeská 2017 ↓.
  2. ↑ Neil Bermel, Linguistic Authority, Language Ideology, and Metaphor: The Czech Orthography Wars, Walter de Gruyter, 2008, s. 270, ISBN 978-3-11-019766-2 (ang.).
  3. ↑ Václav Cvrček, Mluvíme a píšeme tak špatně?, Aktuálně.cz, 25 lutego 2010 [dostęp 2019-11-05] (cz.).
  4. ↑ Václav Cvrček, Je jazyková regulace potřeba?, „Vesmír”, 6 listopada 2008, 87, 811, 2008/11 [dostęp 2019-07-02] (cz.).
  5. ↑ Loreta Vaicekauskienė, Lithuanian Language Ideology: A History of Ideas, Power and Standardisation, 2018, s. 339 [dostęp 2019-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-24] (ang.).
  6. ↑ „Český jazyk a literatura”, 29–30, Státní pedagogické nakl., 1979, s. 282 (cz.).
  7. ↑ M.A.K. Halliday, Colin Yallop, Lexicology: A Short Introduction, A&C Black, 2007, s. 42–49, ISBN 978-0-8264-9479-5 (ang.).
  8. ↑ a b Kodyfikacja normy, Rada Języka Polskiego [dostęp 2019-12-07].
  9. ↑ Karel Sýkora, Jaký je vlastně rozdíl mezi gramatikou a pravopisem?, Blog iDNES.cz, 26 stycznia 2016 [dostęp 2019-06-03] (cz.).
  10. ↑ Hadumod Bußmann, Routledge dictionary of language and linguistics, Gregory Trauth, Kerstin Kazzazi (tłum.), Londyn: Routledge, 1998, s. 652, ISBN 0-415-02225-8, OCLC 41252822 (ang.).

Bibliografia