Religia w Bydgoszczy

Matka Boża Pięknej Miłości w Bydgoszczy

Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy

Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy

Religia w Bydgoszczy – artykuł przedstawia listę i historię działalności wspólnot wyznaniowych działających na terenie Bydgoszczy.

W Bydgoszczy znajduje się blisko 60 obiektów sakralnych, w tym 43 kościoły katolickie. 19 świątyń wpisanych jest do rejestru zabytków. Na terenie miasta znajdują się cztery sanktuaria katolickie, droga krzyżowa w Dolinie Śmierci w formie „Golgoty XX wieku”, a także liczne cmentarze. Trzy wizerunki maryjne znajdujące się w bydgoskich świątyniach doznały koronacji:

• Matka Boża Pięknej Miłości (dwukrotnie 1966 – kard. Stefan Wyszyński i Karol Wojtyła, 1999 – Jan Paweł II),
• Matka Boża Szkaplerzna (2001 – abp Henryk Muszyński),
• Matka Boża Trzykroć Przedziwna (2011 – bp Jan Tyrawa^[1]).

Bydgoszcz jest stolicą diecezji bydgoskiej kościoła rzymskokatolickiego, należącej do metropolii gnieźnieńskiej. W Bydgoszczy znajdują się też ośrodki innych wyznań, m.in. cerkiew prawosławna, rozliczne kościoły wyznań ewangelickich, a także muzułmańskie i hinduistyczne gminy wyznaniowe.

Tradycje

Pierwszy kościół na terenie obecnego miasta Bydgoszczy powstał w XII wieku. Był to kościół pw. św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie. Plebana Jana zapisano w źródłach w 1198 r.^[2] Bydgoski kościół grodowy św. Idziego wzniesiono w XIII wieku^[3]. Po lokacji miasta w 1346 r. istniała bydgoska parafia, która aż do 1920 r. znajdowała się w centrum historii bydgoskiego kościoła.

Kościoły bydgoskie

Na terenie Bydgoszczy znajduje się ponad 60 obiektów kultu religijnego. 45 z nich to kościoły rzymskokatolickie, z czego:

• 4^[4] pochodzą z okresu przed 1772 r. (kolejnych 7 już nie istnieje)
• 10 z okresu zaborów 1772–1920 r.
• 5 z okresu międzywojennego 1920–1939 r.
• 26 zbudowanych (bądź budowa została rozpoczęta) po 1939 r.

Burze dziejowe przetrwały trzy świątynie gotyckie, których geneza sięga czasów staropolskich. Najstarszym i najokazalszym z nich jest katedra św. Marcina i Mikołaja (1466), a ponadto kościół pobernardyński (1552) i kościół klarysek (1615).

Szeroko reprezentowany wśród świątyń bydgoskich jest styl neogotyku. Dotyczy on świątyń ewangelickich, wznoszonych w XIX i na początku XX wieku, przekształconych po 1945 r. w kościoły katolickie. Na początku XX wieku i w dwudziestoleciu międzywojennym wzniesiono ponadto pięć świątyń katolickich w stylu neobaroku. Dwie wśród nich reprezentują styl baroku klasycyzującego o skromniejszej formie zewnętrznej. Poza tym wiele kościołów bydgoskich posiada neobarokowe wnętrza przy zachowaniu neogotyckiej formy zewnętrznej.

Po 1975 r. powstało w Bydgoszczy kilkadziesiąt świątyń katolickich. Niektóre z nich wyróżniają się monumentalną formą oraz wystrojem. Wśród protestanckich świątyń znajdujących się w Bydgoszczy należą, m.in.

• zabytkowe: Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Zbawiciela
• współczesne: Kościół Zielonoświątkowy

Kościoły Rzymskokatolickie

Sanktuaria w Bydgoszczy i okolicy

W Bydgoszczy znajdują się obecnie cztery sanktuaria katolickie. Jedno z nich zlokalizowane w katedrze ma staropolski charakter, gdyż czczony jest w nim od kilkuset lat słynący łaskami, gotycki wizerunek Madonny. Pozostałe sanktuaria ustanowiono po 2000 r. Dwa z nich mają charakter martyrologiczny, w nawiązaniu do życzenia papieża Jana Pawła II, który podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku 7 czerwca 1999 r. wezwał do upamiętnienia męczenników, którzy oddali życie za wiarę. Ostatnim sanktuarium jest kaplica Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej wykonana według wzoru obowiązującego w Ruchu Szensztackim.

Wiele miejsc kultu religijnego o staropolskiej tradycji znajduje się poza tym w okolicy miasta, zarówno w diecezji bydgoskiej, jak i gnieźnieńskiej, pelplińskiej i toruńskiej.

Sanktuaria w Bydgoszczy:

Madonny Bydgoskie

Kluczowym obiektem kultu kościoła katolickiego w Bydgoszczy jest unikatowy, gotycki obraz maryjny, od XVI wieku uznawany za cudowny. Historyk sztuki prof. Tadeusz Dobrowolski stwierdził, że, „jest to najpiękniejsza ze wszystkich znanych polskich podobizn Dziewicy”. Obraz wystawił starosta bydgoski Jan Kościelecki wraz z ołtarzem jako wotum za zakończoną wojnę trzynastoletnią. Wzrastający kult maryjny znalazł uwieńczenie w XX wieku w postaci podwójnej koronacji obrazu: 29 maja 1966 r. przez prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego podczas obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski oraz jubileuszu 500-lecia intronizacji obrazu w bydgoskiej farze, jak również 7 czerwca 1999 r. przez papieża Jana Pawła II podczas jego wizyty apostolskiej w Bydgoszczy^[5]. Madonna Bydgoska uznawana jest od czasów staropolskich za patronkę miasta. Papież potwierdził to, uznając ją obok biskupa Michała Kozala patronką diecezji bydgoskiej.

Drugim czczonym wizerunkiem maryjnym w bydgoskim kościele katedralnym jest obraz Matki Bożej Szkaplerznej, pochodzący z ok. 1700 r. Wizerunek ten znajdował się w kościele karmelitów bydgoskich, a po jego zburzeniu w 1822 r., został przeniesiony wraz z całym ołtarzem do kościoła farnego. Obraz był koronowany w czasach zamierzchłych, a jego ponownej koronacji dokonał w 2001 r. arcybiskup gnieźnieński Henryk Muszyński. Jest kluczowym obiektem kultu bardzo rozbudowanego zwłaszcza w XVII-XIX wieku Bractwa Szkaplerznego w Bydgoszczy.

Sanktuarium Nowych Męczenników

Kamienie pamięci w Sanktuarium Nowych Męczenników

Sanktuarium Nowych Męczenników przy kościele pw. św. Polskich Braci Męczenników na Wyżynach powstało 7 czerwca 2000 r. w odpowiedzi na apel papieża Jana Pawła II upamiętnienia wszystkich bezimiennych męczenników za wiarę, którą wyraził podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku 7 czerwca 1999 r. Świątynia, której inicjatorem był osobiście prymas Polski kard. Stefan Wyszyński powstała w ogromnych trudnościach, jakie piętrzyły władze państwowe, przy wielkiej determinacji wiernych. Według zamysłu prymasa: „Świątynia ta ma upamiętniać po wieczne czasy wszystkich bezimiennych Polaków, którzy oddawali swoje życie za wiarę i ojczyznę, a nie zostali wyniesieni na ołtarze.”

Gmach kościoła o zabudowie 3,5 tys. m² zbudowano społecznie rękami ochotników w latach 1976–1982 i konsekrowano w 1986. Od samego początku istnienia, świątynia stała się ośrodkiem myśli patriotycznej związanej z męczeństwem narodu polskiego. W latach 80. XX w. była kościołem, w którym ludzie wiary owiani duchem „Solidarności” modlili się za Ojczyznę.

W dniu 19 października 1984 r. w tej świątyni Ks. Jerzy Popiełuszko odprawił ostatnią mszę św. i różaniec, w czasie którego prowadził rozważania. Po tym nabożeństwie w czasie drogi do Warszawy został zatrzymany i zamordowany przez oficerów SB.

Świątynia-sanktuarium posiada kilkanaście kaplic, dokumentujących polskich męczenników, a także pamiątki po Janie Pawle II i prymasie Wyszyńskim. Wokół kościoła znajdują się pomniki, szańce, symboliczne groby oraz tablice upamiętniające bohaterów walki o wolną Polskę. Rosną także dwa dęby jubileuszowe nazwane imieniem polskiego papieża oraz „prymasa tysiąclecia”.

Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej

Szensztackie Sanktuarium Zawierzenia w Bydgoszczy

Wzniesione jako dar Roku Jubileuszowego 2000 w spokojnym leśnym zakątku na krawędzi doliny Brdy w okolicy osiedla Piaski. Kaplica stanowi Sanktuarium Zawierzenia Ruchu Szensztackiego. Jej położenie i forma zewnętrzna jest ściśle określona – stanowi kopię kaplicy w Schönstatt (Vallendar k. Koblencji), w której miało miejsce założenie Ruchu Szensztackiego i położona jest jak wszystkie sanktuaria tego typu^[6] – w miejscu ustronnym, malowniczym krajobrazowo, sprzyjającym wyciszeniu i refleksji. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz z obrazem Matki Bożej, figury Apostołów Piotra i Pawła oraz figura św. Michała Archanioła.

Matka Boża przedstawiana na obrazie w sanktuarium szensztackim czczona jest pod tytułem: Matka Boża Trzykroć Przedziwna (łac. Mater Ter Admirabilis) jako Matka i Wychowawczyni nowego człowieka i nowej wspólnoty według nauki Ewangelii.

Sanktuarium Kalwarii Bydgoskiej

„Brama do Nieba” w Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku

Sanktuarium zostało erygowane w 7 października 2008 r. i stanowi je bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Królowej Męczenników oraz droga krzyżowa w Dolinie Śmierci. Kalwaria Bydgoska powstała w latach 2003–2009 jako wielosegmentowy pomnik rzeźbiarsko-przestrzenny. 13 stacji Golgoty jest wykonanych w formie metalowych krzyży, zaś główny monument – stacja XII (śmierć na Krzyżu) ma charakter wysokiej, 24-metrowej ściany, nawiązującej do Ściany Płaczu w Jerozolimie, zbudowanej z 716 modułów greckich krzyży. Najważniejszym elementem jest wizerunek Chrystusa Zwycięskiego w ażurowym krzyżu otoczonym przez mniejsze, symbolizujące męczenników z Doliny Śmierci.

Cały kompleks Golgoty XX wieku znajduje się w naturalnym, leśnym wąwozie, ze ścieżkami spacerowymi biegnącymi na wzgórze i ku monumentalnemu pomnikowi. Od 2001 r. organizowane są tu misteria Męki Pańskiej z udziałem setek aktorów i wielotysięcznej publiczności.

Niektóre zabytkowe kościoły bydgoskie: Katedra – sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości, pobernardyński, Klarysek, św. Mikołaja, św. Piotra i Pawła, św. Jana Apostoła, Chrystusa Zbawiciela, św. Andrzeja Boboli, św. Józefa Rzemieślnika, Najświętszego Serca Jezusa, Świętej Trójcy, Miłosierdzia Bożego, Matki Bożej Królowej Polski, św. Wojciecha, św. Stanisława, Bazylika Mniejsza św. Wincentego a’Paulo.

Inne sanktuaria w okolicy Bydgoszczy

Sanktuaria w okolicy Bydgoszczy:

Nr	Sanktuarium	Świątynia	Obiekt kultu	Początki	Diecezja	Uwagi	Zdjęcie
1.	Sanktuarium Maryjne w Górce Klasztornej	Kościół Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej	Obraz Matki Boskiej Góreckiej	1079	bydgoska	najstarszy ośrodek kultu maryjnego w Polsce Strona
2.	Sanktuarium Krzyża Świętego w Kcyni	Parafia Wniebowzięcia NMP w Kcyni	Figura Pana Jezusa Ukrzyżowanego	XVI wiek	bydgoska	w zespole pokarmelickim w Kcyni; oprócz cudownego Krucyfiksu, kluczowym zabytkiem są naturalnej wielkości malowidła ścienne drogi krzyżowej – Kalwaria Strona
3.	Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Królowej Krajny w Byszewie	Kościół Świętej Trójcy w Byszewie	Obraz Matki Boskiej Królowej Krajny	XVI wiek	pelplińska	sanktuarium regionalne Krajny, położone na przesmyku między jeziorami Rynny Byszewskiej
4.	Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Topolnie	Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Topolnie	Obraz Matki Bożej	XVII wiek	pelplińska	zabytkowy kościół z XVII w. położony u podnóża doliny Wisły Strona
5.	Sanktuarium Matki Bożej Królowej Miłości i Pokoju w Markowicach zwanej również Panią Kujaw	Parafia Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Markowicach	Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem	1630	gnieźnieńska	sanktuarium regionalne, klasztor i niższe seminarium duchowne misjonarzy Oblatów Strona
6.	Sanktuarium Maryjne w Pieraniu	Parafia św. Mikołaja Biskupa Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Pieraniu	Obraz Matki Bożej Łaskawej	1722	gnieźnieńska	zabytkowy kościół drewniany Strona
7.	Kalwaria w Pakości	Parafia Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej w Pakości-Kalwaria	Kalwaria Pakoska	1628	gnieźnieńska	kompleks składający się z 25 kaplic, z których dwie, wybudowane przed rokiem 1647, zachowały się do czasów obecnych, zaś pozostałe pochodzą z przełomu XVII i XVIII w. Strona
8.	Sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej w Świeciu	Parafia Matki Bożej Częstochowskiej i św. Stanisława w Świeciu	Obraz Matki Bożej		pelplińska	fara w Świeciu
9.	Sanktuarium Marki Bożej Bolesnej w Chełmnie	Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie	Obraz Matki Bożej	1649	toruńska	kościół archiprezbiterialny, fara, najokazalszy z siedmiu istniejących gotyckich kościołów Chełmna Strona
10.	Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Grudziądzu	Kościół św. Mikołaja w Grudziądzu	Obraz Matki Bożej	XVII wiek	toruńska	kościół kolegiacki, widoczny w elewacji Grudziądza od strony Wisły; odbudowany po zniszczeniu w 1945 r. Strona
11.	Sanktuarium Maryjne w Rywałdzie	Parafia św. Sebastiana i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rywałdzie	Figura Matki Bożej z Dzieciątkiem	XV wiek	toruńska	figura należy do gotyckich „Pięknych Madonn Tronujących”; powstała na przełomie XIV i XV w. Strona
12.	Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej w Wąbrzeźnie	Parafia św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Wąbrzeźnie	Obraz Matki Bożej	1685	toruńska	fara w Wąbrzeźnie Strona
13.	Sanktuarium karmelitańskie w Oborach	Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Oborach	Pietà – Figura Matki Bożej Bolesnej	1627	płocka	figura powstała na początku XV w. w klasztorze karmelitów w Bydgoszczy; do Obór została przewieziona w 1605 r., a od 1627 r. pozostała tu na stałe; czczona jest pod tytułem Patronki Ziemi Dobrzyńskiej Strona

Parafie rzymskokatolickie

Katedra bydgoska

W 2010 r. znajdowało się w Bydgoszczy 41 parafii rzymskokatolickich (łącznie z parafią garnizonową) zgrupowanych w 6 miejskich dekanatach. Najstarszą z nich jest parafia farna, erygowana w 1346 r. i do 1924 r. jedyna w mieście. W przeddzień wybuchu II wojny światowej znajdowało się w mieście 6 parafii, zaś w 1946 r. zwiększono ich liczbę do 12. Gwałtowny rozwój sieci parafii nastąpił w latach 80. i 90. XX w.^[7]

Największymi parafiami w mieście liczącymi po 20–25 tys. osób są:

• Parafia św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy (Bazylika),
• Parafia św. Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy na Wyżynach,
• Parafia Matki Bożej Królowej Męczenników w Bydgoszczy w Fordonie.

Diecezja bydgoska

25 marca 2004 papież Jan Paweł II utworzył diecezję bydgoską kościoła rzymskokatolickiego, obejmującą miasto Bydgoszcz oraz częściowo obszary etnograficznych krain: Krajny i Pałuk, na obszarze województw: kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Wchodzi ona w skład metropolii gnieźnieńskiej obok diecezji gnieźnieńskiej i włocławskiej.

Diecezja bydgoska rozciąga się na terenie ok. 5200 km². Zamieszkuje ją ok. 590 tys. wiernych, z czego dwie trzecie to mieszkańcy Bydgoszczy. Diecezja została podzielona na 15 dekanatów ze 145 parafiami: 39 parafii typowo miejskich, 24 miejsko-wiejskie i 82 wiejskie. W duszpasterstwie pracuje 383 kapłanów, z czego 279 to kapłani diecezjalni. Na terenie diecezji znajduje się 9 zgromadzeń zakonnych męskich i 14 żeńskich. Badania z 2004 r. wykazały, że do komunii wielkanocnej przystępuje ok. 80 proc. wiernych, a ok. połowa co niedzielę uczestniczy we mszy świętej^[8].

Szkoły wyższe

Na terenie diecezji funkcjonuje kilka wyższych szkół teologicznych:

• Wyższe Seminarium Duchowne im. bł. bpa Michała Kozala,
• sekcja Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza z Poznania – dawny Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej,
• Seminarium Misyjne Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy.

Zakony

Zakony w Bydgoszczy^[9]:

Niektóre współczesne kościoły bydgoskie: Chrystusa Króla, Matki Bożej Fatimskiej, NMP Matki Kościoła, Przemienienia Pańskiego, św. Jadwigi Królowej, św. Krzyża, NMP z Góry Karmel, Zmartwychwstania Pańskiego, Świętych Polskich Braci Męczenników.

Pozostałe kościoły i wyznania chrześcijańskie

Cerkiew św. Mikołaja

Polskokatolicki Kościół Zmartwychwstania Pańskiego

Ewangelicko-Augsburski Kościół Zbawiciela

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Bydgoszczy

Kościół Zboru Zielonoświątkowego „Betel”

Kościół Zboru Ewangelicznych Chrześcijan

Wnętrze Kaplicy Kościoła Chrześcijan Baptystów w Bydgoszczy

Oprócz Kościoła katolickiego w Bydgoszczy działa kilkanaście innych wyznań chrześcijańskich, zarówno prawosławnych, starokatolickich, protestanckich, jak i restoracjonistycznych.

Prawosławie

Parafia prawosławna w Bydgoszczy powstała w 1923 r. (ok. 450 osób). Cerkiew mieściła się w baraku na zapleczu Szkoły Oficerskiej przy ul. Gdańskiej 76. W 1932 r. cerkiew przeniesiono do budynku przy ul. Marszałka Ferdynanda Focha 32. W 1951 r. parafię włączono do powstałej diecezji łódzko-poznańskiej. W latach 60. XX w. cerkiew przeniesiono do Kościoła Ewangelickiego przy ul. Poznańskiej. Od 1982 r. mieści się w zaadaptowanym budynku przy ul. Nowy Rynek 5^[11].

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia św. Mikołaja – świątynią parafialną jest cerkiew św. Mikołaja.

Do prawosławnego dekanatu kujawsko-pomorskiego należą oprócz parafii w Bydgoszczy:

• Parafia św. Mikołaja w Toruniu (ul. Podgórna 69),
• Parafia św. Mikołaja we Włocławku (Al. Fryderyka Chopina 3/5),
• oraz filie: pw. św. Mikołaja w Grudziądzu i pw. św. Aleksandra Newskiego w Aleksandrowie Kujawskim.

Starokatolicyzm

Głównym reprezentantem ruchu starokatolickiego w Bydgoszczy jest Kościół polskokatolicki. Miejscowa parafia narodowokatolicka pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego powstała w 1925 roku. W 1946 roku parafii została przydzielona działka po niemieckojęzycznej gminie wyznaniowej Kościoła Nowoapostolskiego przy ulicy Jędrzeja i Jana Śniadeckich 36. Parafia przynależy do dekanatu pomorsko-warmińskiego polskokatolickiej diecezji warszawskiej.

W Bydgoszczy mieszka także niewielka diaspora Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Miejscowi mariawici, w ramach interkomunii, uczestniczą w życiu religijnym parafii polskokatolickiej. Najbliższą placówką mariawicką od Bydgoszczy jest Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku.

Protestantyzm

W latach zaboru pruskiego 1772–1945 istotne znaczenie miało wyznanie ewangelickie. O ile w 1772 r. zamieszkiwały Bydgoszcz tylko dwie rodziny wyznania ewangelickiego, to w 1815 r. ewangelicy stanowili już ok. 60% ludności, a w okresie 1850–1920 ok. 75%. Dopiero pod koniec XIX wieku, dzięki osiedlającej się na przedmieściach miasta (Wilczak, Szwederowo) ludności polskiej, katolicy zwiększyli swą liczebność.

Pierwsza miejska fara ewangelicka powstała w 1787 r.^[12] Tempo budowy świątyń ewangelickich znacznie przyspieszyło od lat 70. XIX wieku. W latach 1879–1914 r. na terenie obecnego obszaru miasta Bydgoszczy zbudowano dziewięć świątyń ewangelicko-unijnych, nie licząc kilkunastu w okolicy miasta^[13]. W okresie międzywojennym istniało w Bydgoszczy 8 świątyń ewangelicko-unijnych (siedem parafii i superintendentura podległa konsystorzowi w Poznaniu), kaplica baptystów, dom modlitwy zboru adwentystów dnia siódmego, zbór metodystów, parafia ewangelicko-augsburska oraz staroluteranie, zielonoświątkowcy i irwingianie. W tym okresie Bydgoszcz stanowiła największą w Polsce placówkę kościoła ewangelicko-unijnego^[14] i obok Poznania najbardziej dynamiczny ośrodek działalności niemieckich ewangelików^[15]. Po 1945 r. pozostało sześć świątyń poewangelickich, z czego tylko jedna z nich służy obecnie parafii ewangelickiej. Pięć pozostałych kościołów protestanckich po wojnie przekazano katolikom^[16][17][18].

• Centrum Chrześcijańskie Kanaan:
  • Kościół lokalny misja „Betezda” – ul. A. Czartoryskiego 12^[19]
• Centrum Chrześcijańskie „Nowa Fala”:
  • ICF Bydgoszcz – ul. Zduny 8^[20]
• Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna:
  • placówka Bydgoszcz (Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna w Bydgoszczy)^[21]
  • placówka Bydgoszcz (angielskojęzyczna)^[21]
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP:
  • Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego – ul. Lipowa 9^[22]
• Kościół Baptystów „Łaska” – ul. Marszałka Focha 18^[23]
• Kościół Boży w Chrystusie:
  • Centrum Chrześcijańskie „Dobra Nowina” – ul. Chemiczna 3^[24]
  • Wspólnota „Przystań” – ul. Świecka 8^[24]
  • Zbór „Dom Modlitwy” – spotkania zboru zawieszone^[24]
• Kościół Chrześcijan Baptystów:
  • Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów – ul. Zduny 10a^[25]
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego:
  • Zbór Kościoła Chrześcijan Dnia Sobotniego – ul. Zduny 10^[26]
• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska – pl. Zbawiciela (kościół Zbawiciela)^[27]
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP:
  • Parafia Ewangelicko-Metodystyczna – ul. Pomorska 41 (kościół metodystyczny))^[28][29]
• Kościół Ewangeliczny w RP:
  • Społeczność Chrześcijańska „Fordon” – ul. Thommee 1 / ul. Emilii Gierczyk 13/96^[30]
• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP:
  • Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan – ul. Czerwonego Krzyża 46^[31]
• Kościół Zielonoświątkowy w RP:
  • Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Betel” – ul. Janikowska 19^[32]
  • Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Kościół dla Każdego” – ul. Jagiellońska 1^[33]
• Mesjańskie Zbory Boże:
  • punkt misyjny w Bydgoszczy^[34]

Restoracjonizm

• Świadkowie Jehowy^[35][36]

Działalność kaznodziejską rozpoczęto w pierwszej dekadzie XX wieku. W roku 1914 działała tu grupa 30 wyznawców. 14 i 15 sierpnia 1927 roku w sali Jabłonki przy Dolinie odbyło się pierwsze zgromadzenie w Bydgoszczy. Uczestniczyło w nim około 300 osób, w tym delegaci z Bydgoszczy i z innych miast Polski. Przemówienia wygłosiło 12 kaznodziejów. W Bydgoszczy zbór składał się z około 60 członków^[37][38]. Kolejne zgromadzenia Świadków Jehowy odbyły się w latach późniejszych (m.in. w 1932 roku^[39]). Od roku 1982 rozpoczęto wynajmować na kongresy hale sportowe, a w następnym roku również stadiony sportowe. W latach 90. XX wieku Świadkowie Jehowy rozpoczęli budowę Sal Królestwa. Od 2012 roku rozpoczęto reorganizacje zborów, wskutek czego stały się one większe i lepiej zorganizowane, lecz ich liczba zmniejszyła się. W sierpniu 2013 roku wdrożono program świadczenia publicznego na terenie poszczególnych zborów z pomocą wózków z bezpłatną literaturą biblijną. 7 czerwca 2015 roku w Bydgoszczy zakończyła naukę druga klasa Kursu dla Ewangelizatorów Królestwa w Polsce^[40]. W Bydgoszczy działa 15 zborów: Angielski, Błonie, Fordon, Kapuściska, Leśne, Mariampol, Miedzyń, Migowy, Nowy Fordon, Osowa Góra, Północ, Prądy, Rosyjski, Śródmieście (w tym grupa posługująca się językiem romani), Szwederowo, Wyżyny.

• Sala Królestwa – ul. Dworcowa 81A
• Sala Królestwa – ul. Cicha 32
• Sala Królestwa – ul. Kubusia Puchatka 2A
• Sala Królestwa – ul. Produkcyjna 3
• Sala Królestwa – ul. Planty 28

• Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego:
  • Zbór w Bydgoszczy – ul. Pomorska 41^[30][41]
• Świecki Ruch Misyjny „Epifania”:
  • Zbór w Bydgoszczy – ul. Zduny 10a (kaplica zboru Kościoła Chrześcijan Baptystów)^[30][42]
• Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich:
  • Gmina Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w Bydgoszczy – ul.Gdanska 92^[43]

Rodzimowierstwo słowiańskie

• Stowarzyszenie „Żertwa” – założone w 2011 roku^[44]

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu – ośrodek; Zpl. Wolności 1^[45]

Judaizm

Synagoga w Bydgoszczy-Fordonie

Od średniowiecza żyli w Bydgoszczy i Fordonie Żydzi^[46]. Od 1555 do 1772 r. Żydzi na mocy dekretu królewskiego Zygmunta Augusta nie mogli osiedlać się w Bydgoszczy, co doprowadziło do znacznego rozrostu sąsiedniej gminy fordońskiej, nie objętej restrykcjami. W XVIII wieku zbudowali oni w Fordonie dużą synagogę oraz prowadzili szkołę religijną. W Bydgoszczy Żydzi pojawili się w większej liczbie ponownie po 1772 r., zaś w latach 70. XIX w. stanowili oni maksymalnie 8% ogółu mieszkańców (blisko 2 tys. osób). W 1834 r. powstała pierwsza miejska synagoga, zaś w 1884 r. nowa, okazała synagoga, największa w prowincji poznańskiej. Istniała ona do 1940 r., kiedy została zburzona przez hitlerowców, a bydgoscy Żydzi wywiezieni do Doliny Śmierci oraz Generalnego Gubernatorstwa, gdzie zostali wymordowani. Przetrwała jedynie synagoga w Fordonie, tylko dlatego, że Niemcy urządzili w niej kino^[47].

Cmentarze bydgoskie

Cmentarz parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa z kaplicą z 1929

Nowe pochówki na cmentarzu komunalnym ul. Wiślana

Koronacja obrazu Madonny Bydgoskiej przez Jana Pawła II podczas wuzyty apostolskiej w Bydgoszczy 7 czerwca 1999

W 2008 r. na terenie miasta znajdowało się 19 cmentarzy o powierzchni 98,9 ha^[48]. 13 cmentarzy wyznaniowych zajmowało obszar 65 ha, 5 komunalnych 31 ha, a Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy – 2,5 ha. Najstarsze dwa cmentarze pochodzą: z końca XVIII wieku (cmentarz św. Jana) i z 1809 r. (cmentarz Starofarny), zaś większość założono w okresie międzywojennym. Największą nekropolią w Bydgoszczy jest cmentarz komunalny przy ul. Wiślanej (24 ha), wkomponowany w teren leśny^[49]. W mieście znajdują się także trzy cmentarze ofiar męczeństwa, zaś na pięciu (komunalnych i wyznaniowych) istnieją kwatery żołnierskie, w których spoczywa ok. 3,5 tys. żołnierzy: polskich, rosyjskich i francuskich, poległych w wyniku działań wojennych w okresie 1870–1945.

Ciekawostki

Patroni Bydgoszczy

Najstarszym patronem miasta jest św. Mikołaj^[50]. Pod wezwaniem tego świętego została zbudowana fara bydgoska. Również patronem parafii w Fordonie był św. Mikołaj. W 1466 r. zbudowano nowy gotycki gmach kościoła farnego. Po ukończeniu zyskał patronów św. biskupów Marcina i Mikołaja. Od tego czasu za patrona Bydgoszczy uznaje się obok św. Mikołaja również św. Marcina. Do dzisiaj w Bydgoszczy są trzy kościoły, których patronem jest św. Mikołaj:

• Katedra Bydgoska pw. św. Marcina i Mikołaja,
• Kościół św. Mikołaja w Bydgoszczy-Fordonie,
• Cerkiew św. Mikołaja w Bydgoszczy.

Od początku XVI w. za główną patronkę miasta zaczęto uważać również Matkę Boską w obrazie ufundowanym przez starostę bydgoskiego Jana Kościeleckiego i umieszczonym w farze^[51]. Cześć wyrażała się poprzez liczne łaski, uzdrowienia i opiekę odczuwaną przez mieszkańców. Kult Matki Boskiej wyobrażonej w przepięknym obrazie wzrastał z wieku na wiek. Szczególny stosunek, jaki mają bydgoszczanie do swego sanktuarium docenił kardynał Wyszyński, który uroczyście koronował wizerunek Matki Bożej w 1966 oraz papież Jan Paweł II, który dokonał powtórnej koronacji w 7 czerwca 1999 r. podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku oraz ustanowił Matkę Bożą Pięknej Miłości patronką diecezji. Od lat powojennych wizerunek Matki Bożej nazywa się coraz częściej Madonną Bydgoską^[52].

Organy w bydgoskich kościołach

Zabytkowe organy można znaleźć w kilku bydgoskich kościołach. Większość pochodzi z początku XX w.

Jednymi z największych na Pomorzu i Kujawach organami może się poszczycić kościół pw. św. Andrzeja Boboli. 48-głosowy instrument, zbudowany przez znaną firmę Sauera trafiły do świątyni w 1903 r. W latach 1998–2000 r. przeszły kapitalną renowację. Dzisiaj służą w czasie organizowanych często wieczorów organowych „U Jezuitów”.

Ponad 40 głosów mają zabytkowe organy z kościoła pw. św. Trójcy, zbudowane w 1912 r. przez Paula Voelknera, legendarnego organmistrza. Kościół św. Trójcy charakteryzuje się nie spotykaną nigdzie indziej, specyficzną akustyką.

W katedrze bydgoskiej znajdują się 28-głosowe organy w 80 proc. zbudowane z drewna. Prawdopodobnie zbudowała je, ok. roku 1907, firma Voelknera, która w tym czasie przeniosła się, po spaleniu fabryki w Duninowie, do Bydgoszczy. Być może instrument został przeniesiony do fary z rozebranego w 1940 r. kościoła pojezuickiego na Starym Rynku.

Przypisy

Bibliografia

• Chamot Marek. Kościół katolicki w Bydgoszczy w czasie zaborów. [w.] Kalendarz Bydgoski 2000.
• Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998.
• Kutta Janusz. Rola kościoła katolickiego w dziejach Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska XIX (1998). Bydgoszcz 1998.
• Rogalski Bogumił. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. [w.] Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991.

Linki zewnętrzne

• Diecezja Bydgoska – strona oficjalna